Jan Bubeník - Nhà cách mạng Nhung (Danlambao)
Ông nói tiếp, "Không, cháu đã chứng tỏ rõ ràng rằng cháu có ý kiến, cháu
có lương tri và cháu không có gánh nặng. Chúng tôi cần người như cháu
để đại diện cho sinh viên. Hãy đến đấy và cứ xử sự tự nhiên như bình
thường. Ở đấy có người cố vấn cho cháu về những vấn đề đặc biệt hay
chuyên môn, nhưng cháu có uy tín và chúng tôi cần người như cháu ở đấy.
Hãy suy nghĩ hợp lý chín chắn và làm theo lương tâm mình."
Chế độ cộng sản có rất nhiều cách trừng phạt khác nhau. Họ rất sáng tạo
và nếu họ bắt quả tang anh làm điều gì đấy chống lại chế độ, thường
thường họ sẽ chắc chắn làm cho anh rớt vào kỳ thi tới hay họ sẽ yêu cầu
giáo sư đánh rớt anh. Tôi tham gia vào câu lạc bộ văn hóa ở trường y
khoa, ở ký túc xá. Chúng tôi thường mời hoặc các nhà thơ hay các nhóm
chơi nhạc rock hay những nghệ sĩ sân khấu không được phép thu âm chính
thức, hay không được trình diễn trên đài, nhưng thỉnh thoảng được phép
chơi ở các câu lạc bộ nhỏ. Chúng tôi làm những chuyện như thế. Chúng tôi
trao đổi sách cấm, có một vài câu lạc bộ thảo luận.
Nhưng tôi tin chúng tôi chắc chắn không phải là những nhà bất đồng chính
kiến. Gia đình từ trước đến nay đều có ảnh hưởng lớn đến đời tôi. Cha
tôi là giáo sư ở trường đại học Charles cho đến sau năm 1968 thì bị đuổi
việc vì ông từ chối hoan nghênh quân đội Xô-viết. Mặc dù ông không có
tên trong danh sách những người bị sa thải vì ủng hộ Mùa Xuân Prague,
nhưng việc không bỏ phiếu tán thành việc đuổi họ ra khỏi trường đại học
đồng nghĩa là họ điền thêm tên anh vào danh sách ấy.
Sau khi mất việc, ông trở thành phu đường sắt. Trong cái rủi cũng có cái
may - chồng của một người học trò cũ ông gặp ông trên đường ray liền
hỏi: "Giáo sư, phải thầy đó không? Trời, thầy làm gì ở đây vậy?" Ông đáp
đây là công việc duy nhất ông có thể tìm được để nuôi gia đình. Thế là
anh ấy cho cha tôi công việc nhân viên an toàn lao động.
Ông ngoại tôi, từng đứng đầu bộ thuế vào thập niên 1950, được yêu cầu làm thống đốc một vùng của Sudetenland.
Ông tôi từ chối và cuối cùng làm việc ở mỏ than tại Bắc Moravia. Vào
1968 họ đến gặp ông và muốn phục hồi ông, nhưng ông nói xét vì những
người đang nắm quyền, ông thà ở lại đấy. Vì vậy ông tôi không thể hành
nghề luật, mà trở thành công chức ở nhà máy thủy tinh.
Ông tôi và cha tôi đều là những người rất quan tâm đến hạnh phúc và đoàn
kết của những người khác. Cha tôi xuất thân trong gia đình chín người,
gia đình rất nghèo. Ông tôi trở thành như người cha đối với tám người em
ở trại cưỡng bức lao động Đức. Cho nên họ rất thiên tả, nhưng họ ghét
chủ nghĩa cộng sản dưới hình thức như ở đây. Tôi lớn lên trong xã hội
như thế và với những chuyện đời riêng như thế. Tôi cảm thấy xã hội sống
hai mặt - tức ta trả lời hoàn toàn khác nhau cho cùng câu hỏi khi được
hỏi ở nhà hay trước những sinh viên khác.
