1945-1975: Tính chính thống và chủ quyền quốc gia (Quốc Phương)
"Nếu
hiểu tính chính danh hay tính chính đáng (legitimacy) theo nghĩa mà
Đảng Cộng sản Việt Nam vẫn muốn có (là của dân, do dân, vì dân) thì chế
độ này của Đảng Cộng sản Việt Nam không có tính chính danh. Bởi vì người dân không có quyền chính trị cơ
bản nhất là bầu chọn ra những người cai trị mình: dân Việt Nam đã chưa
bao giờ có quyền đó và nhiều quyền chính trị và dân sự khác dưới sự cai
trị của Đảng Cộng sản Việt Nam". Nguyễn Quang A
Nhân đánh dấu 73 năm cuộc Cách mạng
Tháng Tám và ngày 2/9 ở Việt Nam năm nay, BBC Tiếng Việt giới thiệu
thêm các ý kiến về một số mốc lịch sử và vấn đề tính chính thống của nhà
nước đang cầm quyền, cũng như vấn đề chủ quyền ở Việt Nam.
Nhà
biên khảo Trương Nhân Tuấn từ Bordeaux, Pháp hôm 01/9/2018 cho rằng nếu
không có vấn đề chủ quyền Hoàng Sa và Trường Sa thì ngày nay 'không có
gì bàn lại'. Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là một quốc gia "mới", chính
quyền có được do "chinh phục bằng vũ lực" và "ngay cả ngày 30/4/1975
cũng vậy".
Tiến sỹ Khoa học Nguyễn Quang A, nguyên Viện trưởng
Viện Phản biện Độc lập IDS (đã tự giải thể) từ Hà Nội cho rằng nếu hiểu
tính chính danh hay tính chính đáng (legitimacy) theo nghĩa mà Đảng Cộng
sản Việt Nam vẫn tuyên bố là 'của dân, do dân, vì dân' thì chế độ này
'không có tính chính danh', bởi vì người dân 'không có quyền chính trị
cơ bản nhất' là bầu chọn ra những người cai trị mình.
Luật sư Trần Thanh Hiệp từ Paris, Pháp cho rằng ý nghĩa
về mặt công nhận quốc tế 'không thể là ý nghĩa của quốc nội' được mà
theo ông nếu trong quốc nội dân chúng 'bị gạt ra ngoài rìa', thì nhà
nước sẽ bị coi là 'không có tính chính đáng quốc gia'.
Trước
hết, trước câu hỏi liệu tính chính thống, hay tính chính danh của nhà
nước cộng sản Việt Nam hiện nay còn có vấn đề gì đáng lưu ý để bàn luận
nữa hay không còn cần bàn lại hoặc bàn thêm sau 73 năm tính từ mốc Cách
mạng Tháng Tám, từ Bordeaux, ông Trương Nhân Tuấn, tác giả của cuốn biên
khảo 'Biên Giới Việt-trung 1885-2000' đáp:
"Nếu không có vấn đề
chủ quyền các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa thì không có gì bàn lại.
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là một quốc gia "mới", chính quyền có được do
"chinh phục bằng vũ lực". Ngay cả ngày 30/4/1975 cũng vậy, "thống nhất"
bằng vũ lực, một lãnh thổ này đơn thuần sáp nhập vào một lãnh thổ khác,
không có kế thừa.
"Đứng trên quan điểm này thì [nếu xử lý không
cẩn thận] Hoàng Sa và Trường sẽ được coi là thuộc chủ quyền của Trung
Quốc. Trung Quốc chiếm Hoàng Sa trên tay của Việt Nam Cộng hòa, không
dính dáng gì đến Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đồng thời Việt Nam Dân chủ
Cộng hòa được cho là đã nhìn nhận chủ quyền của Trung Quốc tại Hoàng Sa
và Trường Sa qua công hàm 1958.
"Nhưng nếu vẫn khẳng định Hoàng
Sa và Trường Sa thuộc Việt Nam thì có nhiều điều cần bàn. Đó là tính
chính danh trong việc "kế thừa" di sản thực dân Pháp, di sản Việt Nam
Cộng hòa."
Tiến sỹ Khoa học Nguyễn Quang A hôm 01/9/2018 nêu quan điểm với BBC:
"Nếu
hiểu tính chính danh hay tính chính đáng (legitimacy) theo nghĩa mà
Đảng Cộng sản Việt Nam vẫn muốn có là của dân, do dân, vì dân) thì chế
độ này của Đảng Cộng sản Việt Nam không có tính chính danh," ông nhấn
mạnh và giải thích.
