Hậu quả của chiến tranh thương mại (Nguyễn Quốc Khải)

Chiến tranh thương mi gia Hoa Kỳ và Trung Quc tiếp tc tr thành căng thng hơn trước khi có th ci thin. Thay vì thành lp mt liên minh quc tế chng li chính sách thương mi áp chế ca Trung Quốc, Tổng thống Trump đã gây chiến trước hết vi hu hết các đng minh ca Hoa Kỳ và sau cùng mi chiếu c riêng đến Trung Quc. Thay vì da vào WTO đ chng cách hành ngh buôn bán ca Trung Quc, Trump li chng li t chc này. Hai sai lm căn bn này đã đưa đến mt hu qu tt yếu là s hn lon th trường và nguy cơ kinh tế trì tr cho c thế gii ch không riêng gì cho Hoa Kỳ và Trung Quc. (Nguyễn Quốc Khải)


Tổng thống Donald Trump tng tuyến b nhiu ln "Tôi là người ca thuế quan" và "Chiến tranh thương mi tt và d thng".
Tổng thống Donald Trump từng tuyến bố nhiều lần "Tôi là người của thuế quan" và "Chiến tranh thương mại tốt và dễ thắng". ch đây khoảng hai tuần Bộ trưởng Ngân Khố Hoa Kỳ Steven Mnuchin tuyên bố rằng chiến tranh thương mại với Trung Quốc không ảnh hưởng gì đến nền kinh tế Hoa Kỳ và hiện nay không có dấu hiệu nào cho thấy kinh tế của Hoa Kỳ bị trì trệ. Ông Mnuchin nói tiếp "Kinh tế thế giới đang phát triển chậm lại một cách đáng kể ở Trung Quốc lẫn Âu châu. Nhưng khi nhìn vào nước Mỹ, chúng ta tiếp tục thấy điểm phát triển chói lọi". Trong khi đó, Bộ trưởng Thương Mại Wilbur Ross nói một cách mâu thuẫn rằng Tổng thống Trump hoãn áp thuế quan vào một số hàng Trung Quốc dự trù váo tháng 9 cho đến cuối năm không phải để nhượng bộ Trung Quốc mà là để giúp người tiêu thụ trong mùa Giáng Sinh sắp tới. Bài báo này sẽ tìm hiểu thực hư ra sao. Thương chiến leo tnang Trước hết chúng ta duyệt lại diễn biến của cuộc chiến tranh thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Nó bắt đầu cách đây 20 tháng, khi Tổng thống Donald Trump áp đặt thuế quan và hạn ngạch (quota) vào ngày 22-1-2018 trên máy giặt và panô mặt trời (solar panel) nhập khẩu từ Trung Quốc. 

Tổ Chức Thương Mại Quốc Tế (World Trade Organization – WTO) phán xét rằng hành động này của Hoa Kỳ không hợp lý. Hơn một tháng sau, Tổng thống Trump áp đặt 25% thuế trên thép và 10% thuế trên nhôm nhập cảng từ Trung Quốc và các nước khác. Nhưng thương chiến thực sự bùng nổ lớn khi Trump áp đặt 25% thuế quan trên hàng Trung Quốc trị giá 34 tỉ USD vào tháng 7 năm vừa qua. Trung Quốc trả đũa bằng cách áp đặt thuế trên xe hơi và nông phẩm nhập khẩu từ Hoa Kỳ với một trị giá tương tự. Sau đó cho đến đầu tháng 6 năm nay, Hoa Kỳ đã áp đặt thuế quan mới và tăng thuế quan cũ ba lần. Trung Quốc trả đũa một cách tương tự. Tại hội nghị thượng đỉnh G-20 tại Osaka, Nhật Bản vào cuối tháng 6, đôi bên đồng ý tạm ngưng chiến trong khoảng hai tháng. Vào lúc 12:01 AM ngày 1/9 vừa qua, Tổng thống Trump phát động vòng thuế quan mới với thuế suất 15% áp đặt trên một phần cùa $300 tỉ hàng tiêu thụ và phần còn lại sẽ phải chịu thuế tương tự vào 15/12. Ngoài ra, Trump dọa sẽ tăng thuế lên 30% vào 1-10, phút chót hoãn lại vào 15/10, đối với một số hàng nhập cảng từ Trung Quốc trị giá 250 tỉ USD đã bị đánh thuế 25% trước đây. Để trả đũa, Trung Quốc tăng thuế trên 75 tỉ USD trị giá hàng nhập khẩu từ Hoa Kỳ. 

Những khoản tăng thuế quan mới đây nhất liên quan đến hàng hóa của giới tiêu thụ như quần áo, giầy dép, đồ chơi, TV, bút mực, bút chì, dụng cụ thể thao, nhạc cụ… liệt kê trong một danh sách dài 114 trang. Trước đây, Trump áp thuế trên những sản phẩm trung gian (intermediate good), máy móc và những bộ phận lắp ráp để các công ty dùng chế tạo những sản phẩm sau cùng (final product) người tiêu thụ khó thấy. Loạt thuế quan mới đánh trực tiếp vào người tiêu thụ đặc biệt vào đúng mùa mua sắm bận rộn nhất trong năm. Tổng thống Trump từng lặp đi lặp lại nhiều lần rằng Trung Quốc trả tất cả những thuế quan này. Sự thật ra sao thì những con số thống kê đã trả lời và mọi người đã biết. Về kỹ nghệ giầy dép, gần 99% số giầy dép bán ở Hoa Kỳ là hàng nhập cảng. Vào đầu năm nay, 173 công ty sản xuất giầy dép trên thế giới bao gồm Nike, Adidas, Clarks, Converse, Dr. Martens, viết thư yêu cầu Tổng thống Trump hủy bỏ tăng thuế nhập cảng vì ảnh hưởng đến giới công nhân. Thuế áp đặt trên giầy dép trung bình là 11,3%, nhưng trong vài trường hợp thuế lên cao tới 67,5%. Nếu áp đặt thêm thuế nữa, giá sẽ lên rất cao mà người tiêu thụ phải trả. Võ khí phi thuế quan Thương chiến không chỉ giới hạn trong phạm vi thuế quan, mà gần đây còn lan qua nhiều lãnh vực khác. Thật vậy, Hoa Kỳ đã áp dụng một số biện pháp phi thuế quan để đối phó với Trung Quốc như giới hạn đầu tư, tăng cường kiểm soát xuất khẩu để bảo vệ công nghệ Hoa Kỳ, đặc biệt là công nghệ thông tin, ra lệnh cho các công ty Mỹ ngay lập tức bắt đầu tìm nơi khác ngoài Trung Quốc để đầu tư, áp đặt lệ phí chống bán phá giá thép của Trung Quốc, Canada và Mễ Tây Cơ. 