Về sợ hãi và thối nát
Thời ấy (năm 1989) tôi sợ. Tôi rất sợ. Người ta chỉ cần phát biểu không
đồng ý thôi là đã vô cớ bị bắt giam rồi. Một bạn học tôi say rượu hạ lá
cờ Nga ở ngoài đường xuống đã bị đuổi học và đi tù chắc chắn. Trong mỗi
nhóm học ở đại học, thường có từ mười đến mười lăm sinh viên, chúng tôi
biết chắc là sẽ có một hay hai kẻ chỉ điểm của mật vụ, cho nên chúng tôi
luôn luôn hơi dè chừng.
Cho nên chúng tôi hơi cẩn thận và chúng tôi sợ sức mạnh và bạo lực của
chế độ. Nhưng hiển nhiên là chế độ đã rất thối nát về phương diện kinh
tế và đạo đức. Ngay cả mấy đứa bạn học của tôi trong những gia đình cộng
sản cao cấp đều nói bọn chúng không tin tưởng chế độ và cha mẹ chúng
cũng chẳng tin tưởng gì chế độ. Họ chỉ biết thu lợi rất nhiều từ chế độ.
Vì thế rất rõ ràng ai đúng ai sai. Cũng có tình hình quốc tế,
perestroika, Gorbachev... Chúng tôi nói về tin tức chúng tôi có được từ
đài Tiếng Nói Hoa Kỳ và đài Châu Âu Tự Do. Cho dù ta không muốn chú ý
đến tin tức - ta cũng không thể nào tránh được. Chúng tôi có thể thấy
bức Tường đang tan rã dần nhưng dù sao để hình dung cuộc cách mạng ta
vẫn cần có can đảm để dám hình dung - tôi không có hình ảnh ấy hay mục
đích ấy trong đầu.
Vào ngày 17 tháng Mười Một tôi biết một số người đang tổ chức những sự
kiện để tưởng niệm ngày Quốc xã đóng cửa các trường đại học Tiệp - cuộc
biểu tình sinh viên chính thức được cho phép. Tôi giúp phân phát các
biểu ngữ ở ký túc xá và câu lạc bộ, mà nói chung kêu gọi mọi người hãy
mang nến và hoa đến trường đại học Charles. Chẳng ai biết liệu chưa chắc
có một hay hai người sẽ đến cho nên chúng tôi rất ngạc nhiên trước số
người có mặt ở đấy. Chính tôi có mặt ở đấy với tư cách người tham dự
thường xuyên và lẩn tránh khi mật vụ quay phim chúng tôi. Nhưng vài
người can đảm hơn; họ giơ cao biểu ngữ kêu gọi chấm dứt chế độ độc đảng
và kêu gọi bầu cử tự do. Từ đấy chúng tôi bắt đầu la to và truyền can
đảm cho nhau - chúng tôi không phải là những kẻ điên cuồng, có rất nhiều
người trong chúng tôi suy nghĩ rất giống nhau. Thế là tôi đi tuần hành
từ trường đến nghĩa trang nơi an nghỉ của người sinh viên bị Quốc xã bắn
chết rồi ai đấy hướng dẫn cuộc tuần hành đi vào trung tâm thành phố.
Tôi không biết cuộc biểu tình sẽ kết thúc bằng bạo lực. Tôi muốn nói,
tôi thật sự không biết đoán trước gì. Tôi chỉ cảm thấy rằng việc cuộc
biểu tình là chính thức đã cho tôi can đảm để đến tham dự. Khi chúng tôi
đến Nhà hát Quốc Gia trên Đại lộ Quốc Gia, ngay trung tâm, cảnh sát bạo
động đã dàn sẵn. Một đầu đường đã bị hàng dài cảnh sát chống bạo động
với mũ sắt, khiên, và dùi cui trắng ngăn chặn. Đầu kia là hai xe tăng có
hàng rào phía trước xe. Và hai xe tăng này tiến tới nhằm nói chung dồn
ép đoàn người cuối cùng độ từ hai ngàn đến năm ngàn người này lại -
khiến mọi người cực kỳ sợ hãi vì họ không thể nào di chuyển.
Hai bên là các tòa nhà còn cảnh sát bạo động dàn ở bên thứ ba, họ bao
vây chúng tôi lại nên mọi người không thể nào rời khỏi được mà còn bị
gãy chân hay phải chui xuống dưới gầm xe chỉ để có thể thở. Họ tạo ra
những lối đi ra rất hẹp và nhỏ mà mọi người muốn thoát ra đều phải đi
qua để họ bắt đầu đánh đập người từ cả hai bên. Có đội đặc nhiệm SAS dẫn
chó theo và họ đánh tất cả mọi người đi ra từ lối nhỏ họ đã tạo ra ấy.
