Dân chủ là con đường rất dài

"... Các t chc, phong trào đu tranh ti Thái Lan rt đa nguyên, vi nhiu lp trường, khuynh hướng, và mc đích khác nhau. Nhưng h biết không th làm được gì nếu không có thế lc và đoàn kết. H biết quan trng nht là mng lưới bn biết ai (You-know-whos network) và n lc xây dng nó. H vn dng ti đa các phương tin truyn thông xã hi đ bàn bc các vn đ nhân quyn dân ch, v vai trò ca vương quyn, qua đó tho lun rt ráo và tìm s đng thun. H vn đng được nhiu xu hướng, nhiu thành phn khác nhau, nhiu nhóm xã hi dân s khác nhau, đ đng chung vi nhau trên cùng mc đích..."

Th By 19 tháng 9 này, phong trào dân ch ti Thái ha hn mt cuc biu tình rm r, quy mô hơn các k qua, đ biu dương tính chính nghĩa cho khát vng dân ch ti Thái Lan.

thai1

Hc sinh trung hc Thái Lan biu tình Bangkok, 5 tháng Chín, 2020.

Phong trào Dân ch Thái mong đi khong100 ngàn người tham d [1]. H d trù tp trung ti đi hc Thammasat, ng qua đêm, và din hành ngày hôm sau, đi ngang qua Tòa nhà Chính ph.

Cũng xin được nhc li là vào t gia tháng By đến cui tháng Tám va qua, có hàng trăm cuc biu tình ln nh khác nhau do gii tr Thái Lan t chc. Nhưng hai cuc biu tình đáng chú ý nht din ra vào ngày 18 tháng 7, quy t hơn 2000 người, và ngày 16 tháng 8, quy t hơn 10.000 người. Cuc biu tình ngày 16 tháng 8 là quy mô nht, k t cuc đo chánh vào năm 2014 bi quân đi Thái, mà người đng đu là ông Prayut Chan-o-cha, hin đang làm Th tướng Thái [2].

Các cuc biu tình tháng 8 đưa ra yêu cu mt hiến pháp mi, bu c ti toàn hành pháp và lp pháp da trên hiến pháp mi, chm dt sách nhiu nhng người bt đng chính kiến, ci t nn vương quyn. Nếu không được đáp ng, gii tr Thái s tiếp tc biu tình vào tháng 9. Nhưng vào cui tháng 8, chính quyn Thái không nhng không nhượng b mà còn bt b, giam tù nhiu người trong danh sách 31 nhân vt đng đu phong trào biểu tình. Human Rights Watch và Amnesty International, và bao nhiêu t chc khác như Article 19, đã lên án hành đng bt b và sách nhiu các nhà hot đng Thái Lan [3].

Có rt nhiu nguyên do mà gii tr nói chung, các nhà hot đng nói riêng, bt mãn vi chính quyn Prayut. K t cuc đo chánh năm 2014, có đến 9 nhà hot đng Thái b mt tích. Mi đây, mt người Thái trn qua bên Lào nhưng ri b bt cóc và mt tích vào tháng 6 năm nay ; trong khi đó năm ngoái, có hai nhà hot đng b mt tích và sau đó xác ca h được tìm thấy trên b sông Mekong mà tay chân thì b trói và bng cha đy bê tông [4].

Tuy vậy, mt trong những lý do chính yếu dẫn đến phong trào đu tranh trong gii tr ti Thái Lan hin nay là vì Đng Hướng Đến Tương Lai, Future Forward Party/FFP, b gii tán vào cui tháng 2 năm nay. Đng FFP được hình thành vào năm 2018 bi t phú Thanathorn Juangroongruangkit, mà vào cuc bu c năm 2019 đã giành được khong 6 triu phiếu [5]. Ch trương ca đng FFP là chm dt vn nn bo kê (patronage), loi b quân đi khi chính tr và phá v đc quyn. Ch trương này đã gây tiếng vang vi các c tri tr tui trên khp đt nước. Nhưng lại to mi đe da lớn đi vi các thành phn đang được hưởng quyn và li t chính ph này. Vì thế mà tòa án và các cơ quan giám sát đã bt tay hành đng đ loi b thách thc trc tiếp này [6]. Lãnh đo và các thành viên khác ca đng FFP cũng gp rt nhiu khó khăn vi các cơ quan công quyn, và tòa án ti Thái.

