Trump công du Châu Á : thỏa thuận, khúm núm và màn tái ngộ bất ngờ (Anthony Zurcher)

Theo truyền thống, các chuyến công du nước ngoài của tổng thống Mỹ là cơ hội để thể hiện sức mạnh của nước này trên trường quốc tế. Ngược lại, chuyến công du 5 ngày của ông Donald Trump ở Châu Á lại là một màn phô diễn sức mạnh của ông - nhưng đôi khi hé lộ những hạn chế của sức mạnh đó.


Sự kiện chính trong chuyến đi của ông Trump diễn ra vào những giờ cuối cùng khi ông gặp Chủ tịch Tập Cận Bình

Các điểm dừng chân của ông Donald Trump tại Malaysia, Nhật Bản và Hàn Quốc trong bốn ngày đầu tiên là một hoạt động nhằm lấy lòng một vị tổng thống Mỹ có tính khí đôi khi thất thường.

Đó là một sự thừa nhận rằng Trump, chỉ cần một cái búng tay, có thể áp đặt thuế quan và các biện pháp khác có khả năng tàn phá nền kinh tế của các quốc gia phụ thuộc vào xuất khẩu.

Tuy nhiên, cuộc gặp gỡ của ông Donald Trump với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình hôm 30/10 lại hoàn toàn khác.

Đó là một cuộc gặp gỡ bình đẳng trên trường quốc tế, nơi cả hai quốc gia cùng thu được lợi ích lớn - từ kinh tế, uy tín quốc tế cho đến phúc lợi của người dân.

Với Trung Quốc, ông Trump có thể búng tay, nhưng những hành động như vậy đi kèm với hậu quả. Hậu quả luôn phải trả giá đắt.

Trong bốn ngày đầu tiên, nỗ lực ngoại giao toàn cầu gần đây nhất của ông Trump đã diễn ra thuận buồm xuôi gió.

Mỗi điểm dừng chân đều được đánh dấu bằng sự kết hợp giữa các cuộc đàm phán thương mại truyền thống - những thỏa thuận được thực hiện dưới cái bóng của chính sách thuế quan "trả đũa" của ông Trump - và những giao tiếp mang màu sắc cá nhân đôi khi có phần như khúm núm, xu nịnh.

Tại Malaysia, ông Trump đã đảm bảo quyền tiếp cận các khoáng sản quan trọng và đạt được tiến triển trong việc hoàn tất các thỏa thuận thương mại với các quốc gia Đông Nam Á.

Ông cũng chủ trì một hiệp ước nhằm xoa dịu căng thẳng biên giới giữa Thái Lan và Campuchia - một loại "thỏa thuận hòa bình" mà tổng thống Mỹ thích ca ngợi.


Ông Trump nhận được sự chào đón nồng nhiệt - kèm theo quà tặng - từ nữ Thủ tướng Nhật Bản

Tại Nhật Bản, trực thăng chuyên cơ Marine One của ông Trump bay ngang qua Tháp Tokyo rực sáng với các ánh đèn đỏ, trắng và xanh – với phần nóc màu vàng đặc trưng của vị tổng thống.

Tân thủ tướng Sanai Takaichi đã trình bày chi tiết khoản đầu tư của Nhật Bản trị giá 550 tỷ USD vào Mỹ và tặng Tổng thống Trump 250 cây anh đào để kỷ niệm 250 năm ngày độc lập của Hoa Kỳ, cùng một cây gậy golf và túi đựng từng thuộc về cố Thủ tướng Shinzo Abe - nhân vật từng là đồng minh thân cận của Trump trong nhiệm kỳ đầu".

Bà cũng trở thành nhà lãnh đạo nước ngoài mới nhất đề cử ông Trump cho Giải Nobel Hòa bình mà ông hằng mong ước.

Không chịu thua kém, Hàn Quốc đã chào đón Trump bằng màn bắn 21 phát đại bác và một ban nhạc quân đội chơi bài Hail to the Chief (bài hát chính thức cho việc chào đón tổng thống Mỹ) và YMCA - bài hát của Village People đã trở thành ca khúc chủ đề trong các cuộc vận động tranh cử của ôngTrump.