Vì vậy chúng tôi rất hoảng sợ và chỉ muốn thoát ra ngoài. Tôi thật sự sợ
mình sẽ bị giết và chúng tôi đi qua lối ra ấy và họ tha hồ đánh chúng
tôi từ cả hai bên. Tôi có ba lô vì tôi trước đấy đã đi lấy áo quần mới
giặt mà mẹ tôi gởi lên cho tôi theo xe lửa, cho nên tôi dùng nó để bảo
vệ đầu mình. Boris, bạn cùng phòng với tôi, đi cùng với người yêu Dana;
tôi cao hai mét và cô ấy chỉ cao gần bằng nửa tôi. Chúng tôi phải đỡ cô
ấy lên, vì tôi nghĩ biết đâu bắp vế tôi đè lên phổi cô ấy khiến cô ấy
không thở được, thế là chúng tôi mang cô ấy giữa hai chúng tôi và đi qua
lối nhỏ ấy. Boris bị đánh vào đầu, ngã xuống bất tỉnh. Tôi chỉ bị đánh
vào chân và bắp vế nhưng lúc ấy tôi chỉ hơi bị tê, chỉ sau đó tôi mới
biết dây chìa khóa có các chìa khóa của mình ghim chặt vào bắp vế tôi.
Chúng tôi bị ép chặc vào nhau như cá mòi cho nên nó đâm vào thịt tôi
nhưng lúc ấy tôi chẳng cảm thấy gì. Tôi chỉ đỡ Boris lên, còn Dana thét
lên khi một gã mũ nồi đỏ khác muốn đánh bạn cô dù anh ấy đã nằm gục dưới
đất, và cô cứ thét lên và la lên và hắn liền đánh vào chân cô. Vì vậy
tôi gần như cố gắng đỡ cả hai bạn lên rồi bỏ chạy ngay, rồi cuối cùng
chúng tôi cũng chạy thoát được sau khi bị đánh bồi thêm vài lần nữa.
Về cách mạng
Về sau ở ký túc xá chúng tôi ngồi lại nói chuyện với nhau và chúng tôi
nói cách mạng thật sự chẳng phải dành cho chúng tôi, chúng tôi có lẽ sẽ
không thay đổi được gì với cảnh u đầu sứt trán như thế này. Tôi đoán
chúng tôi vẫn còn rất bàng hoàng và sợ hãi nhưng chúng tôi nói chuyện
với nhau thâu đêm. Khi chúng tôi nghe trên đài Châu Âu Tự Do hay đài
Tiếng Nói Hoa Kỳ rằng có người chết trong cuộc biểu tình, chúng tôi bắt
đầu thu thập thông tin và nối kết với những người khác mà chúng tôi biết
ở nhiều trường khác nhau nên biết được vào ngày Chủ Nhật mọi người sẽ
quay trở lại chỗ sinh viên được cho là đã chết ấy.
Chúng tôi lấy hết can đảm để nhủ lòng rằng đây chính là lúc phải hành
động, chẳng ai đáng phải chết cả. Vì chúng tôi đã có mặt ở đấy, nên
chúng tôi là nhân chứng, nên chúng tôi hoàn toàn ghê tởm trước phản ứng
của chính quyền mà hoặc làm ngơ không nói đến hay chỉ nhắc sơ qua rằng
đã có nhiều côn đồ phá rối an ninh chứ chẳng có chuyện gì quan trọng đã
xảy ra.
Vì thế chúng tôi đi từ phòng này đến phòng khác. Có hai khu ký túc xá
mỗi khu 15 tầng và chúng tôi thật sự gõ cửa từng phòng một để bảo cho
mọi người biết chuyện gì đã xảy ra rồi kêu gọi họ cùng tham gia với
chúng tôi một lần nữa vào Chủ Nhật trên đại lộ Quốc Gia và đấy nói chung
là cách tôi thật sự tham gia và gắn bó với các cuộc biểu tình.
