Việt Nam thúc đẩy các tập đoàn đa ngành nghề làm dấy lên lo ngại (BBC tiếng Việt)
Hai ngày sau khi nhà lãnh đạo cao nhất của Việt Nam kêu gọi các doanh nghiệp tư nhân trong nước tham gia xây dựng hạ tầng, Vingroup đã nhanh chóng đề xuất phát triển dự án đường sắt cao tốc toàn quốc trị giá 70 tỷ USD - đồng thời tự sản xuất cả các đoàn tàu chạy trên tuyến đó.
Ba nguồn tin am hiểu sự việc cho biết các quan chức nhà nước đã khuyến khích Vingroup tham gia đấu thầu và trao đổi về khả năng phát triển các dự án bất động sản dọc tuyến đường sắt – Reuters
Lời kêu gọi của Tổng bí thư Tô Lâm là một phần trong chủ trương rộng lớn hơn nhằm tăng cường vai trò của khu vực tư nhân, được thể hiện trong Nghị quyết 68 - một định hướng phát triển do Đảng ban hành vào tháng Năm.
Một số nhà phân tích gọi đây là "Đổi mới 2.0", gợi nhớ đến công cuộc cải cách những năm 1980 đã mở cửa nền kinh tế của Việt Nam.
Sáu tháng qua, những đánh giá về tác động tiềm tàng của Nghị quyết 68 vẫn có sự khác biệt - từ lạc quan đến lo ngại - song hướng đi của sáng kiến này đã trở nên rõ ràng hơn : đây không hẳn là một bước tự do hóa, mà là nỗ lực thúc đẩy hình thành các nhà vô địch quốc gia, theo đánh giá của hàng chục cố vấn doanh nghiệp và chuyên gia kinh tế.
Dự án đường sắt cao tốc - công trình hạ tầng tốn kém nhất của Việt Nam - đã xuất hiện như một phép thử và gây ra những quan ngại về tài chính được thể hiện trong những cảnh báo hiếm hoi và trực tiếp từ Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính, theo các tài liệu Reuters tiếp cận được.
Dự án đường sắt gây lo ngại
Vingroup - tập đoàn vốn có thế mạnh trong lĩnh vực bất động sản - đã thành lập một công ty con sản xuất thép xây dựng vào tháng 10, sau khi tham gia đấu thầu dự án đường sắt.
Theo đề xuất của tập đoàn, nhà nước sẽ chi trả tiền giải phóng mặt bằng và cấp vốn 80% dự án dưới hình thức cho vay không lãi suất, với thời hạn hàng chục năm.
Ngân hàng Nhà nước cảnh báo về tỷ lệ đòn bẩy tài chính cao và thiếu kinh nghiệm trong lĩnh vực đường sắt của Vingroup, đồng thời cho rằng dự án này cần có sự bảo lãnh đặc biệt của nhà nước "để bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng", theo một văn bản đề ngày 19/5 mà Reuters xem được.
Bộ Tài chính cho rằng mức lãi suất 0% thực chất là một hình thức trợ cấp của nhà nước, có thể ảnh hưởng đến xếp hạng tín nhiệm của Việt Nam. Bộ này cũng cảnh báo kỳ hạn trả nợ 30 năm - chỉ thanh toán gốc khi đáo hạn - là "rất rủi ro", theo một tài liệu của chính phủ.
Ba nguồn tin am hiểu sự việc cho biết các quan chức nhà nước đã khuyến khích Vingroup tham gia đấu thầu và trao đổi về khả năng phát triển các dự án bất động sản dọc tuyến đường sắt.
Một người cho biết vấn đề hỗ trợ cho hãng xe điện VinFast - vốn đang thua lỗ - của Vingroup cũng được đề cập. Họ đều từ chối nêu tên vì đây là các cuộc trao đổi mật.
Hai tháng sau khi đấu thầu, chính phủ công bố lệnh cấm xe máy chạy xăng tại khu vực trung tâm Hà Nội từ giữa năm 2026, viện dẫn lý do ô nhiễm.
Quyết định này khiến doanh số xe Honda sụt giảm mạnh, trong khi nhu cầu mua xe điện VinFast tăng vọt.
Trả lời Reuters, Vingroup cho biết mức nợ của tập đoàn "an toàn xét theo tiêu chuẩn quốc tế", khẳng định không hề trao đổi với chính quyền về bất kỳ ưu đãi nào và ý thức rõ trách nhiệm của mình trong các dự án chiến lược.
