Vụ Phạm Đoan Trang : Việt Nam có thể bị chất vấn trước Hội đồng nhân quyền (Kurtuluş Baştimar)

Nhóm Công tác ca Liên Hip Quc ngay bây gi đã bđu nhng th tc theo dõi, có nghĩa là h s theo dõi Chính ph Vit Nam, h s yêu cu cung cp thông tin v bà PhĐoan Trang, liu bà đã được th hay chưa, nhng vđ nàđã được khc phc hay chưa v.v. Nhóm Công tác Liên Hiệp Quốc s theo dõi tt c các thông tin đó. Nếu Chính ph Vit Nam tiếp tc không tuân th, thì h s được mđến Hđng Nhân quyn Liên Hip Quđ b cht vn.


Nhóm Công tác v Giam gi Tùy tin ca ca Liên Hip Quc (UNWGAD) hôm th hai, 25 tháng 10 đã raquyếđnh v trường hp ca Nhà báo PhĐoan Trang. Theo cơ chế Liên hip quc (Liên Hiệp Quốc) này, vic chính quyn Việt Nam bt và giam gi tiếng nói bđng chính kiến này là ‘tùy tin và đi ngược vi Công ước Quc tế v các Quyn Dân s và Chính tr (ICCPR). Ngay sau khi quyếđinh được công b, Lut sư nhân quyn Th Nhĩ K, Kurtuluş Baştimar, ngườđã kiến ngh vi Nhóm Công tác v trường hp ca bà PhĐoan Trang, đã dành cho phóng viên Giang Nguyn cuc nói chuyn vào chiu th tư, 27 tháng 10. Mi quý v theo dõi.

Giang Nguyn : Thưa Lut sư Kurtuluş Baştimar, ln cui chúng ta nói là hi tháng by khi ông đang trong quá trình kiến ngh lên Nhóm Công tác v Giam gi Tùy tin trường hp ca nhà báo PhĐoan Trang. Bây gi thì chúng ta đã có quyếđnh ca Nhóm công tác khng đnh rng vic tước quyn t do ca bà PhĐoan Trang là 'tùy tin'. Phng đu tiên công khi nhđược quyếđnh là gì ?

Kurtuluş Baştimar : Cơn cô Giang rt nhiu. Vâng tôi rt vui khi có quyếđnh này, nó thc s rt quan trng đi vi lut nhân quyn quc tế. Tôi nhđược quyếđnh vào hôm th hai (25/10). Nhóm Công tác v Giam gi Tùy tin ca Liên Hip Quđã chuyn quyếđnh cho tôi sau khi h gi nó đến Chính ph Vit Nam.

Như cô biết, quyếđnh ca Nhóm công tác Liên Hp Quc v Giam gi Tùy tin có năm hng mc và mi hng mđ cđến nhng điu khác nhau. Cơ chế nàđã quyếđnh rng Khon 1, Điu 9 ca Công ước Quc tế v Các quyn Dân s và Chính tr đã b vi phm vì vic bt và giam không có bt k lnh bt gi nào và bà PhĐoan Trang không được thông báo v các cáo buc.

Chính ph Vit Nam bin minh cho vic không có lnh bt bng cách nói rng lnh bđã được Vin Kim sát Nhân dân phê chun. Nhưng UNWGAD nói rng Vin Kim sát Nhân dân không phi là mt cơ quan tư pháđc lp. Điu này rt quan trng bi vì nó nói lên mt cách gián tiếp là ngay c nếu như có lnh bt do Vin Kim sát Nhân dân phê chun, nó cũng không giúp gì vì cơ quan tư pháp này không đc lp.

Ngoài ra Nhóm Công tác ca Liên Hiệp Quốc V Giam gi Tùy tin cũng ra quyếđnh rng bà PhĐoan Trang đã không được cơ hi phđi vic giam gi bà y trước tòán. Đó là lý do ti sao quyđược khc phc hiu qu theo Điu 2, Đon 3 ca Công ước Quc tế v các Quyn Dân s và Chính tr cũng đã b vi phm.