Tại Hoa Kỳ có khoảng 360.000 sinh viên Trung Quốc đang học tại các trường đại học vào 2018. Con số này sẽ giảm xuống trong thời gian sắp tới vì Hoa Kỳ tiếp tục giới hạn việc cấp và gia hạn hộ chiếu cho sinh viên và ngay cả học giả và nghiên cứu gia Trung Quốc. Lý do là Hoa Kỳ không muốn chuyển giao tài sản trí thức và công nghệ cho Trung Quốc, đặc biệt về những ngành như khoa học, công nghệ, kỹ sư và toán học (science, technology, engineering, mathematics – STEM). Một số sinh viên Trung Quốc đã ăn cắp tài liệu công nghệ cho Trung Quốc. Kể từ 2008, Trung Quốc bắt đầu có chương trình tuyển mộ "Ngàn Nhân Tài" kêu gọi công dân Trung Quốc ở hải ngoại giúp phát triển kinh tế quốc nội. Vào giữa tháng 5 vừa qua, một nghị sĩ và dân biểu Cộng hòa đã đệ trình Quốc hội một dự luật ngăn cấm việc cấp hộ chiếu sinh viên hay nghiên cứu cho bất cứ ai từng làm việc hay được bảo trợ bởi Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc. Mặc dù không nhập cảng nhiều hàng của Hoa Kỳ bằng giá trị của lượng hàng Hoa Kỳ nhập cảng từ Trung Quốc, đối thủ của Hoa Kỳ không ngần ngại dùng nhiều biện pháp phi thuế quan để bảo vệ kinh tế và trả đũa đối thủ. 

Trung Quốc là một nước giữ trong tay nhiều công phiếu của Hoa Kỳ (US Government bond) nhất trị giá khoảng 1,1 ngàn tỉ USD. Vào tháng 3 vừa qua, Trung Quốc bán tống ra một số công phiếu này một cách nhanh chóng. Khi bán công phiếu, Trung Quốc làm giảm giá trị của đồng dollar và có thể làm xáo trộn kinh tế Hoa Kỳ. Vào giữa tháng 7 vừa qua, Trung Quốc tuyên bố sẽ giảm bớt 25% số công phiếu của Hoa Kỳ. Khi bán công phiếu Hoa Kỳ, Trung Quốc cũng bị thiệt hại vì công phiếu Hoa Kỳ là một trái phiếu bảo đảm và không có một công phiếu thứ hai để lựa chọn. Nhưng khi cần thiết, Trung Quốc vẫn có thể làm. Trung Quốc lấy cớ xe Mercedes-Benz SUV sản xuất tại Hoa Kỳ có vấn đề về thắng, nên đã trì hoãn không cho nhập cảnh vì lý do an toàn. Nhưng giới phân tách kỹ nghệ xe hơi cho rằng Trung Quốc muốn trả đũa Hoa Kỳ vì chính quyền Trump vừa tăng thuế lên hàng Trung Quốc. Vào đầu tháng 8, Ngân Hàng Trung Ương của Trung Quốc không can thiệp, để cho đồng nhân dân tệ theo thị trường giảm giá 2% trong ba ngày xuống tới mức thấp nhất 7 yuan / 1 US dollar kể từ 2008 vì ảnh hưởng của thuế quan. Trump kết án Trung Quốc thao túng đồng tiền là sai lầm trong trường hợp này. Dù Trung Quốc có thật sự thao túng đồng tiền, Trump cũng không có thẩm quyền gì đối với chính sách hối đoái của Trung Quốc. Cùng trong một ngày, Trung Quốc tuyên bố hoàn toàn chấm dứt mua nông phẩm của Hoa Kỳ, đồng thời tăng cường mua nông phẩm của Argentina, Brazil và Nga. 

Thiệt hại của Trung Quốc Cũng như ở Hoa Kỳ, sự bất ổn gây ra bởi chiến tranh thương mại đã làm cho những nhà đầu tư ở Trung Quốc mất đi một phần tín cậy. Khoảng 44% công ty ngoại quốc và 30% công ty Trung Quốc nói rằng họ sẽ chuyển một phần đầu tư từ Trung Quốc qua các nước khác, đặc biệt là Việt Nam và Thái Lan. Tuy nhiên khuynh hướng này đã xuất hiện nhiều năm nay vì nhân công Trung Quốc và đất đai trở nên đắt đỏ. Chiến tranh thương mại chỉ đẩy mạnh thêm khuynh hướng này. Sớm muộn Trung Quốc sẽ không còn là xưởng sản xuất hàng công nghệ thấp của thế giới. Trung Quốc đang chuyển qua công nghệ cao. Trên thực tế các công ty ở Trung Quốc cũng cần nhiều năm mới có thể để di chuyển qua nước khác vì cần phải cứu xét những yếu tố như nhân công, đất đai, nhà ở, huấn nghệ, thuế vụ, môi trường, luật lệ. Lực lượng nhân công ở Việt Nam và Thái Lan lần lượt là 54,8 triệu và 38,4 triệu người khó có thể thay thế lực lượng nhân công lớn lao với 806,7 triệu người của Trung Quốc. Việc Tổng thống Trump kêu gọi các công ty di chuyển về Mỹ là chuyện không thực tế vì giá nhân công ở Mỹ quá đắt đỏ. 

Vào giữa năm ngoái, công ty sản xuất xe mô tô Harley-Davidson đã phải quyết định di chuyển các cơ xưởng sản xuất ra khỏi Hoa Kỳ để tránh thuế quan của Trump áp đặt trên thép và nhôm và đồng thời tránh thuế nhập cảng của Liên Hiệp Châu Âu. Tổng thống Trump đã kết tội Harley-Davidson là đầu hàng và đe dọa đánh thuế công ty này. Tổng thống Trump tuyên bố nguyên văn như sau : "Các công ty vĩ đại của Hoa Kỳ nay được lệnh ngay lập tức tìm kiếm một nước thay thế Trung Quốc, bao gồm việc đưa các công ty của quý vị về nhà và sản xuất các sản phẩm của quý vị ở Hoa Kỳ". Trump dựa vào đạo luật "International emergency Economic powers Act of 1977". Tuy nhiên đạo luật này được thiết lập nhằm mục đích xác định và giới hạn quyền hành của tổng thống về vấn đề kinh tế chứ không phải để cho phép tổng thống chấm dứt quan hệ thương mại với một đối tác vì tranh chấp về thuế quan. Trong 42 năm qua, đạo luật này chỉ áp dụng đối với một số nước ngoài vòng pháp luật hay bao che ma túy và chỉ áp dụng sau khi tình trạng khẩn cấp được ban hành. 