Rồi khi chúng tôi trở lại vào đêm Chủ Nhật, lần này nhiều người cũng lại
bị đánh đập. Chúng tôi muốn đi đến Lâu đài Prague để biểu tình trước
Phủ Chủ Tịch nhưng họ chặn không cho chúng tôi đi.
Nhưng họ cũng để cho chúng tôi đi về. Từ đấy chúng tôi nói chung bắt đầu
sắp đặt công việc tổ chức. Chúng tôi chờ các bạn sinh viên trở lại sau
kỳ nghỉ cuối tuần rồi lập ra nhóm đình công và bắt đầu sắp đặt công việc
tổ chức. Đấy là lý do tại sao những người mà trước đây đã từng tổ chức
mọi thứ từ các bữa tiệc sinh nhật đến những buổi đọc thơ tinh tế hơn hay
những buổi trình diễn trên sân khấu nay tự nhiên trở thành những người
lãnh đạo và chính thức được bầu.
Vào sáng Thứ Hai, những người ở Prague và những ai sống ở nơi ở riêng
gặp gỡ các khoa phòng và tôi là người đọc các yêu cầu. Vào tối Chủ Nhật
chúng tôi đã phối hợp với các sinh viên học sinh từ các trường đại học
và các trường học khác và cả từ các thành phố khác. Tôi đã tổ chức phong
trào ở cấp cơ sở trường y như thế.
Về chính nghĩa và phi nghĩa
Tôi nghĩ chính cuộc đối đầu lần thứ nhất, sự nhận thức chế độ có thể rất
tàn bạo và rất phi nghĩa đã truyền cho tôi can đảm để trở thành người
lãnh đạo. Tôi nghĩ hai điều đối với tôi, đứa trẻ đang thành người lớn:
chính niềm tin là tôi không muốn cuộc sống này cho đời tôi và cho bao
tuổi trẻ thơ ngây. Tôi biết bản chất chế độ và chúng tôi được dạy không
nên nổi bật trong đám đông hay tạo ra bất kỳ sự chú ý nào về mình- điều
dễ làm nhất là hãy sống gần như thờ ơ, mờ nhạt và bình bình. Nhưng tôi
thật sự không chịu được. Hơn nữa người khác còn trông chờ ở tôi sự lãnh
đạo và ý kiến- cũng hơi đúng là tôi không thể nào thoái thác được. Tôi
cảm thấy rõ ràng rằng điều ban cho tôi sức mạnh chính là niềm xác tín
rằng chúng tôi chính nghĩa còn họ phi nghĩa.
Tôi nghĩ trong bốn hay năm ngày đầu cha mẹ tôi không hay biết gì, nhưng
rồi tôi gọi về nhà thăm vì tôi biết cha tôi rất chăm nghe đài Châu Âu Tự
Do và Tiếng Nói Hoa Kỳ, cho nên chỉ là vấn đề thời gian trước khi cha
mẹ tôi hay biết. Và tôi phải nói rằng đây cũng là một trong những lúc
quyết định mà ban cho tôi sức mạnh và sự ủng hộ để tham gia cho dù tôi
đã hoàn toàn ở trong phong trào.
Tôi gọi về nhà cho cha mẹ hay tôi bình an và mẹ tôi trả lời điện thoại
và nói, "Con có tham gia không? Mẹ chắc chắn con thuộc về một trong
những ủy ban đình công, phải không?" Và tôi nói, "Mẹ ơi, đúng, nhưng con
bình an." Rồi bà nói, "Mẹ bảo con về nhà ngay lập tức!" Chúng tôi sống
cách Prague hai tiếng. Bà nói những lời như thế này: "Con không nhớ
chuyện gì đã xảy ra với bố sao? Con biết con sẽ làm tan nát đời con. Mẹ
sợ cho con. Con đã học rất cần cù bao lâu nay chỉ để mong lấy được tấm
bằng y khoa."
Rồi tôi đáp, "Mẹ ơi, con xin lỗi mẹ, con không thể nào về nhà được. Con còn trách nhiệm ở đây."