Tổng thống Lee Jae-myung đã tổ chức một "lễ vinh danh" dành cho ông Trump, trong đó ông trao tặng nhà lãnh đạo Mỹ huân chương cao quý nhất của quốc gia này và một bản sao vương miện cổ Triều Tiên.

Bữa trưa với ông Lee có món mang tên "Tráng miệng của người kiến ​​tạo hòa bình" món bánh socola phủ vàng. Cùng ngày hôm đó, phái đoàn Hàn Quốc đã phục vụ rượu vang cho ông Trump trong bữa tối thân mật để vinh danh tổng thống cùng sáu nhà lãnh đạo thế giới tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Diễn đàn hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC).


Phái đoàn Hàn Quốc đã phục vụ rượu vang cho ông Trump trong bữa tối thân mật để vinh danh tổng thống cùng sáu nhà lãnh đạo thế giới tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Diễn đàn hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC).

Tại Mỹ, ông Trump có thể là đối tượng của các cuộc biểu tình "Không Vua" của người Mỹ của những người phản đối việc ông mở rộng quyền lực tổng thống, mang tính chất thử thách ranh giới, nhưng trong suốt chuyến công du Đông Á, ông được đối xử như bậc đế vương.

Và giống như các vị vua thời xưa, ông Trump đến Hàn Quốc để "đòi cống nạp" - dưới danh nghĩa 200 tỷ đô la tiền mặt, mỗi năm 20 tỷ đô la, từ Hàn Quốc sang Mỹ, để đầu tư theo chỉ đạo của chính quyền Trump. Việc thống nhất các điều khoản thanh toán đó đã giúp đảm bảo mức thuế quan đối với hàng xuất khẩu của Hàn Quốc sang Mỹ sẽ giảm từ 25% xuống 15%.

Tuy nhiên, sự kiện chính trong chuyến công du Châu Á của ông diễn ra vào những giờ cuối cùng, khi ông Donald Trump gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Tại đó, mối quan hệ quyền lực giữa các nhà lãnh đạo của hai nền kinh tế lớn nhất thế giới rõ ràng khác biệt so với những tương tác mà ông Trump có với các đối tác nước ngoài trong những ngày trước đó.

Hoàn toàn vắng bóng những nghi lễ và màn phô trương long trọng. Không có đội quân nhạc, thiếu vắng đội danh dự, cũng chẳng hề có các thực đơn được chuẩn bị kỹ lưỡng để ca tụng tình hữu nghị quốc gia.

Thay vào đó, hai nhà lãnh đạo cùng các trợ lý cấp cao chỉ ngồi đối diện nhau qua một chiếc bàn dài, màu trắng, đặt trong một tòa nhà quân sự tầm thường ngay sát đường băng thuộc sân bay quốc tế Busan.

Có lẽ sự ngột ngạt đó chính là phản ánh của những lợi ích quá lớn đang đặt trên bàn đàm phán. Khi bắt tay ông Tập tại Busan, ông Trump trông rõ vẻ căng thẳng.

Điều này hoàn toàn trái ngược với thái độ thoải mái của ông một ngày trước đó, khi nói với tôi rằng ông lạc quan về một cuộc gặp gỡ tốt đẹp.

"Tôi biết đôi chút về tình hình vì chúng tôi đã trao đổi với họ", ông nói. "Tôi không bước vào cuộc họp mà hoàn toàn mù tịt".

Trong nhiều tháng, ông Trump liên tục đe dọa tăng thuế đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ - vừa là một nguồn thu cho ngân khố Mỹ, vừa là cách gây áp lực buộc Trung Quốc mở cửa thị trường và kiểm soát xuất khẩu các hóa chất dùng để sản xuất thuốc fentanyl.

Tuy nhiên, Trung Quốc, khác với nhiều đối tác thương mại khác của Mỹ, không chịu nhượng bộ mà leo thang đáp trả.

Nếu thuế quan gây khó cho kinh tế Trung Quốc, thì Bắc Kinh sẽ nhắm vào điểm yếu của Mỹ. Họ tạm ngưng mua nông sản của Mỹ và yêu cầu kiểm soát xuất khẩu nguồn cung khoáng sản quan trọng khổng lồ của mình - những tài nguyên mà Mỹ và phần lớn thế giới phụ thuộc để sản xuất công nghệ cao.