Đạo luật chỉ ngăn cấm chuyển tiền trong tương lai chứ không áp dụng cho những đầu tư trong quá khứ. Trên thực tế, di chuyển công ty từ Trung Quốc qua Việt Nam chẳng hạn, chỉ có lợi cho Việt Nam. Thay vì mua TV sản xuất tại Trung Quốc, người Mỹ mua TV sản xuất tại Việt Nam, cán cân thương mại của Hoa Kỳ vẫn không có gì thay đổi, ngoại trừ Trump có ẩn ý nào khác. Ngay sau khi Tổng thống Trump ra lệnh cho các công ty Mỹ rời khỏi Trung Quốc, Costco, một công ty bán sỉ của Hoa Kỳ cho các thành viên, đã khai trương một tiệm đầu tiên tại Trung Quốc ở thành phố Shanghai vào cuối tháng 8 vừa qua. Ngoài ra, cũng vì chiến tranh thương mại với Hoa Kỳ, số hàng xuất khẩu của Trung Quốc giảm, Trung Quốc phải dựa vào thị trường tiêu thụ quốc nội. 73% thành viên của Phòng Thương Mại Hoa Kỳ miền Nam Trung Quốc cho biết hàng sản xuất chủ yếu bán tại những thị trường địa phương so với con số 23% vào năm 2003. Kinh tế Trung Quốc phát triển chậm lại trước khi có chiến tranh thương mại. Mức phát triển kinh tế của Trung Quốc là 7,3% vào 2014, giảm dần xuống còn 6,6% vào 2018. Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế dự đoán 6,2% và 6,0% cho 2019 và 2020. Con số về cán cân thương mại (trade balance) cho thấy ảnh hưởng của chiến tranh thương mại rõ hơn xuất siêu của Trung Quốc đối với Hoa Kỳ giảm từ 4,4% vào năm 2016 xuống còn 2,9% vào 2018 và 3,1% vào 2019. Mặc dù có chiến tranh thương mại, Hoa Kỳ vẫn gia tăng nhập cảng hàng của Trung Quốc, từ 462,4 tỉ USD vào 2016, lên đến 505,2 tỉ USD vào 2017 và 539,7 tỉ USD vào 2018 và số nhập siêu của Hoa Kỳ tăng từ 346,8 tỉ USD lên đến 375,4 tỉ USD và 419,5 tỉ USD trong ba năm. Phân tích mức đầu tư, tiêu thụ tư nhân và hoạt động của các cơ xưởng cho thấy kinh tế của Trung Quốc giảm đáng kể trong năm vừa qua. Hoạt động xây cất nhà giảm vì giá vật liệu tăng bao gồm thép, nhôm, gạch, xi măng. Thiệt hại của Hoa Kỳ Thương chiến đang gây thiệt hại cho kinh tế Hoa Kỳ. Nổi bật nhất là khu vực nông nghiệp. Trong cuộc phỏng vấn của MSNBC vào cuối tháng 8 vừa qua, ông Roger Johnson, Chủ tịch của Nghiệp Đoàn Nông Dân Toàn Quốc (National Farmers Union – NFU), đại diện cho hàng trăm ngàn gia đình nông dân đã lên án chính sách thuế quan của Tổng thống Trump. Ông nói "Hiện nay nông nghiệp có rất nhiều lo lắng về tài chánh. Lợi tức nông nghiệp chỉ bằng khoảng một nửa sáu năm về trước. Nợ gần đến mức kỷ lục. Tình trạng phá sản gia tăng. Tất cả những điều mà ông đang thảo luận đã tạo ra một sự bất ổn lớn lao". Trong khi đó nông dân phải mua các nông cơ như máy cầy, máy gặt với giá cao vì Trump áp đặt thuế trên thép và nhôm. Bà Patty Edelburg, Phó Chủ tịch của NFU gần đây tuyên bố với Fox News rằng "Thật là điên khùng. Chúng tôi hiện đang có nhiều trường hợp phá sản, nhiều trường hợp nông dân tự sát. Chiến tranh thương mại với Trung Quốc đã góp phần vào tình trạng tài chánh căng thẳng. Chúng tôi đã mất thị trường xuất cảng mà chúng tôi đã có trong 30 năm qua mà chúng tôi sẽ không có may mắn nào để lấy lại". Theo American Farm Bureau Federation, trị giá nông phẩm xuất cảng qua Trung Quốc là 19,5 tỉ USD vào 2017, 9,1 tỉ USD vào 2018, 1,3 tỉ USD trong sáu tháng đầu của 2019 và nay là số không. Trung Quốc trước đây là thị trường xuất khẩu nông phẩm đứng hạng thứ năm sau Canada, Mexico, Liên Hiệp Châu Âu và Nhật Bản. Chính quyền Trump cho tới nay đã phải trợ cấp làm hai lần tổng cộng 28 tỉ USD tiền mặt cho nông dân Hoa Kỳ. Số tiền này lấy từ tiền thuế áp đặt trên hàng nhập cảng từ Trung Quốc mà các công ty nhập cảng Mỹ phải trả trước khi nhận hàng. Khu vực thứ hai của Hoa Kỳ chịu ảnh hưởng nặng nề của thương chiến là công nghệ xe hơi. Vào cuối năm vừa qua, General Motors tuyên bố đóng cửa năm xưởng máy và sa thải gần 15.000 công nhân vì hậu quả của chiến tranh thương mại và dự đoán kinh tế trì trệ đã gần kề. Công ty Ford Motor trước đó cũng đã có quyết định tương tự. Chi phí vật liệu như thép và nhôm và giá bộ phận gia nhập cảng gia tăng do thuế quan cộng với số xe hơi bán ra giảm khiến cho GM và Ford phải tìm cách thu hẹp hoạt động. 