Thế là mẹ tôi gọi cha tôi nói, "Josef, ông hãy nói với nó đi, bảo nó về
nhà." Và cha tôi bước lại nói, "Con biết, nếu bố ở bên con, chắc bố sẽ
tát con nổ đom đóm, nhưng con ơi, bố rất tự hào về con." Đối với tôi,
lúc ấy tôi thật sung sướng vô vàn vì cha mẹ tôi hiểu - hay ít ra tôi
nghĩ cả hai người đều hiểu. Khi bố nói thế, tôi biết tôi tự do đi làm
bất kỳ điều gì cần thiết.
Về sinh viên
Quan điểm của tôi, hay có lẽ suy đoán, về việc tại sao sinh viên (đóng
vai trò xúc tác) là điều này một phần do ngẫu nhiên, có thể còn có kích
hoạt nào khác chăng, nhưng bất luận tình huống xúc tác nào khác cũng là
tình huống khi chế độ mới vừa đi quá đà giới hạn và đồng thời khi nhân
dân bùng lên phẫn nộ, và đối với nhân dân đó là thời điểm đột phá khi họ
thật sự càng căm giận chế độ hơn hay càng bất mãn với chế độ hơn-nhưng
trong trường hợp này xúc tác của phong trào chính là sinh viên.
Tôi sinh năm 1968 và chúng tôi là thế hệ đầu tiên không nhớ những trấn
áp sau năm 1968 hay vào năm 1977 sau Hiến Chương 77, trong thời cái gọi
là bình thường hóa khi chế độ kiểm soát càng chặt chẽ hơn rất nhiều cuộc
sống của người dân. Vả lại chúng tôi quá tầm thường đến mức chế độ thật
sự chẳng cần phải dùng đến toàn bộ vũ lực để đương đầu. Thời ấy chúng
tôi vẫn chưa bị yêu cầu phải thỏa hiệp niềm xác tín và lòng ngay thẳng
của mình để đổi lấy sự thăng tiến trong công việc hay thậm chí để có thể
hành nghề vì thế tôi nghĩ chúng tôi vẫn còn rất lý tưởng và thơ ngây
như bao người trẻ khác.
Hơn nữa chúng tôi vẫn bị coi là con cái của thế hệ năm 1968 những người
mà ít nhất đã bị khiển trách vì thế nên họ rất sợ hãi và lo âu nhưng vì
chế độ gần như giết con cái họ nên họ phải hành động mạnh mẽ hơn. Và vì
chúng tôi con cái họ tham gia nên họ không còn chọn lựa nào nào khác
ngoại trừ ủng hộ chúng tôi hay để mặc chúng tôi thất bại như họ vào năm
1968.
Tôi cực kỳ kinh ngạc trước diễn biến các sự kiện. Tựa như một... chuyến
đi chơi xa. Chúng tôi náo nức không tài nào ngủ được. Chúng tôi chẳng
muốn bỏ lỡ một giây phút nào và tưởng như chúng tôi hoàn toàn đang lâm
chiến. Chúng tôi trẻ và tràn đầy lý tưởng, nhưng sinh viên chúng tôi
thường cũng là những người thông minh có nhiều kỹ năng và trí tuệ để
khéo léo sắp đặt công việc tổ chức. Chuyện xảy ra là sinh viên bắt đầu
chiếm đóng các trường đại học mà có ít nhất vài hình thức cơ sở hạ tầng
như điện thoại và hệ thống video, nhờ đấy chúng tôi thường sao chép lại
những đoạn phim sinh viên đã quay cảnh đánh đập, vì trong suốt nhiều
tuần chế độ đã hoàn toàn tuyên truyền dối trá với dân chúng về những gì
đã xảy ra. Họ nói láo. Họ hoặc là im lặng hay họ nói láo.
Vì vậy chúng tôi bắt đầu phái các bạn sinh viên mang các cuộn phim ấy về
quê họ để chiếu cho dân chúng xem, chủ yếu nhằm cố gắng nâng cao ý thức
và kêu gọi nhân dân hãy ủng hộ chúng tôi mà tiếp tục đình công hay ít
ra sau giờ làm việc hãy xuất hiện và đi đến các quãng trường chính để
biểu tình ủng hộ chúng tôi. Nhờ thế chúng tôi rất thành công và vì chúng
tôi đi đến nơi địa phương của chính mình, nên nhiều người biết chúng
tôi. Đây chính gần như là cách thức tổ chức phong trào cơ sở rất hiệu
quả. Mọi người chủ yếu đều chỉ mong muốn và cần ai đấy trong sạch, đáng
tin tưởng và đáng khen để tuyên bố hoàng đế ở truồng.