"bởi vì người dân không có quyền chính trị cơ
bản nhất là bầu chọn ra những người cai trị mình: dân Việt Nam đã chưa
bao giờ có quyền đó và nhiều quyền chính trị và dân sự khác dưới sự cai
trị của Đảng Cộng sản Việt Nam.
"Tuy nhiên nếu hiểu theo nghĩa
rộng là việc đảm bảo an ninh, việc làm,... thì có thể nói nó có tính
chính đáng nhất định, nhưng tính chính đáng mang tính công cụ như vậy sẽ
nhanh chóng tan biến khi kinh tế gặp khó khăn hay có biến động xã hội.
"Đảng Cộng sản muốn có tính chính danh thì đầu tiên nó
phải 'đăng ký' với nhà nước, chấp nhận đa đảng và thúc đẩy dân chủ hoá,
còn ngược lại thì tính chính danh thật đã không có và tính chính danh
công cụ sẽ mau chóng tan biến với tham nhũng tràn lan, với khó khăn kinh
tế... đang lù lù trước mặt."
Chính danh và các mốc lịch sử
Trước
câu hỏi có thể bình luận chi tiết như thế nào về tính chính thống của
chính quyền do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo trải qua các mốc sự kiện
như 2/9/1945, Hiệp định Geneva, Hòa đàm Paris và 30/4/1975, nhà biên
khảo Trương Nhân Tuấn đáp:
"Việt
Nam Dân chủ Cộng hòa không nhìn nhận Việt Nam Cộng hòa ở miền Nam, xem
đây là "ngụy". Đến khi họ chịu ngồi vào bàn đàm phán bốn bên để ký kết
Hiệp định Paris thì họ lại nhìn nhận "quyền tự quyết của dân tộc miền
Nam".
"Tức là mặc nhiên nhìn nhận Việt Nam Cộng hòa là một "quốc
gia độc lập có chủ quyền". Bởi vì yếu tố "dân tộc tự quyết" chỉ áp dụng
cho "quốc gia". Cuối cùng họ phủ nhận nốt hiệp định Paris 1973, dùng vũ
lực "thống nhất đất nước".
"Về hiệp định Genève 1954. Khi ông Hồ
Chí Minh ký hiệp định sơ bộ với Pháp 1948 thì mặc nhiên ông Hồ phủ nhận
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là "một quốc gia mới, phủ nhận di sản của
phong kiến và thực dân". Tức là Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chỉ là "một
bên" của Việt Nam, bên kia là Việt Nam Cộng hòa, lúc đó là Quốc gia Việt
Nam.
"Vì vậy lập luận về "sự liên tục quốc gia" của Việt
Nam Dân chủ Cộng hòa, sau này là Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam,
theo tôi rất là phức tạp, khó thuyết phục được dư luận quốc tế. Vấn đề
là Đảng CSVN đặt nền tảng trên "sức mạnh vũ lực". Họ dùng vũ lực để giải
quyết tất cả và không cần biện hộ cái gì. Bây giờ, gặp lúc Trung Quốc
đòi chủ quyền Hoàng Sa và Trường Sa, nếu không dựa vào quốc tế, hoặc bên
ngoài, chẳng hạn có người cho là dựa vào Mỹ (?), thì Việt Nam không hay
khó có tư cách hay thực lực gì gì để bảo vệ chủ quyền."
Tiến sỹ Khoa học Nguyễn Quang A đưa ra quan điểm của mình:
"Theo
tôi, năm 1945, Đảng Cộng sản Việt Nam đã có tính chính danh của nó vì
đấu tranh giành độc lập, bầu cử 1946 cũng tương đối dân chủ trong bối
cảnh lúc đó; đến hiệp dịnh Geneva vẫn thế họ vẫn giữ được tính chính
danh (dù chưa phải hoàn toàn) đó; đến 1973 cũng thế, tuy tiến hành cuộc
chiến uỷ nhiệm nhưng với sự tuyên truyền khéo léo của họ về chống ngoại
xâm,... họ vẫn có tính chính đáng, nếu không thì họ đã chẳng được sự ủng
hộ quốc tế và sự ủng hộ của dân trong nước như họ đã được.