Trong năm 2017, Hoa Kỳ xuất cảng qua Trung Quốc 276,000 xe hơi. Do thương chiến, vào tháng 8 năm ngoái, Trung Quốc quyết định áp đặt 25% thuế trên 16 tỉ USD hàng nhập cảng từ Hoa Kỳ trong đó có xe hơi trị giá khoảng 10 tỉ USD. Trước thương chiến, xe hơi Mỹ đã phải chịu thuế 25%, với thuế mới cộng vào giá xe hơi Mỹ sẽ tăng rất cao. Một xe Ford Mustang trị giá 35.000 USD. Sau hai lần thuế 25%, giá sẽ là 54.700 USD. Nói chung, xe hơi sản xuất tại Mỹ với thuế quan sẽ khó có thể sống được ở Trung Quốc, một thị trường xe hơi lớn nhất thế giới. Ngược lại, Trung Quốc xuất cảng 50.000 xe hơi qua Mỹ vào 2017. Center for Automobile Research dự đoán rằng số xe hơi Trung Quốc sẽ tăng lên đến 225.000 chiếc vào 2019 và 500.000 vào 2023 nếu không bị giới hạn bởi hàng rào thuế quan mới. Chắc chắn chính quyền Trump sẽ ngăn chặn tham vọng xe hơi của Trung Quốc nếu chiến tranh thương mại tiếp tục leo thang. Cuộc điều nghiên các cơ sở kinh doanh của Hoa Kỳ bởi United Bank of Switzerland (UBS) mới đây cho thấy rằng 67% chủ nhân của các cơ sở kinh doanh này cho rằng thương chiến gây ảnh hưởng tiêu cực trên kinh tế Hoa Kỳ và thế giới và 24% nói rằng thương chiến ảnh hưởng xấu đến cả việc làm ăn của ngay chính họ. 

Cuộc điều nghiên này cho thấy thêm rằng chỉ có 25% cơ sở kinh doanh dự trù mướn thêm nhân công so với 46% vào ba tháng trước đó. Tương tự như vậy, chỉ có 24% dự trù tăng đầu tư so với 36% trước đó. Nếu chiến tranh thương mại tiếp tục hai con số mướn công nhân và đầu tư giảm xuống lần lượt còn 13% và 11%. Các cơ sở kinh doanh mướn thêm người và tăng đầu tư là dấu hiệu kinh tế phát triển. Trái lại, nếu họ giảm bớt chi tiêu vào nhân công và đầu tư, kinh tế sẽ co cụm lại. Hiện nay Hoa Kỳ đang ở trong tình trạng này. Chính sự bất ổn tạo ra bởi chiến tranh thương mại khiến các nhà kinh doanh không thể tiến đoán nhu cầu cũng như phí tổn sản xuất. Điều này cũng đủ để buộc các nhà kinh doanh phải chờ đợi và hoãn mọi quyết định phát triển hoạt động của công ty. Theo thống kê của U.S. Census Bureau thuộc Bộ Thương Mại, số máy móc và dụng cụ nhập cảng vào Hoa Kỳ vào tháng 7/2019 giảm xuống thấp nhất kể từ 2017. 

Cuộc điều nghiên nhiều cơ sở sản xuất công nghệ do báo Wall Street Journal thực hiện mới đây cũng cho thấy rằng vì chiến tranh thương mại và chính sách thay đổi tùy hứng của Tổng thống Trump, các cơ sở này đã phải cắt giảm chi tiêu. Tuy nhiên, Tổng thống Trump cho rằng các công ty quản trị kém, làm ăn thất bại nay quy trách nhiệm cho thuế quan. Ông Trump không bao giờ nhận mình sai và luôn luôn tìm cách đổ lỗi cho người khác. Mặc dù tỉ lệ thất nghiệp 3,7% ở Hoa Kỳ vào tháng 8 vừa qua thấp nhất trong 50 năm vừa qua, nhưng nếu không có chiến tranh thương mại với Trung Quốc, tỉ lệ này còn xuống thấp hơn nữa theo sự phân tích của Moody’s Analytics. Thương chiến đã làm mất đi 300.000 việc làm và làm giảm tổng sản phẩm nội địa khoảng 0,3%. Nếu thuế quan tiếp tục như hiện nay, Hoa Kỳ sẽ mất thêm khoảng 450.000 việc làm trong ba tháng tới. Nếu thương chiến kéo dài hết 2020, số việc làm mất đi thêm sẽ lên tới 900.000. Kết luận Chiến tranh thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc tiếp tục trở thành căng thẳng hơn trước khi có thể cải thiện. Thay vì thành lập một liên minh quốc tế chống lại chính sách thương mại áp chế của Trung Quốc, Tổng thống Trump đã gây chiến trước hết với hầu hết các đồng minh của Hoa Kỳ và sau cùng mới chiếu cố riêng đến Trung Quốc. 

Thay vì dựa vào WTO để chống cách hành nghề buôn bán của Trung Quốc, Trump lại chống lại tổ chức này. Hai sai lầm căn bản này đã đưa đến một hậu quả tất yếu là sự hỗn loạn thị trường và nguy cơ kinh tế trì trệ cho cả thế giới chứ không riêng gì cho Hoa Kỳ và Trung Quốc. Một sai lầm căn bản khác cần phải nhấn mạnh là Trump đã đưa ra một số đòi hỏi đơn phương quá đáng đối với Trung Quốc, một quốc gia có nền kinh tế lớn và đông dân nhất thế giới, hơn cả Liên Hiệp Châu Âu, Hoa Kỳ và Nhật nếu tính theo hối suất mãi lực quân bình (purchasing power parity - PPP). Đòi hỏi của Trump bao gồm (1) Trung Quốc giảm xuất siêu với Hoa Kỳ ít nhất 200 tỉ USD vào 2020 tức khoảng 60% ; (2) Trung Quốc chấm dứt bao cấp những công ty công nghệ ; (3) Trung Quốc chấm dứt ăn cắp tài sản trí tuệ của Hoa Kỳ ; (4) Trung Quốc giảm thuế quan cho hang Mỹ vào 2020 ; (5) Trung Quốc không trả đũa Hoa Kỳ gồm cả nông dân Hoa Kỳ ; (6) Trung Quốc mở thị trường cho đầu tư của Hoa Kỳ. Chiến tranh thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc sẽ không có bên thắng bên thua. mà cả hai phe đều đang thua và sẽ tiếp tục thua. Nếu càng kéo dài đôi bên sẽ càng thua đậm. Chiến tranh thương mại hiện nay đang tạo ra nhiều bất ổn. Sự bất ổn trở nên trầm trọng hơn một cách không cần thiết vì cách làm việc tùy hứng, tiền hậu bất nhất của ông Trump. Sự bất ổn khiến các công ty tạm ngưng phát triển, giảm chi tiêu để tránh rủi ro. Thêm vào đó, thuế quan làm gia tăng giá cả, giảm xuất nhập cảng, giảm tiêu thụ. Hậu quả tiếp theo khó tránh được là kinh tế sẽ co cụm lại. Tình trạng này áp dụng cho cả Hoa Kỳ và Trung Quốc. Khi cảm nhận được sự thiệt hại to lớn đôi bên sẽ phải ngồi lại và tìm giải pháp dung hòa dù tạm thời. Đây có thể là một kịch bản rất có thể xẩy ra. Dù đôi bên tìm được giải pháp có thể chấp được, mối bang giao giữa hai nước sẽ không thể nào trở lại được như trước ngày Trump tuyên chiến và có thể cần nhiều năm để giải quyết những mâu thuẫn thương mại. 