Ngoài ra, các chính tr gia thuc phía đi lp ti Thái Lan hin nay, nht là nhng khuôn mt hàng đu, gp phân bit đi x và b sách nhiu. H có th b pht, cm đoán t các hot đng chính tr, và có th b cm tù. Thêm vào đó, đng đến vương quyn là chính quyn có th dùng lut Lese Majeste đ bt b, b tù, dp tt các tiếng nói đi lp. Nhng người đu tranh Thái hiu rng không th tht s có dân ch, không th có quân ch lp hiến theo nghĩa đích thc ca nó, nếu vương quyn đng trên hoc ngoài vòng pháp lut.

Có nhiu điu rt hay và tích cc v phong trào đu tranh ca gii tr Thái hin nay. Xin lit kê ba điu sau đây.

Th nht, là thng nht biu tượng đu tranh. H dùng 3 ngón tay giữa trong phim Hunger Games đ bày t s ng h và đoàn kết vi phong trào dân ch ca mình, chng li chế đ đc tài. Trong các tt c cuc biu tình, và mi cuc bt b, tt c đu quay hướng v phía máy hình và đưa tay lên vi 3 ngón ch lên. Nhìn rt oai hùng. H cũng dùng các nhân vt trong phim Harry Potter trong các cuc biu tình vì đó là câu chuyn ca cuc chiến gia thin và ác, gia bóng đêm và ánh sáng. Ánh sáng, đi vi h, là người tr và thy cô giáo [7].

Th hai, là xây dng sc mnh tng hp. Các t chc, phong trào đu tranh ti Thái Lan rt đa nguyên, vi nhiu lp trường, khuynh hướng, và mc đích khác nhau. Nhưng h biết không th làm được gì nếu không có thế lc và đoàn kết. H biết quan trng nht là mng lưới bn biết ai (You-know-whos network) và n lc xây dng nó. H vn dng ti đa các phương tin truyn thông xã hi đ bàn bc các vn đ nhân quyn dân ch, v vai trò ca vương quyn, qua đó tho lun rt ráo và tìm s đng thun. H vn đng được nhiu xu hướng, nhiu thành phn khác nhau, nhiu nhóm xã hi dân s khác nhau, đ đng chung vi nhau trên cùng mc đích. Li đim tích cc nht ca phong trào gii tr ti Thái Lan là vì h có mt s cơ quan truyn thông đng đn, đc lp và phóng khoáng, vi nhng cây bút k cu viết các bài phân tích sâu sc và h tr tiếng nói ca công lý, l phi. T đó, hàng chc cho đến hàng trăm các cơ quan truy n thông ln nh khác nhau trên thế gii cũng đưa li các tin tc này, hay bình lun thêm v nhng din biến xy ra ti Thái Lan.

Th ba, là có vin kiến đu tranh lâu dài. Và đây là mt trong nhng đc đim quan trng nht có th giúp cho phong trào thành công sau này. Các nhà hot đng biết rng, mun thay đi văn hóa chính tr Thái hin nay, thì cn thi gian và sự kiên trì. Đa s dân Thái vn còn khá bo hoàng. By thp niên dưới quc trưởng Vua Bhumibol Adulyadej (1946-2016), bao nhiêu cuc đo chánh và thay đi hiến pháp, vai trò ca vương quyn vn còn nh hưởng sâu sc lên trên đi sng của người dân Thái. Nhưng Vua Maha Vajiralongkorn kế v năm 2016 thì phong thái khác vi vua cha. Vua Vajiralongkorn thì không được lòng dân, không được s kính trng như vua cha. Phong trào dân ch hiu rng nếu quân đi mà ni kết vi vương quyn thì không th có dân ch đích thc. Mun người dân ng h nn dân ch đích thc, không còn cnh đo chánh liên miên hay ai lên nm quyn thì c t tin thay đi hiến pháp, thì nó s mt thi gian. Và cn có chiến lược.