Có thêm mđiu quan trng và ct yếu na là Nhóm Công tác Liên Hiệp Quốc cũng có quyếđnh rng bà PhĐoan Trang đã b đt ngoài s bo v ca pháp lut. Điđó có nghĩa là quyđược công nhn là th nhân trước pháp lut, theo Điu 16 ca Công ước, cũng đã b vi phm. Điu này hết sc quan trng vì đó là mc ti thiu ca quyn con người phđược bo v.

Trong Đon 68, Nhóm Công tác Liên Hiệp Quốc đã mt ln na khng đnh rng Chính ph Vit Nam không th tước quyn t do ca mt cá nhân da trêĐiu 88 (hoĐiu 117 ca B lut Hình s sđi ca Vit Nam) bi vì điu này quá rng và mơ h.

Trong quyếđnh, Liên Hip Quc khng đnh rng mđiu lut phi rõ ràng và chính xác. C th là khi mt công dân Vit Nam đc qua lut này, h có th hiu nó và biết phđiu chnh hành vi ca mình cho phù hp vi quy đnh như thế nào. Nhưng khi đc văn bđiu lut này, c th là Điu 88 hoĐiu 117 sđi, h không th hiđược loi hành vì nào có th được xem là tuyên truyn hochng Nhà nước. H không biếđược vì ranh gii cđiu lut này không được xáđnh rõ.

Giang Nguyn : Vâng có nhiu người ch trích rng Chính ph Hà Nđã c tình son nhng điu lut tht rng và mơ h đ có th áp dùng tu theo trường hp và theo ý ca h

Kurtuluş Baştimar : Chính xác. Nhóm Công tác Liên Hiệp Quốc cũng lp lun rng bà PhĐoan Trang b bt sau khi bà tham gia viết bài, tường thut v các s kin dân ch và chng tham nhũng. Đó là lý do ti sao bà b bt. Nhưng vi tư cách là mt nhà báo hoc mt blogger và mt tác gi đã tng đot gii thưởng, bà PhĐoan Trang có quyn tham gia các hođng ca công chúng.

Vì vy quyn tham gia điu hành các công vic xã hi theo Điu 21 ca Tuyên ngôn Quc tế v Nhân quyn và Điu 25 A ca Công ướđã b vi phm.

Giang Nguyn : Vâng thưa Lut sư, vy thì quyếđnh ca Nhóm Công tác rng nhà báo PhĐoan Trang b bt gi là tùy tin có ý nghĩa gì trong lúc này, khi phiên xét x đã được ch đnh (nay đã b hoãn li-pv).

Kurtuluş Baştimar : Chúng ta không th chi b được s hiu qu ca nhng quan đim này, vì đây là nhng quyếđnh da trên Công ước Quc tế v các Quyn Dân s và Chính trĐây là mt quy ước quc tế và Điu 2 ca quy ước này quy đnh nghĩa v ca các quc gia ký kết, buc h phi thc hin tt c nhng bước cn thiếđ công dân ca quc gia nàđược hưởng các quyđó.

Quyếđnh này có nghĩa là Chính ph Vit Nam không th đưa bà PhĐoan Trang ra xét x và tiếp tc bt gi bà na, bi vì ngay c khi nó hp pháp xét trên lut quc gia, điđó vn chưđ đ giam gi bà vì nó phi phù hp vi lut pháp quc tếĐiu này cũng đã đượy ban Nhân quyn Liên Hip Quc lp li nhiu ln.

Chính ph Vit Nam nên tôn trng quyếđnh quc tế này vì khi áp dng lut quc gia nhiđiu khon ca Công ước cũng như lut quc tế đã b vi phm.