Kinh tế Hoa Kỳ trải qua một thời kỳ phát triển lâu dài nhất bắt đầu từ 2009, thời Tổng thống Obama, hiện nay đang bắt đầu chậm lại. Văn Phòng Ngân Sách Quốc Hội (Congressional Budget Office – CBO) dự đoán mức phát triển kinh tế của Hoa Kỳ trong năm 2019 sẽ là 2,3% so với 2,9% vào năm trước và sẽ xuống còn 1,8% vào 2020, dưới mức trung bình lịch sử. Cuộc điều nghiên của Bank of America vào tháng vừa qua cho thấy rằng tình trạng kinh tế trì trệ là mối lo ngại thứ ba sau thương mại và Trung Quốc và sắc suất về tình trạng trì trệ trong 12 tháng tới lần đầu tiên lên cao đến 25% kể từ tháng 7/2016. Khoảng 70% những nhà kinh tế được hỏi nhận định rằng tình trạng kinh tế trì trệ đã gần kề. Chính Tổng thống Trump gần đây không còn tranh cãi về kinh tế trì trệ nữa. Trong lần tiếp xúc với báo chí tại Nhà Trắng vào cuối tháng 8, ông cũng đã phải thừa nhận rằng chiến tranh thương mại với Trung Quốc có thể có những ảnh hưởng tiêu cực đối với Hoa Kỳ, nhưng đó là cái giá phải trả để đương đầu với Trung Quốc. Nguyễn Quốc Khải Nguồn : VOA, 23/09/2019
Cách đây khong hai tun Bộ trưởng Ngân Kh Hoa Kỳ Steven Mnuchin tuyên b rng chiến tranh thương mi vi Trung Quc không nh hưởng gì đến nn kinh tế Hoa Kỳ và hin nay không có du hiu nào cho thy kinh tế ca Hoa Kỳ b trì tr. Ông Mnuchin nói tiếp "Kinh tế thế gii đang phát trin chm li mt cách đáng k Trung Quc ln Âu châu. Nhưng khi nhìn vào nước M, chúng ta tiếp tc thy đim phát trin chói li". Trong khi đó, Bộ trưởng Thương Mi Wilbur Ross nói mt cách mâu thun rng Tổng thống Trump hoãn áp thuế quan vào mt s hàng Trung Quc d trù váo tháng 9 cho đến cui năm không phi đ nhượng b Trung Quc mà là đ giúp người tiêu th trong mùa Giáng Sinh sp ti. Bài báo này s tìm hiu thc hư ra sao.
Thương chiến leo tnang
Trước hết chúng ta duyt li din biến ca cuc chiến tranh thương mi gia Hoa Kỳ và Trung Quc. Nó bt đu cách đây 20 tháng, khi Tổng thống Donald Trump áp đt thuế quan và hn ngch (quota) vào ngày 22-1-2018 trên máy git và panô mt tri (solar panel) nhập khu t Trung Quc. T Chc Thương Mi Quc Tế (World Trade Organization – WTO) phán xét rng hành đng này ca Hoa Kỳ không hp lý. Hơn mt tháng sau, Tổng thống Trump áp đt 25% thuế trên thép và 10% thuế trên nhôm nhp cng t Trung Quc và các nước khác. Nhưng thương chiến thc s bùng n ln khi Trump áp đt 25% thuế quan trên hàng Trung Quc tr giá 34 t USD vào tháng 7 năm va qua. Trung Quc tr đũa bng cách áp đt thuế trên xe hơi và nông phm nhp khu t Hoa Kỳ vi mt tr giá tương t.
Sau đó cho đến đu tháng 6 năm nay, Hoa Kỳ đã áp đt thuế quan mi và tăng thuế quan cũ ba ln. Trung Quc tr đũa mt cách tương t. Ti hi ngh thượng đnh G-20 ti Osaka, Nht Bn vào cui tháng 6, đôi bên đng ý tm ngưng chiến trong khong hai tháng. Vào lúc 12:01 AM ngày 1/9 vừa qua, Tổng thống Trump phát đng vòng thuế quan mi vi thuế sut 15% áp đt trên mt phn cùa $300 t hàng tiêu th và phn còn li s phi chu thuế tương t vào 15/12. Ngoài ra, Trump da s tăng thuế lên 30% vào 1-10, phút chót hoãn lại vào 15/10, đi vi mt s hàng nhp cng t Trung Quc tr giá 250 t USD đã b đánh thuế 25% trước đây. Đ tr đũa, Trung Quc tăng thuế trên 75 t USD tr giá hàng nhp khu t Hoa Kỳ.
Những khon tăng thuế quan mi đây nht liên quan đến hàng hóa của gii tiêu th như qun áo, giy dép, đ chơi, TV, bút mc, bút chì, dng c th thao, nhc c… lit kê trong mt danh sách dài 114 trang. Trước đây, Trump áp thuế trên nhng sn phm trung gian (intermediate good), máy móc và nhng b phn lp ráp để các công ty dùng chế to nhng sn phm sau cùng (final product) người tiêu th khó thy. Lot thuế quan mi đánh trc tiếp vào người tiêu th đc bit vào đúng mùa mua sm bn rn nht trong năm. Tổng thống Trump tng lp đi lp li nhiu ln rng Trung Quốc tr tt c nhng thuế quan này. S tht ra sao thì nhng con s thng kê đã tr li và mi người đã biết.
Về k ngh giy dép, gn 99% s giy dép bán Hoa Kỳ là hàng nhp cng. Vào đu năm nay, 173 công ty sn xut giy dép trên thế gii bao gm Nike, Adidas, Clarks, Converse, Dr. Martens, viết thư yêu cu Tổng thống Trump hy b tăng thuế nhp cng vì nh hưởng đến gii công nhân. Thuế áp đt trên giy dép trung bình là 11,3%, nhưng trong vài trường hp thuế lên cao ti 67,5%. Nếu áp đt thêm thuế na, giá s lên rt cao mà người tiêu th phi tr.
Võ khí phi thuế quan
Thương chiến không ch gii hn trong phm vi thuế quan, mà gn đây còn lan qua nhiu lãnh vc khác. Tht vy, Hoa Kỳ đã áp dng mt s bin pháp phi thuế quan đ đi phó vi Trung Quốc như gii hn đu tư, tăng cường kim soát xut khu đ bo v công ngh Hoa Kỳ, đc bit là công ngh thông tin, ra lnh cho các công ty M ngay lp tc bt đu tìm nơi khác ngoài Trung Quc đ đu tư, áp đt l phí chng bán phá giá thép ca Trung Quc, Canada và Mễ Tây Cơ.