Tâm trạng của ông Trump sau cuộc họp trở nên tươi tắn rõ rệt, ông mô tả cuộc gặp là "tuyệt vời" và chấm điểm 12 trên thang điểm 10. Tổng thống tỏ ra phấn chấn ngay cả khi máy bay bị chao đảo vì nhiễu động mạnh lúc cất cánh.

Một trận chiến ý chí và sự đau đớn về kinh tế đã đẩy hai quốc gia vào con đường mà sau cùng đã dẫn đến cuộc họp ngày 30/10 và một thỏa thuận giảm căng thẳng từ cả hai phía.

Mỹ đã hạ thuế quan, trong khi Trung Quốc nới lỏng việc tiếp cận các khoáng sản quan trọng, đồng thời cam kết nối lại nhập khẩu nông sản và tăng mua dầu khí của Mỹ.

Dù có thể đây chưa phải là một bước đột phá, nhưng đó là sự thừa nhận của cả hai bên rằng tình hình hiện tại là không thể duy trì được nữa.

Tuy nhiên, câu hỏi trật tự quốc tế nào sẽ thay thế trật tự hiện tại vẫn còn chưa rõ ràng. Như ông Tập Cận Bình đã thừa nhận trong bài phát biểu khai mạc tại cuộc gặp song phương, Trung Quốc và Mỹ "không phải lúc nào cũng đồng quan điểm".

"Việc hai nền kinh tế hàng đầu thế giới thỉnh thoảng có xích mích là điều bình thường", ông nói.

Điều đó có thể cho thấy triển vọng được cải thiện sau nhiều tháng căng thẳng, nhưng cũng là dấu hiệu cho thấy "xích mích" sẽ còn tiếp diễn.

Trung Quốc có tham vọng toàn cầu và khu vực, đồng thời ngày càng muốn mở rộng ảnh hưởng.

Về phần mình, ông Trump đã cố gắng sắp xếp lại các ưu tiên của Mỹ ở nước ngoài, sử dụng sức mạnh kinh tế của Mỹ để gây áp lực lên cả đồng minh lẫn đối thủ. Và chính những đồng minh của Mỹ - các quốc gia như Nhật Bản và Hàn Quốc, vốn từ lâu đã dựa vào sự hỗ trợ chính trị, kinh tế và quân sự của Mỹ - đang chật vật thích nghi với thực tế mới.

Một phần của sự xáo trộn đó đến từ việc sẵn sàng nhượng bộ ông Trump dưới mọi hình thức, dù lớn hay nhỏ. Quà tặng và sự vinh danh trong bữa tối rất dễ dàng, nhưng các khoản thanh toán hàng tỷ đô la, chi tiêu quân sự tăng lên và thuế quan vĩnh viễn gây ra thiệt hại.

Và cuối cùng, những điều đó có thể khiến họ đánh giá lại mối quan hệ với Mỹ - và, kéo theo cả mối quan hệ với Trung Quốc.

Ông Trump có thể đã nhận được sự đón tiếp nồng hậu bậc nhất tại Hàn Quốc, nhưng trong một sự trùng hợp được xem là mang tính biểu tượng sâu sắc, ngay khi ông rời đi thì ông Tập Cận Bình lại vừa đặt chân tới. Và chủ nhà Hàn Quốc đã cam kết sẽ dành cho nhà lãnh đạo Trung Quốc một lễ tân ngoại giao tương xứng với những gì phía Mỹ đã nhận.

Ông Tập đang toàn tâm toàn ý tham dự các cuộc họp lãnh đạo APEC - một chuỗi sự kiện mà ông Trump đã chọn bỏ qua. Nếu có một khoảng trống nào được tạo ra từ những động thái quốc tế của Mỹ, thì đó là khoảng trống mà Trung Quốc tỏ ra rất sẵn lòng lấp đầy.

Ông Trump có thể đang trở về Mỹ với mọi thứ ông muốn từ chuyến đi này. Nhưng, theo một cách biến tấu từ bài hát quen thuộc của ban nhạc Rolling Stones (ca khúc You Can't Always Get What You Want - Không phải lúc nào bạn cũng có được thứ mình muốn) mà ông từng dùng trong các cuộc mít tinh chính trị, thì chưa rõ liệu ông có đạt được điều mà nước Mỹ thực sự cần hay không.

Anthony Zurcher

Nguồn : BBC, 01/11/2025