"Sự phụ thuộc quá mức vào một số tập đoàn lớn để thúc đẩy tăng trưởng và việc dồn tín dụng vào họ có thể làm gia tăng rủi ro tập trung trong danh mục cho vay của các ngân hàng," ông Willie Tanoto thuộc hãng xếp hạng tín nhiệm Fitch nhận định, đồng thời lưu ý rằng nếu được giám sát đúng cách, các cải cách đang dự tính có khả năng giúp việc phân bổ vốn có hiệu quả hơn.
Ngay sau khi Vingroup nộp hồ sơ, hãng lắp ráp ô tô Thaco trong nước cũng đưa ra đề xuất tương tự cho dự án đường sắt.
Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính và Chính phủ Việt Nam chưa phản hồi yêu cầu bình luận của Reuters.
Chính phủ hiện chưa công bố nhà thầu cho dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam.
Tuy nhiên, một dự thảo nghị quyết mà Reuters tiếp cận được đã xác nhận phần lớn chiến lược tài chính do Vingroup và Thaco đề xuất.
Việc xây dựng tuyến đầu tiên nối Hà Nội với Thành phố Hồ Chí Minh - dài hơn 1.500 km - dự kiến sẽ khởi công vào năm tới.
Hai tháng sau khi đấu thầu, chính phủ công bố lệnh cấm xe máy chạy xăng tại khu vực trung tâm Hà Nội từ giữa năm 2026, viện dẫn lý do ô nhiễm – Reuters
Chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp tư nhân
Theo một tài liệu của Đảng công bố hồi tháng 10, Việt Nam đặt mục tiêu biến khu vực tư nhân thành "động lực chủ yếu" của nền kinh tế, trong khi vẫn duy trì vai trò "chủ đạo" của Nhà nước.
Để đạt được mục tiêu đó, chính quyền mong muốn có thêm nhiều doanh nghiệp tư nhân Việt Nam vươn tầm quốc tế và sẵn sàng khuyến khích họ tham gia các dự án chiến lược bằng những biện pháp ưu đãi, như "đấu thầu hạn chế hoặc chỉ định thầu", theo Nghị quyết 68.
Ông Nguyễn Bá Hùng, chuyên gia kinh tế cấp cao của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), cho rằng việc hỗ trợ hình thành các "tập đoàn quốc gia" là mục tiêu rõ ràng của chính sách mới, nhưng điều quan trọng là phải bảo đảm các tập đoàn lớn không có được ảnh hưởng áp đảo.
Vấn đề chống tham nhũng chỉ được đề cập một lần duy nhất trong tài liệu dài 15 trang - một sự thay đổi so với chiến dịch chống tham nhũng sâu rộng do cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng khởi xướng trong những năm gần đây, vốn đã dẫn đến việc bắt giữ nhiều quan chức cấp cao và đôi khi khiến bộ máy điều hành bị tê liệt.
Nhà đầu tư cẩn trọng
Ông Hong Sun, Chủ tịch danh dự của Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam, cho biết Việt Nam muốn xây dựng các tập đoàn "từ chip đến tàu", lấy mô hình chaebol (tập đoàn quốc gia) Hàn Quốc làm hình mẫu.
Một quan chức nước ngoài cấp cao (đề nghị giấu tên vì không được phép phát ngôn với báo chí) so sánh chiến lược này với những nỗ lực kém thành công ở một số nước Đông Nam Á, nơi "các tập đoàn có quan hệ chính trị hoạt động không hiệu quả trong những lĩnh vực được bảo hộ."
Các nhà đầu tư nước ngoài vẫn tỏ ra thận trọng.
Cam kết đầu tư giảm 5% trong 5 tháng sau khi ban hành Nghị quyết 68 so với cùng kỳ năm trước, trong khi dòng vốn ngoại tiếp tục rút khỏi thị trường chứng khoán dù giá cổ phiếu phục hồi - tỷ lệ sở hữu nước ngoài trong cổ phiếu Việt Nam giảm còn khoảng 15%, từ mức 16% hồi tháng 5.
Nhiều nhà đầu tư bày tỏ ủng hộ chủ trương của Đảng về việc thúc đẩy khu vực tư nhân, song một số khác lo ngại về tính minh bạch và sự thiên vị.
Năm chuyên gia tư vấn kinh doanh tại Việt Nam, xin giấu tên để bảo vệ mối quan hệ với khách hàng nước ngoài, cho biết họ quan ngại về quy trình đấu thầu và việc ưu tiên dành cho các tập đoàn lớn.
Một lãnh đạo doanh nghiệp và hai nhà kinh tế cũng bày tỏ những lo ngại tương tự, đồng thời đề nghị ẩn danh để có thể chia sẻ thẳng thắn hơn.