Tại Hoa Kỳ có khong 360.000 sinh viên Trung Quc đang hc ti các trường đi hc vào 2018. Con s này s gim xung trong thi gian sp ti vì Hoa Kỳ tiếp tc gii hn vic cp và gia hn h chiếu cho sinh viên và ngay c hc ginghiên cứu gia Trung Quc. Lý do là Hoa Kỳ không mun chuyn giao tài sn trí thc và công ngh cho Trung Quc, đc bit v nhng ngành như khoa hc, công ngh, k sư và toán hc (science, technology, engineering, mathematics – STEM). Mt s sinh viên Trung Quốc đã ăn cp tài liu công ngh cho Trung Quc. K t 2008, Trung Quc bt đu có chương trình tuyn m "Ngàn Nhân Tài" kêu gi công dân Trung Quc hi ngoi giúp phát trin kinh tế quc ni. Vào gia tháng 5 va qua, mt ngh sĩ và dân biu Cng hòa đã đệ trình Quc hi mt d lut ngăn cm vic cp h chiếu sinh viên hay nghiên cu cho bt c ai tng làm vic hay được bo tr bi Quân đi Gii phóng Nhân dân Trung Quc.
Mặc dù không nhp cng nhiu hàng ca Hoa Kỳ bng giá tr ca lượng hàng Hoa Kỳ nhập cng t Trung Quc, đi th ca Hoa Kỳ không ngn ngi dùng nhiu bin pháp phi thuế quan đ bo v kinh tế và tr đũa đi th.
Trung Quốc là mt nước gi trong tay nhiu công phiếu ca Hoa Kỳ (US Government bond) nht tr giá khong 1,1 ngàn t USD. Vào tháng 3 vừa qua, Trung Quc bán tng ra mt s công phiếu này mt cách nhanh chóng. Khi bán công phiếu, Trung Quc làm gim giá tr ca đng dollar và có th làm xáo trn kinh tế Hoa Kỳ. Vào gia tháng 7 va qua, Trung Quc tuyên b s gim bt 25% s công phiếu ca Hoa Kỳ. Khi bán công phiếu Hoa Kỳ, Trung Quc cũng b thit hi vì công phiếu Hoa Kỳ là mt trái phiếu bo đm và không có mt công phiếu th hai đ la chn. Nhưng khi cn thiết, Trung Quc vn có th làm.
Trung Quốc ly c xe Mercedes-Benz SUV sản xut ti Hoa Kỳ có vn đ v thng, nên đã trì hoãn không cho nhp cnh vì lý do an toàn. Nhưng gii phân tách k ngh xe hơi cho rng Trung Quc mun tr đũa Hoa Kỳ vì chính quyn Trump va tăng thuế lên hàng Trung Quc.
Vào đầu tháng 8, Ngân Hàng Trung Ương ca Trung Quc không can thip, đ cho đng nhân dân t theo th trường gim giá 2% trong ba ngày xung ti mc thp nht 7 yuan / 1 US dollar k t 2008 vì nh hưởng ca thuế quan. Trump kết án Trung Quc thao túng đng tin là sai lm trong trường hợp này. Dù Trung Quc có tht s thao túng đng tin, Trump cũng không có thm quyn gì đi vi chính sách hi đoái ca Trung Quc. Cùng trong mt ngày, Trung Quc tuyên b hoàn toàn chm dt mua nông phm ca Hoa Kỳ, đng thi tăng cường mua nông phm của Argentina, Brazil và Nga.
Thiệt hại của Trung Quốc
Cũng như Hoa Kỳ, s bt n gây ra bi chiến tranh thương mi đã làm cho nhng nhà đu tư Trung Quc mt đi mt phn tín cy. Khong 44% công ty ngoi quc và 30% công ty Trung Quc nói rng h s chuyển mt phn đu tư t Trung Quc qua các nước khác, đc bit là Vit Nam và Thái Lan. Tuy nhiên khuynh hướng này đã xut hin nhiu năm nay vì nhân công Trung Quc và đt đai tr nên đt đ. Chiến tranh thương mi ch đy mnh thêm khuynh hướng này. Sm muộn Trung Quc s không còn là xưởng sn xut hàng công ngh thp ca thế gii. Trung Quc đang chuyn qua công ngh cao.
Trên thực tế các công ty Trung Quc cũng cn nhiu năm mi có th đ di chuyn qua nước khác vì cn phi cu xét nhng yếu t như nhân công, đt đai, nhà , hun ngh, thuế v, môi trường, lut l. Lc lượng nhân công Vit Nam và Thái Lan ln lượt là 54,8 triệu và 38,4 triu người khó có th thay thế lc lượng nhân công ln lao vi 806,7 triu người ca Trung Quc.
Việc Tổng thống Trump kêu gi các công ty di chuyn v M là chuyn không thc tế vì giá nhân công M quá đt đ. Vào gia năm ngoái, công ty sản xut xe mô tô Harley-Davidson đã phi quyết đnh di chuyn các cơ xưởng sn xut ra khi Hoa Kỳ đ tránh thuế quan ca Trump áp đt trên thép và nhôm và đng thi tránh thuế nhp cng ca Liên Hiệp Châu Âu. Tổng thống Trump đã kết ti Harley-Davidson là đầu hàng và đe da đánh thuế công ty này.
Tổng thống Trump tuyên b nguyên văn như sau : "Các công ty vĩ đi ca Hoa Kỳ nay được lnh ngay lp tc tìm kiếm mt nước thay thế Trung Quc, bao gm vic đưa các công ty ca quý v v nhà và sn xut các sn phẩm ca quý v Hoa Kỳ".
Trump dựa vào đo lut "International emergency Economic powers Act of 1977". Tuy nhiên đo lut này được thiết lp nhm mc đích xác đnh và gii hn quyn hành ca tng thng v vn đ kinh tế ch không phi đ cho phép tng thống chm dt quan h thương mi vi mt đi tác vì tranh chp v thuế quan. Trong 42 năm qua, đo lut này ch áp dng đi vi mt s nước ngoài vòng pháp lut hay bao che ma túy và ch áp dng sau khi tình trng khn cp được ban hành. Đo lut ch ngăn cấm chuyn tin trong tương lai ch không áp dng cho nhng đu tư trong quá kh.
Trên thực tế, di chuyn công ty t Trung Quc qua Vit Nam chng hn, ch có li cho Vit Nam. Thay vì mua TV sn xut ti Trung Quc, người M mua TV sn xut ti Vit Nam, cán cân thương mi ca Hoa Kỳ vn không có gì thay đi, ngoi tr Trump có n ý nào khác.
