Ngân hàng Mỹ nhiều tiền quá nhưng dân không chi tiêu

Có th nhìn vào bng đi chiếu tài sn ca các ngân hàng M đ hiu ti sao tun trước ông Jerome Powell tuyên b đi thái đ v lm phát. Ông thng đc Ngân Hàng Trung Ương M (Fed) s không s hãi như hi xưa na, khi thy giá sinh hot lên cao.

nganhang1
Tòa Nhà Fed ti Washington.

Bng đi chiếu tài sn và n nn (balance sheet) ca các ngân hàng thương mi M cho thy s tin gi vào h thng ngân hàng tăng lên gp năm ln, trong khi li nhun ca tt c các ngân hàng đu đi xung, gim bt 70% so vi năm ngoái, theo báo cáo tun trước ca FDIC (Federal Deposit Insurance Corp) là cơ quan bo him cho nhng người gi tin vào ngân hàng.
Trong sáu tháng đu năm 2020, người M đã gi vào các ngân hàng 2,4 ngàn t (trillion) đô la. Bn ngân hàng Chase, Bank of America, Citigroup và Wells Fargo được thêm 900 đô la tin ký thác. Nhưng bn nhà bank ln nht này chu đng mt na s tin li st gim chung.
Đi vi chúng ta thì tin ký thác trong ngân hàng được coi là tài sn. Nhưng đi vi các ngân hàng thì tin người ta ký thác (deposits) chính là các khon n. Tài sn ca ngân hàng là các món tin cho vay, sinh li.

Các ngân hàng lâm cnh "n chng cht" vì thân ch gi tin vào nhiu quá ! Nhng xí nghip tm ngưng hot đng vì Covid 19 đem tin gi vào ngân hàng thay vì mua nguyên liu, tr lương hoc đu tư. Thường dân vô ti nhiu người tht nghip nhưng nhn được tin ca nhà nước không đem xài hết cũng gi vô ngân hàng. Các ngân hàng tràn ngp tin gi vào, mà tin vô ri thiếu đường đi ra.

Mi lo ca các ngân hàng trong thi gian bnh dch là không thy các thân ch mi đến xin vay mà nhiu thân ch cũ khánh tn, không tr được n. Trong quý đu năm nay, các ngân hàng đã dành ra 53 t đô la đ bù các món n xu s không thu hi được (credit loss provisions). Trong quý th nhì, s tin d phòng tăng lên thành 62 tỷ USD.

Các ngân hàng kiếm li nh cho vay tính lãi sut cao hơn s li tin tr cho người đem tin đến gi. Mc chênh lch đó, năm ngoái là 3,39%, năm nay ch còn 2,81%. Tháng Ba va qua, Ngân Hàng Trung Ương M đã ct lãi sut căn bn xung gn s không, cũng vì Covid 19 bt c nn kinh tế đng khng li. Lãi sut xung thì tin li ca ngân hàng khi cho vay cũng xung, trong khi h chưa điu chnh được chi phí, khiến mc li càng xung thp.
Trước vin tượng tương lai không biết bao gi Covid 19 mi chm dt, các ngân hàng đu tiên đoán kinh tế còn lâu mi hi phc. Nhng món tin quc hi và chính ph gi cho người dân và các xí nghip ch tm thi gim bt cơn đau, nhưng không th cha lành cơn bnh đè nng trên c nn kinh tế.

Chính ph và quc hi M đang chi my ngàn t đô la đ "kích thích" người dân tiêu th và các xí nghip đng sa thi nhân viên, Ngân Hàng Trung Ương đã đóng góp vào chiến dch kích thích này bng cách gim lãi sut, cho dân vay tin d dàng hơn. Nhưng Ngân Hàng Trung Ương b bó tay vì, th nht h không mun gim lãi sut xung dưới s không ; và th nhì, h có th mua các trái khoán đ bơm tin vào trong h thng nhưng không th trc tiếp mua hàng hóa ca các nhà sn xut. H mun bơm bao nhiêu tin vào trong các ngân hàng thương mi cũng được, nhưng không th bt mi người đi vay ri đem tin ra chi tiêu.

Đó là lý do ông Jerome Powell phi "kích thích" dân tiêu th bng cách tuyên b trước : s không lo ngăn nga lm phát như trước na. Không ngăn chn lm phát, nghĩa là s không tăng lãi sut. Nếu lm phát tăng lên trên 2% thì Qu D Tr Liên Bang cũng vn gi lãi sut rt thp, chp nhn cho giá sinh hot tăng thêm na, đ bù li nhng ngày t l lm phát thp dưới 2%. Fed hy vng rng khi kinh tế bt đu hot đng tr li thì người dân M s lo giá c còn tăng hơn, cho nên kiếm được đng tin nào h s đem chi tiêu ngay. Đó là cách thúc đy cho kinh tế hi phc nhanh hơn !