"Các chính sách gần đây dường như tạo ra sự ưu tiên nhất định cho một số nhà đầu tư trong nước có tiềm lực tài chính mạnh," bà Thi Nguyễn, một luật sư tại công ty luật bizconsult ở Việt Nam cho hay, đồng thời cho rằng đó có thể chỉ là hiện tượng tạm thời.
Ba nguồn tin am hiểu sự việc cho biết các quan chức nhà nước đã khuyến khích Vingroup tham gia đấu thầu và trao đổi về khả năng phát triển các dự án bất động sản dọc tuyến đường sắt – Reuters
Lời kêu gọi của Tổng bí thư Tô Lâm là một phần trong chủ trương rộng lớn hơn nhằm tăng cường vai trò của khu vực tư nhân, được thể hiện trong Nghị quyết 68 - một định hướng phát triển do Đảng ban hành vào tháng Năm.
Một số nhà phân tích gọi đây là "Đổi mới 2.0", gợi nhớ đến công cuộc cải cách những năm 1980 đã mở cửa nền kinh tế của Việt Nam.
Sáu tháng qua, những đánh giá về tác động tiềm tàng của Nghị quyết 68 vẫn có sự khác biệt - từ lạc quan đến lo ngại - song hướng đi của sáng kiến này đã trở nên rõ ràng hơn : đây không hẳn là một bước tự do hóa, mà là nỗ lực thúc đẩy hình thành các nhà vô địch quốc gia, theo đánh giá của hàng chục cố vấn doanh nghiệp và chuyên gia kinh tế.
Dự án đường sắt cao tốc - công trình hạ tầng tốn kém nhất của Việt Nam - đã xuất hiện như một phép thử và gây ra những quan ngại về tài chính được thể hiện trong những cảnh báo hiếm hoi và trực tiếp từ Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính, theo các tài liệu Reuters tiếp cận được.
Dự án đường sắt gây lo ngại
Vingroup - tập đoàn vốn có thế mạnh trong lĩnh vực bất động sản - đã thành lập một công ty con sản xuất thép xây dựng vào tháng 10, sau khi tham gia đấu thầu dự án đường sắt.
Theo đề xuất của tập đoàn, nhà nước sẽ chi trả tiền giải phóng mặt bằng và cấp vốn 80% dự án dưới hình thức cho vay không lãi suất, với thời hạn hàng chục năm.
Ngân hàng Nhà nước cảnh báo về tỷ lệ đòn bẩy tài chính cao và thiếu kinh nghiệm trong lĩnh vực đường sắt của Vingroup, đồng thời cho rằng dự án này cần có sự bảo lãnh đặc biệt của nhà nước "để bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng", theo một văn bản đề ngày 19/5 mà Reuters xem được.
Bộ Tài chính cho rằng mức lãi suất 0% thực chất là một hình thức trợ cấp của nhà nước, có thể ảnh hưởng đến xếp hạng tín nhiệm của Việt Nam. Bộ này cũng cảnh báo kỳ hạn trả nợ 30 năm - chỉ thanh toán gốc khi đáo hạn - là "rất rủi ro", theo một tài liệu của chính phủ.
Ba nguồn tin am hiểu sự việc cho biết các quan chức nhà nước đã khuyến khích Vingroup tham gia đấu thầu và trao đổi về khả năng phát triển các dự án bất động sản dọc tuyến đường sắt.
Một người cho biết vấn đề hỗ trợ cho hãng xe điện VinFast - vốn đang thua lỗ - của Vingroup cũng được đề cập. Họ đều từ chối nêu tên vì đây là các cuộc trao đổi mật.
Hai tháng sau khi đấu thầu, chính phủ công bố lệnh cấm xe máy chạy xăng tại khu vực trung tâm Hà Nội từ giữa năm 2026, viện dẫn lý do ô nhiễm.
Quyết định này khiến doanh số xe Honda sụt giảm mạnh, trong khi nhu cầu mua xe điện VinFast tăng vọt.
Trả lời Reuters, Vingroup cho biết mức nợ của tập đoàn "an toàn xét theo tiêu chuẩn quốc tế", khẳng định không hề trao đổi với chính quyền về bất kỳ ưu đãi nào và ý thức rõ trách nhiệm của mình trong các dự án chiến lược.
"Sự phụ thuộc quá mức vào một số tập đoàn lớn để thúc đẩy tăng trưởng và việc dồn tín dụng vào họ có thể làm gia tăng rủi ro tập trung trong danh mục cho vay của các ngân hàng," ông Willie Tanoto thuộc hãng xếp hạng tín nhiệm Fitch nhận định, đồng thời lưu ý rằng nếu được giám sát đúng cách, các cải cách đang dự tính có khả năng giúp việc phân bổ vốn có hiệu quả hơn.