Ngay sau khi Tổng thống Trump ra lnh cho các công ty M ri khi Trung Quc, Costco, mt công ty bán s ca Hoa Kỳ cho các thành viên, đã khai trương mt tim đu tiên tại Trung Quc thành ph Shanghai vào cui tháng 8 va qua.
Ngoài ra, cũng vì chiến tranh thương mi vi Hoa Kỳ, s hàng xut khu ca Trung Quc gim, Trung Quc phi da vào th trường tiêu th quc ni. 73% thành viên ca Phòng Thương Mi Hoa Kỳ min Nam Trung Quc cho biết hàng sn xut ch yếu bán ti nhng th trường đa phương so vi con s 23% vào năm 2003.
Kinh tế Trung Quc phát trin chm li trước khi có chiến tranh thương mi. Mc phát trin kinh tế ca Trung Quc là 7,3% vào 2014, gim dần xuống còn 6,6% vào 2018. Qu Tin T Quc Tế d đoán 6,2% và 6,0% cho 2019 và 2020. Con s v cán cân thương mi (trade balance) cho thy nh hưởng ca chiến tranh thương mi rõ hơn xut siêu ca Trung Quc đi vi Hoa Kỳ gim t 4,4% vào năm 2016 xung còn 2,9% vào 2018 và 3,1% vào 2019.
Mặc dù có chiến tranh thương mi, Hoa Kỳ vn gia tăng nhp cng hàng ca Trung Quc, t 462,4 t USD vào 2016, lên đến 505,2 t USD vào 2017 và 539,7 t USD vào 2018 và s nhp siêu ca Hoa Kỳ tăng t 346,8 t USD lên đến 375,4 t USD và 419,5 tỉ USD trong ba năm.
Phân tích mức đu tư, tiêu th tư nhân và hot đng ca các cơ xưởng cho thy kinh tế ca Trung Quc gim đáng k trong năm va qua. Hot đng xây ct nhà gim vì giá vt liu tăng bao gm thép, nhôm, gch, xi măng.
Thiệt hại của Hoa Kỳ
Thương chiến đang gây thit hi cho kinh tế Hoa Kỳ. Ni bt nht là khu vc nông nghip.
Trong cuộc phng vn ca MSNBC vào cui tháng 8 va qua, ông Roger Johnson, Ch tch ca Nghip Đoàn Nông Dân Toàn Quc (National Farmers Union – NFU), đi diện cho hàng trăm ngàn gia đình nông dân đã lên án chính sách thuế quan ca Tổng thống Trump. Ông nói "Hin nay nông nghip có rt nhiu lo lng v tài chánh. Li tc nông nghip ch bng khong mt na sáu năm v trước. N gn đến mc k lc. Tình trng phá sản gia tăng. Tt c nhng điu mà ông đang tho lun đã to ra mt s bt n ln lao". Trong khi đó nông dân phi mua các nông cơ như máy cy, máy gt vi giá cao vì Trump áp đt thuế trên thép và nhôm.
Bà Patty Edelburg, Phó Chủ tch ca NFU gn đây tuyên bố vi Fox News rng "Tht là điên khùng. Chúng tôi hin đang có nhiu trường hp phá sn, nhiu trường hp nông dân t sát. Chiến tranh thương mi vi Trung Quc đã góp phn vào tình trng tài chánh căng thng. Chúng tôi đã mt th trường xut cng mà chúng tôi đã có trong 30 năm qua mà chúng tôi sẽ không có may mn nào đ ly li".
Theo American Farm Bureau Federation, trị giá nông phm xut cng qua Trung Quc là 19,5 t USD vào 2017, 9,1 t USD vào 2018, 1,3 t USD trong sáu tháng đu ca 2019 và nay là s không. Trung Quốc trước đây là th trường xut khu nông phm đng hng th năm sau Canada, Mexico, Liên Hiệp Châu Âu và Nht Bn.
Chính quyền Trump cho ti nay đã phi tr cp làm hai ln tng cng 28 t USD tin mt cho nông dân Hoa Kỳ. S tin này ly t tiền thuế áp đt trên hàng nhp cng t Trung Quc mà các công ty nhp cng M phi tr trước khi nhn hàng.
Khu vực th hai ca Hoa Kỳ chu nh hưởng nng n ca thương chiến là công ngh xe hơi. Vào cui năm va qua, General Motors tuyên b đóng ca năm xưởng máy và sa thải gn 15.000 công nhân vì hu qu ca chiến tranh thương mi và d đoán kinh tế trì tr đã gn k. Công ty Ford Motor trước đó cũng đã có quyết đnh tương t. Chi phí vt liu như thép và nhôm và giá b phn gia nhp cng gia tăng do thuế quan cộng vi s xe hơi bán ra gim khiến cho GM và Ford phi tìm cách thu hp hot đng.
Trong năm 2017, Hoa Kỳ xuất cng qua Trung Quc 276,000 xe hơi. Do thương chiến, vào tháng 8 năm ngoái, Trung Quc quyết đnh áp đt 25% thuế trên 16 t USD hàng nhp cng từ Hoa Kỳ trong đó có xe hơi tr giá khong 10 t USD. Trước thương chiến, xe hơi M đã phi chu thuế 25%, vi thuế mi cng vào giá xe hơi M s tăng rt cao. Mt xe Ford Mustang tr giá 35.000 USD. Sau hai ln thuế 25%, giá s là 54.700 USD. Nói chung, xe hơi sản xut ti M vi thuế quan s khó có th sng được Trung Quc, mt th trường xe hơi ln nht thế gii.
Ngược li, Trung Quc xut cng 50.000 xe hơi qua M vào 2017. Center for Automobile Research d đoán rng s xe hơi Trung Quc s tăng lên đến 225.000 chiếc vào 2019 và 500.000 vào 2023 nếu không b gii hn bi hàng rào thuế quan mi. Chc chn chính quyn Trump s ngăn chn tham vng xe hơi ca Trung Quc nếu chiến tranh thương mi tiếp tc leo thang.
Cuộc điu nghiên các cơ s kinh doanh ca Hoa Kỳ bởi United Bank of Switzerland (UBS) mi đây cho thy rng 67% ch nhân ca các cơ s kinh doanh này cho rng thương chiến gây nh hưởng tiêu cc trên kinh tế Hoa Kỳ và thế gii và 24% nói rng thương chiến nh hưởng xu đến c vic làm ăn ca ngay chính họ. Cuc điu nghiên này cho thy thêm rng ch có 25% cơ s kinh doanh d trù mướn thêm nhân công so vi 46% vào ba tháng trước đó. Tương t như vy, ch có 24% d trù tăng đu tư so vi 36% trước đó. Nếu chiến tranh thương mi tiếp tc hai con s mướn công nhân và đầu tư gim xung ln lượt còn 13% và 11%.