"Lẽ ra sau 1975, họ phải tiến hành cải cách chính trị
để có được tính 'chính đáng thật'. Tôi tin lúc đó nếu có bầu cử dân chủ
thật họ đã vẫn thắng, rất tiếc họ đã không làm vậy và kể từ đó trở đi
tính chính đáng của nó sụt liên tục cho đến đầu các năm 1990, thực sự
lúc đó họ mới trả lại cho dân một số quyền kinh tế mà họ gọi là "đổi
mới"; trong thời kỳ "đổi mới" với sự phát triển kinh tế, tính chính đáng
của họ được cải thiện và rồi lại giảm trong mấy năm qua khi tham nhũng
tràn lan, và đối mặt với nhiều vấn đề xã hội trầm trọng."
Tại sao còn đặt ra câu hỏi?
Cộng
đồng quốc tế, trong đó có Liên Hợp Quốc và nhiều định chế quốc tế về
chính trị, kinh tế, văn hóa, pháp luật, đã công nhận nhà nước CHXHCN
Việt Nam. Trước câu hỏi tại sao dường như vẫn còn có những ý kiến tới
tận ngày hôm nay đặt câu hỏi về tính chính thống hay tính chính danh của
nhà nước CHXHCN Việt Việt Nam và vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản tại
nước này, ông Trương Nhân Tuấn đáp:
"Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và
sau này Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam tiếp nối, đã nói là "một
quốc gia mới", quyền lực "chinh phục được" bằng vũ lực, với sự giúp đỡ
tận lực của Trung Quốc và Liên Xô. Quốc gia này được sự nhìn nhận hiển
nhiên của khối cộng sản.
"Cũng tương tự như Trung Quốc, đến một
lúc nào đó người ta nhìn nhận "sự đã rồi", là nhìn nhận Cộng hòa Xã hội
Chủ nghĩa Việt Nam. Ở Liên Hợp Quốc, thủ tục "kế thừa" Việt Nam Cộng hòa
rất đơn giản, chỉ là việc thay thế tên Việt Nam Cộng hòa bằng Cộng hòa
Miền nam Việt Nam.
"Nhưng tôi cũng đã nói là việc xét lại tính "chính
danh" của VNDCCH và CHXHCNVN là cần thiết, trước hết vì "lịch sử", thứ
hai vì "hồ sơ pháp lý" ở Hoàng Sa và Trường Sa. Nhà nước CHXHCNVN luôn
nói là có chủ quyền bất khả tranh biện ở Hoàng Sa và Trường Sa, nhưng
bằng chứng đưa ra thì không thuyết phục.
"Đơn giản vì Cộng hòa Xã
hội Chủ nghĩa Việt Nam đơn thuần là "quốc gia mới", không kế thừa Hoàng
Sa và Trường Sa. Nhưng với tư cách người Việt Nam có hiểu biết, tôi
nghĩ mình cần phải đặt lại vấn đề, thuyết phục nhà nước Cộng sản Việt
Nam kế thừa danh nghĩa Việt Nam Cộng hòa để thiết lập tính "liên tục
quốc gia" bổ túc cho hồ sơ chủ quyền Hoàng Sa và Trường Sa của Việt
Nam."
Tiến sỹ Khoa học Nguyễn Quang A về phần mình nêu quan điểm:
"Các
tổ chức quốc tế và các định chế quốc tế như Liên Hợp Quốc, Ngân hàng
Thế giới, Quỹ Tiền tệ Quốc tế, UNESCO v.v... có nhiều thành viên còn tồi
tệ hơn Việt Nam nhiều, về mọi mặt; chuyện tính chính danh và sự công
nhận quốc tế cũng như tham gia vào các định chế quốc tế có liên quan đến
nhau nhưng không có nghĩa là 'không có tính chính danh thật' hay chỉ có
tính chính danh công cụ thì không được công nhận.
"Tính chính danh chúng ta đang bàn ở đây là tính chính
danh của kẻ cai trị đối với những người bị trị, tức là của ĐCSVN và nhân
dân Việt Nam, chứ không phải trong quan hệ quốc tế giữa các quốc gia
với nhau. Tất nhiên trong quan hệ quốc tế như vậy nhà nước CHXHCN Việt
Nam có tính chính danh "đối ngoại" của nó đối với các nước khác và các
định chế quốc tế."
Quốc tế có quan tâm?