Giang Nguyn : Như ông có đ cp, Nhóm Công tác tuyên b rng bà PhĐoan Trang không nên b đưa ra xét x, tuy nhiên chúng tôi cũng biết rng Chính ph Vit Nam có khuynh hướng coi thường các quyếđnh như h đã làm trong quá kh. Hin không có ch du gì rng phiên tòa xét x bà PhĐoan Trang s không tiến hành. Vy Nhóm Công tác có cơ chế nàđ buc Chính ph Vit Nam phi có trách nhim trước nhng giao ước mà h đã ký kết ?

Kurtuluş Baştimar : Vâng trên cơ bn thì cô nóđúng : Chúng ta biết rng Chính ph Vit Nam c gng pht l quyếđnh đó. H tiếp tc da vào lut quc gia và quy trình pháp lut ca h. Nhưng điđó không có nghĩa là h có quyn và h có th tiếp tc pht l nhng quyếđnh này.

Nếu chúng ta xem xét táđng ca nhng quyếđnh này, chúng ta thy Chính ph Vit Nam đã phi sđĐiu 88 (B lut Hình Sư). Do đó chúng tôi biết h phi cháp lc rt ln t nhng quyếđnh này. Tt c các quc gia, k c Th Nhĩ K chng hn, và các quc gia khác cũng vy. Nhng quyếđnh này không th được coi là có táđng mơ h hoc không có táđng gì c.

Còn nói đến quy trình sau khi quyếđnh đượđưa ra, và trong tt c các giai đon sau đó, Nhóm Công tác ca Liên Hip Quc ngay bây gi đã bđu nhng th tc theo dõi, có nghĩa là h s theo dõi Chính ph Vit Nam, h s yêu cu cung cp thông tin v bà PhĐoan Trang, liu bà đã được th hay chưa, nhng vđ nàđã được khc phc hay chưa v.v. Nhóm Công tác Liên Hiệp Quốc s theo dõi tt c các thông tin đó.

Nếu Chính ph Vit Nam tiếp tc không tuân th, thì h s được mđến Hđng Nhân quyn Liên Hip Quđ b cht vn. H s được yêu cu cung cp lý do ti sao h không thc hin nhng điđược yêu cu trong quyếđnh.

Nhưng đc bit trường hp ca bà PhĐoan Trang, tôi biết rng quyếđnh này s có táđng rt ln vì chúng tôđược biết t các lut sư trong nước rng trướđây bà PhĐoan Trang phđi mt vi mán 20 năm tù, thì nay mán có th được gim xung còn ba năm thôi.

Vì vy mi hành đng mà chúng ta thc hi cđ lut quc tế đu có táđng lđến lut và quá trình xét x trong nước. Tuy nhiên tôđng ý vi cô rng Nhóm Công tác ca Liên Hiệp Quốc v Giam gi Tùy tin phi có mt cơ quan hoc quy trình có th áđt các bin pháp trng pht trong trường hp nhng quyếđnh b pht l.

Giang Nguyn : Và chc chn Lut sư s tiếp tc theo dõi trường hp ca nhà báo PhĐoan Trang ? Kế tiếp lut sư s có nhng bước gì ?

Kurtuluş Baştimar : Tôi s tiếp tc theo dõi trường hp ca bà PhĐoan Trang. Tôi cũng đã kết ni vi mt s cơ quan và t chc nhân quyn quc tế và vđng được s h tr ca h.

Tôi cũng s n lc liên h vi các ngh sĩ  ChâÂu. Xin khng đnh, chúng tôi không mun và chúng tôi không can thip vào các vđ ni b ca Nhà nước Vit Nam, và chúng tôi cũng không đưa ra bt k lnh nào cho các tòán Vit Nam. Chúng tôi ch yêu cu chính ph Vit Nam hãy tôn trng lut pháp quc tế và quyếđnh quc tế rng bà PhĐoan Trang phđược tr t do và chúng tôi s tiếp tđu tranh cho quyn li ca bà cho đến khi bà được tr t do.

Giang Nguyn : Cmơn Lut sưKurtuluş Baştimar.

Giang Nguyễn

Nguồn : RFA, 31/0/2021