Về sự sụp đổ của chế độ
Có lẽ sau tuần lễ đầu tôi đã đoán rằng việc chính quyền sắp sụp đổ là
hiển nhiên. Những ai trong chúng tôi tham gia vào những ủy ban đình công
và tổ chức đều luôn luôn thay phiên đi đến Quãng trường Wenceslas để
được nạp lại nguồn sinh lực mới giữa hàng triệu hay vài trăm ngàn người
lắng nghe Havel hay sinh viên chúng tôi, để cùng nhau hát và cảm nhận
tình huynh đệ, mối liên kết giữa người trẻ, người già, giám đốc, công
nhân, sinh viên với nhau-để hiểu rằng tất cả chúng tôi đang sát cánh bên
nhau. Hoàn toàn rất rõ ràng rằng chúng tôi không muốn sống cuộc đời cũ
như trước nữa. Ai đấy phải ở lại phía sau để sắp đặt công việc và theo
dõi tình hình, nhưng mọi người đều muốn đi để cảm nhận sức mạnh giúp
chúng tôi vượt qua nỗi sợ hãi là xe tăng biết đâu tiến vào quãng trường
và biết đâu chúng tôi bị bắn chết.
Người ta lo sợ ngày nào đấy xe tăng sẽ tiến vào Quãng trường Wencelas,
vào trung tâm Prague, để bắt những thủ lĩnh của các tổ chức thuộc nhiều
trường đại học khác nhau và chỉ về sau này tôi mới nghe rằng chính chỉ
do hơn hai phiếu thôi mà Bộ Chính Trị cuối cùng đã không điều quân đội
đến. Chính đường tơ kẽ tóc ấy quyết định sự khác biệt giữa năm 1968 và
năm 1989. Tôi nghĩ chúng tôi có độ 100.000 lính Xô-viết đóng trên khắp
cả nước chỉ cách các trường đại học vài phút, vì vậy nếu quân đội Tiệp
Khắc được cho phép tiến vào... Tôi nghĩ chúng tôi quả thật là tài không
bằng may. Tuổi trẻ không chấp nhận thấy mình chết vì họ tin họ bất khả
chiến bại.
Về chính trị
Tôi cảm thấy giống như ngôi sao nhạc rock. Chúng tôi rõ ràng là những
hiệp sĩ cứu nạn và tôi nghĩ tôi chưa bao giờ cảm thấy như thế vào trước
hay sau cuộc cách mạng. Nhưng trên hết chúng tôi đã chiến thắng. Một
thời thật tuyệt vời và tôi cảm thấy biết ơn là nhờ hoàn toàn do ngẫu
nhiên mà tôi đã có thể đóng trọn vai trò của mình.
Khi tôi được yêu cầu trở thành nghị sĩ để đại diện cho sinh viên, ba
ngày liền tôi chẳng tài nào ngủ được - tưởng như toàn bộ gánh nặng xã
hội đang đè lên đôi vai mình. Tôi nói với Otakar Motejl, một luật sư rất
can đảm đã từng bào chữa cho hầu hết các nhà bất đồng chính kiến trong
những phiên tòa đượm màu sắc chính trị, để ông cho tôi lời khuyên. Ông
bảo tôi, "Jan này, chúng tôi cần người như cháu ở đấy."
Tôi đáp, "Nhưng cháu đâu có biết chuyện gì mà làm!"
Ông nói tiếp, "Không, cháu đã chứng tỏ rõ ràng rằng cháu có ý kiến, cháu
có lương tri và cháu không có gánh nặng. Chúng tôi cần người như cháu
để đại diện cho sinh viên. Hãy đến đấy và cứ xử sự tự nhiên như bình
thường. Ở đấy có người cố vấn cho cháu về những vấn đề đặc biệt hay
chuyên môn, nhưng cháu có uy tín và chúng tôi cần người như cháu ở đấy. Hãy suy nghĩ hợp lý chín chắn và làm theo lương tâm mình."