Ngay sau khi Vingroup nộp hồ sơ, hãng lắp ráp ô tô Thaco trong nước cũng đưa ra đề xuất tương tự cho dự án đường sắt.
Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính và Chính phủ Việt Nam chưa phản hồi yêu cầu bình luận của Reuters.
Chính phủ hiện chưa công bố nhà thầu cho dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam.
Tuy nhiên, một dự thảo nghị quyết mà Reuters tiếp cận được đã xác nhận phần lớn chiến lược tài chính do Vingroup và Thaco đề xuất.
Việc xây dựng tuyến đầu tiên nối Hà Nội với Thành phố Hồ Chí Minh - dài hơn 1.500 km - dự kiến sẽ khởi công vào năm tới.
Hai tháng sau khi đấu thầu, chính phủ công bố lệnh cấm xe máy chạy xăng tại khu vực trung tâm Hà Nội từ giữa năm 2026, viện dẫn lý do ô nhiễm – Reuters
Chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp tư nhân
Theo một tài liệu của Đảng công bố hồi tháng 10, Việt Nam đặt mục tiêu biến khu vực tư nhân thành "động lực chủ yếu" của nền kinh tế, trong khi vẫn duy trì vai trò "chủ đạo" của Nhà nước.
Để đạt được mục tiêu đó, chính quyền mong muốn có thêm nhiều doanh nghiệp tư nhân Việt Nam vươn tầm quốc tế và sẵn sàng khuyến khích họ tham gia các dự án chiến lược bằng những biện pháp ưu đãi, như "đấu thầu hạn chế hoặc chỉ định thầu", theo Nghị quyết 68.
Ông Nguyễn Bá Hùng, chuyên gia kinh tế cấp cao của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), cho rằng việc hỗ trợ hình thành các "tập đoàn quốc gia" là mục tiêu rõ ràng của chính sách mới, nhưng điều quan trọng là phải bảo đảm các tập đoàn lớn không có được ảnh hưởng áp đảo.
Vấn đề chống tham nhũng chỉ được đề cập một lần duy nhất trong tài liệu dài 15 trang - một sự thay đổi so với chiến dịch chống tham nhũng sâu rộng do cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng khởi xướng trong những năm gần đây, vốn đã dẫn đến việc bắt giữ nhiều quan chức cấp cao và đôi khi khiến bộ máy điều hành bị tê liệt.
Nhà đầu tư cẩn trọng
Ông Hong Sun, Chủ tịch danh dự của Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam, cho biết Việt Nam muốn xây dựng các tập đoàn "từ chip đến tàu", lấy mô hình chaebol (tập đoàn quốc gia) Hàn Quốc làm hình mẫu.
Một quan chức nước ngoài cấp cao (đề nghị giấu tên vì không được phép phát ngôn với báo chí) so sánh chiến lược này với những nỗ lực kém thành công ở một số nước Đông Nam Á, nơi "các tập đoàn có quan hệ chính trị hoạt động không hiệu quả trong những lĩnh vực được bảo hộ."
Các nhà đầu tư nước ngoài vẫn tỏ ra thận trọng.
Cam kết đầu tư giảm 5% trong 5 tháng sau khi ban hành Nghị quyết 68 so với cùng kỳ năm trước, trong khi dòng vốn ngoại tiếp tục rút khỏi thị trường chứng khoán dù giá cổ phiếu phục hồi - tỷ lệ sở hữu nước ngoài trong cổ phiếu Việt Nam giảm còn khoảng 15%, từ mức 16% hồi tháng 5.
Nhiều nhà đầu tư bày tỏ ủng hộ chủ trương của Đảng về việc thúc đẩy khu vực tư nhân, song một số khác lo ngại về tính minh bạch và sự thiên vị.
Năm chuyên gia tư vấn kinh doanh tại Việt Nam, xin giấu tên để bảo vệ mối quan hệ với khách hàng nước ngoài, cho biết họ quan ngại về quy trình đấu thầu và việc ưu tiên dành cho các tập đoàn lớn.
Một lãnh đạo doanh nghiệp và hai nhà kinh tế cũng bày tỏ những lo ngại tương tự, đồng thời đề nghị ẩn danh để có thể chia sẻ thẳng thắn hơn.
"Các chính sách gần đây dường như tạo ra sự ưu tiên nhất định cho một số nhà đầu tư trong nước có tiềm lực tài chính mạnh," bà Thi Nguyễn, một luật sư tại công ty luật bizconsult ở Việt Nam cho hay, đồng thời cho rằng đó có thể chỉ là hiện tượng tạm thời.
Nguồn : BBC, 05/11/2025