Các cơ s kinh doanh mướn thêm người và tăng đu tư là du hiu kinh tế phát trin. Trái li, nếu h gim bt chi tiêu vào nhân công và đu tư, kinh tế s co cm li. Hin nay Hoa Kỳ đang trong tình trạng này. Chính s bt n to ra bi chiến tranh thương mi khiến các nhà kinh doanh không th tiến đoán nhu cu cũng như phí tn sn xut. Điu này cũng đ đ buc các nhà kinh doanh phi ch đi và hoãn mi quyết đnh phát trin hot đng ca công ty. Theo thống kê ca U.S. Census Bureau thuc B Thương Mi, s máy móc và dng c nhp cng vào Hoa Kỳ vào tháng 7/2019 gim xung thp nht k t 2017.
Cuộc điu nghiên nhiu cơ s sn xut công ngh do báo Wall Street Journal thc hin mi đây cũng cho thy rng vì chiến tranh thương mi và chính sách thay đi tùy hng ca Tổng thống Trump, các cơ s này đã phi ct gim chi tiêu. Tuy nhiên, Tổng thống Trump cho rng các công ty qun tr kém, làm ăn tht bi nay quy trách nhim cho thuế quan. Ông Trump không bao giờ nhn mình sai và luôn luôn tìm cách đ li cho người khác.
Mặc dù t l tht nghip 3,7% Hoa Kỳ vào tháng 8 va qua thp nht trong 50 năm va qua, nhưng nếu không có chiến tranh thương mi vi Trung Quc, t l này còn xung thp hơn na theo sự phân tích ca Moody’s Analytics. Thương chiến đã làm mt đi 300.000 vic làm và làm gim tng sn phm ni đa khong 0,3%. Nếu thuế quan tiếp tc như hin nay, Hoa Kỳ s mt thêm khong 450.000 vic làm trong ba tháng ti. Nếu thương chiến kéo dài hết 2020, số vic làm mt đi thêm s lên ti 900.000.
Kết luận
Chiến tranh thương mi gia Hoa Kỳ và Trung Quc tiếp tc tr thành căng thng hơn trước khi có th ci thin. Thay vì thành lp mt liên minh quc tế chng li chính sách thương mi áp chế ca Trung Quốc, Tổng thống Trump đã gây chiến trước hết vi hu hết các đng minh ca Hoa Kỳ và sau cùng mi chiếu c riêng đến Trung Quc. Thay vì da vào WTO đ chng cách hành ngh buôn bán ca Trung Quc, Trump li chng li t chc này. Hai sai lm căn bn này đã đưa đến mt hu qu tt yếu là s hn lon th trường và nguy cơ kinh tế trì tr cho c thế gii ch không riêng gì cho Hoa Kỳ và Trung Quc.
Một sai lm căn bn khác cn phi nhn mnh là Trump đã đưa ra mt s đòi hi đơn phương quá đáng đi vi Trung Quốc, mt quc gia có nn kinh tế ln và đông dân nht thế gii, hơn c Liên Hiệp Châu Âu, Hoa Kỳ và Nht nếu tính theo hi sut mãi lc quân bình (purchasing power parity - PPP). Đòi hi ca Trump bao gm (1) Trung Quc gim xut siêu vi Hoa Kỳ ít nhất 200 t USD vào 2020 tc khong 60% ; (2) Trung Quc chm dt bao cp nhng công ty công ngh; (3) Trung Quc chm dt ăn cp tài sn trí tu ca Hoa Kỳ ; (4) Trung Quc gim thuế quan cho hang M vào 2020 ; (5) Trung Quc không tr đũa Hoa Kỳ gm c nông dân Hoa Kỳ ; (6) Trung Quốc m th trường cho đu tư ca Hoa Kỳ.
Chiến tranh thương mi gia Hoa Kỳ và Trung Quc s không có bên thng bên thua. mà c hai phe đu đang thua và s tiếp tc thua. Nếu càng kéo dài đôi bên s càng thua đm. Chiến tranh thương mi hiện nay đang to ra nhiu bt n. S bt n tr nên trm trng hơn mt cách không cn thiết vì cách làm vic tùy hng, tin hu bt nht ca ông Trump. S bt n khiến các công ty tm ngưng phát trin, gim chi tiêu đ tránh ri ro. Thêm vào đó, thuế quan làm gia tăng giá cả, gim xut nhp cng, gim tiêu th. Hu qu tiếp theo khó tránh được là kinh tế s co cm li. Tình trng này áp dng cho c Hoa Kỳ và Trung Quc.
Khi cảm nhn được s thit hi to ln đôi bên s phi ngi li và tìm gii pháp dung hòa dù tm thi. Đây có th là mt kch bn rt có th xy ra. Dù đôi bên tìm được gii pháp có th chp được, mi bang giao gia hai nước s không th nào tr li được như trước ngày Trump tuyên chiến và có th cn nhiu năm đ gii quyết nhng mâu thun thương mi.
Kinh tế Hoa Kỳ tri qua mt thi kỳ phát trin lâu dài nht bt đu t 2009, thi Tổng thống Obama, hin nay đang bt đu chm li. Văn Phòng Ngân Sách Quc Hội (Congressional Budget Office – CBO) dự đoán mc phát trin kinh tế ca Hoa Kỳ trong năm 2019 s là 2,3% so vi 2,9% vào năm trước và s xung còn 1,8% vào 2020, dưới mc trung bình lch s.
Cuộc điu nghiên ca Bank of America vào tháng va qua cho thy rằng tình trng kinh tế trì tr là mi lo ngi th ba sau thương mi và Trung Quc và sc sut v tình trng trì tr trong 12 tháng ti ln đu tiên lên cao đến 25% k t tháng 7/2016. Khong 70% nhng nhà kinh tế được hi nhn đnh rng tình trng kinh tế trì tr đã gn k.
Chính Tổng thống Trump gn đây không còn tranh cãi v kinh tế trì tr na. Trong ln tiếp xúc vi báo chí ti Nhà Trng vào cui tháng 8, ông cũng đã phi tha nhn rng chiến tranh thương mi vi Trung Quc có th có nhng nh hưởng tiêu cực đi vi Hoa Kỳ, nhưng đó là cái giá phi tr đ đương đu vi Trung Quc.
Nguyễn Quốc Khải
Nguồn : VOA, 23/09/2019