Trước
câu hỏi các giới nghiên cứu, quan sát và phân tích khu vực, quốc tế có
sự quan tâm ra sao về vấn đề tính chính thống, tính chính danh của chế
độ và nhà nước CSVN hiện đã và đang cầm quyền nhiều thập niên qua và nếu
có thì khía cạnh nào được quan tâm, cùng lý do ra sao, nhà biên khảo
Trương Nhân Tuấn đáp:
"Hiện nay không ai quan tâm đến tính "chính thống,
chính danh" của Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Chỉ có chúng ta đặt
ra vì quyền lợi của đất nước, vì sự toàn vẹn lãnh thổ.
"Theo tôi,
nếu Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam không chứng minh được sự "liên
tục quốc gia", tức có kế thừa các nhà nước tiền nhiệm như nhà Nguyễn,
thực dân Pháp, và ngay cả Việt Nam Cộng hòa... thì Việt Nam sẽ mất vĩnh
viễn danh nghĩa chủ quyền ở Hoàng Sa và Trường Sa.
"Việt Nam chỉ
có thể [buộc phải] giải quyết bằng sức mạnh hay thuơng thuyết với Trung
Quốc. Nhưng không thể giải quyết bằng pháp lý.
"Mà không giải quyết bằng pháp lý, Việt Nam là một nước nhỏ, yếu so với Trung Quốc, chắc chắc Việt Nam sẽ bị nhiều thiệt hại."
Còn Tiến sỹ Khoa học Nguyễn Quang A bình luận:
"Theo
tôi biết thì họ có quan tâm đến tính chính danh của Đảng Cộng sản Việt
Nam và vai trò lãnh đạo của ĐCSVN tương tự như những ý kiến mà tôi đã
nói vì tính chính danh có thể phụ thuộc vào sự chính danh do bầu cử và
tính chính danh "công cụ" do thành tích, chẳng hạn an ninh, phát triển
kinh tế, thành công ngoại giao v.v... mang lại.
"Họ quan tâm đến cả hai hay nhiều khía cạnh của tính chính danh."
Trong
một trao đổi gần đây với BBC Tiếng Việt từ Paris hôm 29/8/2018, cựu
Luật sư Tòa Thượng thẩm Sài Gòn và Tòa Thượng thẩm Paris, ông Trần Thanh
Hiệp đưa ra một số bình luận về tính chính thống, hay tính chính danh
liên quan tới chế độ và nhà nước cộng sản Việt Nam đang cầm quyền lâu
nay ở Việt Nam, ông nhận xét:
"Ý nghĩa về mặt quốc tế không thể là
ý nghĩa của quốc nội được. Nếu mà trong quốc nội, dân chúng bị gạt ra
ngoài, thì cái đó không có tính chính đáng quốc gia. Mà không có tính
chính đáng quốc gia, thì dù rằng quốc tế có nhìn nhận, thì quốc tế cũng
chỉ ở mặt quốc tế của quốc gia mà thôi, chứ quốc tế không thay mặt dân
chúng quốc gia để mà công nhận có tính chính đáng của quốc nội, nếu dân
chúng không được tham gia vào việc quản trị đất nước."
Nhìn lại
giai đoạn với các dấu mốc lịch sử giữa 1945-1975 với Việt Nam, ông nói
tiếp: "Đảng Cộng sản Việt Nam khi cướp chính quyền (1945) thì giữ luôn
chính quyền cho riêng mình và giành lấy độc quyền, rồi từ đó đến nay mở
ra đường lối toàn trị. Thành ra Đảng Cộng sản tự cho mình quyền thay dân
chúng để sử dụng chủ quyền quốc gia.
"Vì thế cho nên không thể
nào coi là có tính chính đáng hay là theo từ ngữ cũ gọi là tính chính
thống (legitimacy). Tôi cho rằng Đảng Cộng sản tự phong cho mình quyền
thay dân chúng, chứ không trả lại cho dân chúng để bình thường hóa việc
cướp chính quyền."
"Cho đến năm 1975 cũng vẫn không trả lại cho
dân chúng để bình thường hóa việc cho dân chúng tham gia vào việc quản
trị đất nước, thì đó chỉ là mở rộng phạm vi chính quyền đã cướp được để
cho chính quyền đó có tính chất cả nước, chứ không thể gọi là thống
nhất, mà cũng không thể gọi là giải phóng được," Luật sư Trần Thanh Hiệp
nêu quan điểm với BBC.
BBC