Do đó phong trào dân ch mun to cho gii tr bt đu suy nghĩ v tương lai ca h [8]. Nếu mun 10 năm na có thay đi, thì phi quyết tâm và đu tranh ngay t bây gi. Qua đó to nim tin, hy vng và s t tin trong cuc vn đng này.

Tóm li, các bn tr Thái không o tưởng v cuc đu tranh này. H biết cho dù có huy đng được vài chc ngàn người xung đường, nó cũng không đem li thay đi ngay tc khc. H cn kiên trì, quyết tâm, chiến lược và thc tế. H biết nó mt nhiu năm tri đ có th mang li thay đi, nht là thay đi văn hóa bo hoàng và văn hóa chính tr đã ăn sâu vào thế h trước, trước khi người Thái hưởng được mt nn dân ch đích thc cho Thái Lan.

Đây là điu rt đáng suy ngm cho trường hp Vit Nam. Thái Lan chưa phi là mt nn dân ch cp tiến, nhưng đã có được mt xã hi dân s rng m và đa nguyên, và được Freedom House đánh giá mt phn t do (32/100 đim), còn Vit Nam thì không t do (20/100 đim) [9]. So vi Thái Lan thì Vit Nam hin đang b cai tr mt cách toàn din và tuyt đi, tc chưa có nn tng dân ch gì hết. Cho nên, đ xây dng được nn tng ban đu s mt khá nhiu thi gian. Và đ có được dân ch thì đó là mt con đường dài khác. Ngay c khi có dân ch thì không phi con đường lúc nào cũng bng phng. Nó s không đi lên và đi ti, mà có khi cũng lm th thách trước nhng xu hướng đc tài, tham vng quyn li và quyn lc, mt th cám d mà con người không my khi vượt qua được [10].

(Úc châu, 14/09/2020)

Phạm Phú Khải

Nguồn : VOA, 17/09/2020

Tài liu tham kho :

1. Chayut Setboonsarng, Panarat Thepgumpanat, "Thai protesters plan big march on PM's office next week ", Reuters, 9 September 2020.

2. "Thai protests : Thousands gather in Bangkok to demand reforms ", BBC News, 16 August 2020 ; Dumrongkiat Mala, Wassayos Ngamkham And Wassana Nanuam, "Anti-government protesters flock to Democracy Monument ", Reuters, 16 August 2020.

3. "Thailand : More Protest Leaders Arrested ", Human Rights Watch, 27 August 2020 ; "Thailand : More peaceful activists arrested and charged amidst pro-democracy protests ", Amnesty International, 20 August 2020 ; "Thailand : Drop charges against activists, respect the right to protest ", Article 19, 27 August 2020.

4. Hannah Beech, "Thai Dissidents Are Disappearing, and Families Are Fighting for Answers ", The New York Times, 26 June 2020.

5. "DFAT Country Information Report – Thailand ", Australia Department of Foreign Affairs and Trade, 10 July 2020.

6. "Covid-19 and a Possible Political Reckoning in Thailand ", International Crisis Group, 4 August 2020.

7. "The revolution will be magical : Harry Potter-themed protest calls for monarchy reform ", The Prachatai, 5 August 2020.

8. "Young people mail their hopes and dreams to the future ", Prachatai English, 2 August 2020.

9. "Countries and Territories ", 2020 Report, Freedom House ; Accessed on 13 September 2020.

10. Warwick Mcfadyen, "Book Review : The seeds of authoritarianism ", Lowy Institute, 4 September 2020.