Nhưng không có gì bo đm rng người tiêu th và gii đu tư s đi theo đúng con đường mà gii lãnh đo tin t mong mun. Đó là kinh nghim mà Nht Bn đã tng tri qua. Năm 2013, khi mc lm phát vào khong mt phn trăm, Ngân Hàng Trung Ương Nht đã công b mc tiêu tăng lm phát lên 2 phn trăm. H dùng đ các khí c có sn đ bơm thêm tin vào nn kinh tế : Ct lãi sut xung s không, ri s âm ; mua các chng khoán đ đưa tin thêm cào các ngân hàng. Sáu năm sau, giá sinh hot vn không tăng theo ch tiêu ca gii lãnh đo tin t !

Chính sách mi ca Fed hy vng s kích thích được người tiêu th M, vì dân M không có thói quen tiết kim nhiu như dân Nht Bn. Nhưng trong tương lai Ngân Hàng Trung Ương M có th s gi lãi sut thp rt lâu, khi b áp lc ca các nhà chính tr. Các v tng thng đu mun Fed gi lãi sut thp, thúc đy người ta tiêu th và đu tư.
Nhưng lãi sut thp quá và kéo dài quá lâu có th gây phn ng ngược li, khiến kinh tế không phát trin đúng tm mc có th đt được. Ông Powell mi nhc li rng các chu k kinh tế gia tăng gn đây đã kết thúc vi nhng cuc khng hong tài chánh. Lãi sut thp thúc giá nhà ca, giá các chng khoán, giá du la và vàng tăng lên quá đà, gây nên xáo trn.
Vay tin d dàng có th khiến các xí nghip đu tư vào nhng d án không tăng năng sut và đt hiu qu kinh tế cao. Nhiu công ty hay ngành hot đng đáng l b đào thi nhưng vn được duy trì vì lãi sut thp. Nguy him nht là chính sách lãi sut thp s thi phng giá các chng khoán nhiu ri ro, gây ra khng hong tài chánh như đã din ra trong nhng năm 2007, 2008.

Mt điu đáng lo ngi khác, là khi Ngân Hàng Trung Ương chp nhn cho lm phát lên cao thêm trước khi tăng lãi sut thì chưa ai biết nên cho lm phát tăng đến mc nào s phi bt đu ngăn li. Trong tương lai, nếu quyết đnh ngăn chn lm phát ca Ngân Hàng Trung Ương đến tr quá thì người tiêu th s lâm nn. Lm phát là mt th thuế bt tt c mi người phi tr. Nhưng các người làm ch nhà ca hay ch nhân các c phiếu không lo lm, vì giá các món đó s tăng lên cùng vi lm phát. Nhng người nghèo s gánh ho nhiu hơn vì lương bng không lên theo kp. Khi đó, Fed s phi lo chn đng lm phát, s tăng lãi sut nhiu ln, đưa kinh tế đi xung thp nng n hơn mà đáng l không cn thiết.

Hy vng rng nhng gii lãnh đo tin t s tránh được nhng điu đáng lo ngi trên đây. Ngân Hàng Trung Ương không th đưa tin trc tiếp cho người tiêu th. Ch có quc hi làm được vic này vì quc hi M nm quyn chi tiêu ca nhà nước. Ông Jerome Powell đã không ngn ngi kêu gi các nhà chính tr hãy đóng vai trò tích cc hơn !

Cui cùng, kinh tế hi phc nhanh hay chm s tùy thuc vào các d lut tr cp cho người dân mà quc hi và chính ph M đang tho lun. Mun cho dân tiêu th nhiu hơn thì phi tăng li tc cho h. Nhng người có li tc thp nht và gii trung lưu đáng được nâng đ nht. Khi có tin, h thường chi tiêu ngay, vì h còn rt nhiu th cn mua sm.
Khi khi lượng người tiêu th đông nht, là nhng người lao đng lương thp, bt đu xài tin thoi mái, thì các hàng hóa, dch v s luân chuyn, các xí nghip s hot đng mnh hơn. Các ngân hàng s m ca cho vay, không còn dư quá nhiu tin như hin nay na. Các ngân hàng là xương sng ca nn kinh tế. Thân th khe khon, điu hòa thì b xương sng mi mnh.

Ngô Nhân Dụng
Nguồn : VOA, 04/09/2020