Tôi theo lời khuyên ấy và thật sự kỳ diệu vì chúng tôi chủ yếu dẹp tan
chế độ cũ và cho phép chính quyền mới chắc chắn được ra đời. Chúng tôi
thay thế quốc hội cộng sản cũ và chúng tôi nói chung được bổ nhiệm hay
nói cách khác được bầu (trong cuộc bầu cử đặc biệt). Có hiệp ước chính
trị theo đấy cộng sản vẫn còn giữ lại một phần ba và các lực lượng chính
trị khác thay thế hai phần ba còn lại. Tôi được yêu cầu có mặt ở đấy để
thay mặt cho sinh viên, gần như ngay lập tức, cho Diễn Đàn Dân Sự, một
liên minh chống cộng quy tụ nhiều thành phần khác nhau. Điều đầu tiên
chúng tôi làm là xóa điều khoản về chế độ cai trị độc đảng ra khỏi hiến
pháp.
Thật tuyệt vời. Tôi tuyên thệ vào ngày 28 tháng Mười Hai và vào ngày làm
việc đầu tiên tôi bỏ phiếu bầu Vaclav Havel. Hôm nay chuyện ấy vẫn còn
khiến tôi nổi da gà. Lúc ấy tôi gần như tin chắc chúng tôi đã thắng.
Chúng tôi tham dự khóa họp đặc biệt của Quốc Hội Liên Bang Tiệp Khắc tại
Phòng Vladislav ở Lâu Đài Prague nơi xưa kia thường diễn ra những lễ
đăng quang của các vị vua Tiệp và chúng tôi chỉ có một điều duy nhất
trong nghị trình-bầu Vaclav Havel làm tổng thống rồi tổ chức ăn mừng
chuyện ấy.
Tất cả mọi người đều bỏ phiếu bầu ông - ngay cả những người cộng sản
cũng bỏ phiếu cho ông. Lúc ấy thật là cực kỳ vui sướng như thể đây là vũ
hội hóa trang ở Rio de Janeiro-có điều lạnh hơn rất nhiều.
Về tự do
Tôi đang thu âm bài diễn văn của mình trên đài phát thanh quốc gia và
tôi rất lạ lẫm với chuyện ấy nên tôi rất mệt, tôi không thể làm tốt
trong lần thu đầu tiên. Việc thu âm phải mất rất lâu mới xong cho nên
sau khi thu xong tôi chỉ muốn đi về ký túc xá để ngủ. Phòng thu của đài
phát thanh quốc gia Tiệp gần Quãng trường Wencelas và lúc ấy đã tám giờ
tối và tôi mệt lử cho nên tôi chỉ muốn đáp xe điện ngầm đi về nhưng khi
tôi đi xuống nhà ga, tôi gặp các bạn sinh viên ở trường y khoa-mặc áo
choàng giải phẫu màu xanh lá cây để họ khỏi lạc nhau trong đám đông. Họ
mang theo đàn guitar và bass cùng với một ít rượu và họ gần như nhắc
bỗng tôi lên, công kênh tôi lên vai họ và rồi họ vừa chạy quanh vừa la
to: "Hoan hô Jan!". Từ đấy người ta bắt đầu nhận ra tôi rồi ai đấy đưa
rượu rum đến miệng tôi và tôi buộc lòng phải uống cạn. Họ trao đàn cho
tôi và bảo tôi chơi.
Chúng tôi tình cờ gặp một cụ bà trên quãng trường và bà có xe cút kít
với thùng rượu slivovice, tức rượu mận mạnh. Cụ là người từ vùng quê nào
đấy nhân ngày cuối năm đáp tàu lửa lên Prague để tìm những sinh viên mà
cụ muốn cho rượu slivovice. Chồng cụ đã chôn cất rượu dưới đất vào năm
1968 sau khi Liên Xô xâm lăng, sau đấy ông qua đời. Ông đã nói với bà
ông sẽ khui rượu chỉ khi tự do trở lại. Cho nên đời có nhiều lúc rất
giống như truyện cổ tích - và đấy quả là tuyệt vời.
Jan Bubenník mới 21 tuổi khi anh trở thành người lãnh đạo các cuộc xuống đường ở Tiệp Khắc và góp phần làm sụp đổ chế độ cộng sản.
Nguồn:
Dịch từ tạp chí Index on Censorship ngày 7 tháng Mười Một 2009.
Bản tiếng Việt: Trần Quốc Việt
