Đa nguyên và nhất nguyên trong một tổ chức chính trị (Việt Hoàng -Thông Luận)
Nếu
không có LÒNG TIN mãnh liệt vào một tư tưởng chính trị lành mạnh và
trong sáng, nếu không có LÒNG TIN vào tổ chức và người lãnh đạo của tổ
chức mà mình tham gia, nếu không có đủ bản lĩnh và sáng suốt để nhận ra
một kịch bản dẫn đến thắng lợi cuối cùng, nếu không có LÒNG TIN vào
tương lai của đất nước…thì một người dù yêu nước, dũng cảm và nhiệt tình
đến bao nhiêu đi nữa cũng sẽ nhanh chóng chán nản, thất vọng và bỏ
cuộc.
Đa
nguyên là gì ? Đa là nhiều, còn Nguyên có nghĩa là "cái nguyên thể"
(nhất nguyên). Đa nguyên tức là không phải chỉ có một hệ tư tưởng duy
nhất, mà phải chấp nhận có nhiều hệ tư tưởng khác nhau.
Trong
bài viết này thì có thể hiểu một cách giản dị rằng "đa nguyên" là có
nhiều quan điểm hay tư tưởng khác nhau, còn "nhất nguyên" là sự thống
nhất trên một lập trường và quan điểm chung.
Chúng
ta hay nghe nói nhiều về đa nguyên, có người cho rằng đa nguyên là ai
muốn nói gì hay làm gì cũng được vì như thế mới là… dân chủ. Thực ra
điều này không phải lúc nào cũng đúng bởi vì đa nguyên phải được nhìn
nhận trong một phạm vi rộng lớn hơn, ví dụ như đa nguyên trong bức tranh
toàn xã hội. Còn trong một tổ chức (dù là tổ chức chính trị hay xã hội
dân sự) thì lại khác, mỗi một tổ chức đều theo đuổi một lý tưởng riêng
vì vậy một tổ chức chỉ là "một cái nguyên" trong rất nhiều "cái nguyên"
khác. Từ "cái nguyên" của đảng cầm quyền cho tới những "cái nguyên" của
các tổ chức chính trị đối lập hay các tổ chức xã hội dân sự khác đã và
đang tiếp tục xuất hiện.
Trong
một quốc gia luôn hiện hữu sự đa nguyên vì quốc gia là tập hợp của
nhiều thành phần dân chúng với những khuynh hướng chính trị khác nhau
như dân chủ, bảo thủ, xã hội, cộng sản, cộng hòa… Còn trong một
chính đảng thì chỉ có một dự án chính trị (một tư tưởng và đường lối)
duy nhất. Tinh thần đa nguyên trong một tổ chức thể hiện trong lúc thảo
luận để quyết định cương lĩnh chính trị. Mọi người hoàn toàn tự do góp ý
và thảo luận về nội dung của cương lĩnh chính trị nhưng khi đã soạn
thảo xong cương lĩnh chính trị và sau khi đã biểu quyết thì mọi người
đều phải tuân theo.
Trong
một quốc gia dân chủ, đa nguyên tức là có nhiều chính đảng, nhưng trong
một đảng chính trị thì chỉ có thể có một ban lãnh đạo chứ không thể có
những "đảng con" trong đảng. Quốc gia là tập thể của những con người với
những lập trường chính trị khác nhau. Nhưng Đảng (hay tổ chức chính
trị) là tập thể của những người tự nguyện đến với nhau và cùng chia sẻ
một lập trường chính trị chung. Việc Đảng cộng sản Việt Nam theo đuổi sự
"nhất nguyên" là chủ nghĩa cộng sản và học thuyết Mác-Lênin, thật ra,
đó là quyền của họ và sẽ không có gì đáng lên án nếu như họ chỉ giới hạn
sự nhất nguyên đó trong tổ chức của mình. Họ bị lên án vì họ đã dùng
bạo lực để áp đặt sự "nhất nguyên" của họ lên toàn thể dân tộc VN thay
vì vận động và thuyết phục để được người dân chấp nhận.
Bất
cứ một tổ chức nào cũng phải cố gắng để đạt được sự đồng thuận chung,
một tiếng nói chung, một suy nghĩ chung và cuối cùng là một hành động
chung cho các thành viên của mình. Nếu một tổ chức mà trong đó các thành
viên muốn nói gì thì nói và luôn phát biểu trái ngược với các lập
trường căn bản của tổ chức thì đó không còn là một tổ chức nữa mà là một
nhóm ô hợp. Cái nhất nguyên của tổ chức, tức là sự thống nhất trong tổ
chức sẽ biến mất. Những tổ chức đó không sớm thì muộn cũng sẽ tan vỡ vì
"ông nói gà, bà nói vịt", "trống đánh xuôi, kèn thổi ngược", người ngoài
nhìn vào không thể hiểu được tổ chức đó muốn gì.
Nói
như vậy không có nghĩa là trong tổ chức không cần sự đa nguyên, tức là
sự khác biệt (quan điểm) nhưng sự đa nguyên đó phải có giới hạn, hay có
thể gọi là "đa nguyên cục bộ" nghĩa là những khác biệt tương đối nhỏ và
không đi ngược lại với những lập trường căn bản của tổ chức. Nếu một
người có quan điểm khác biệt quá lớn với tổ chức thì tham gia vào tổ
chức đó để làm gì ?
Tinh
thần đa nguyên trong nội bộ Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên luôn được tôn
trọng và đề cao với phương châm "không có ý kiến nào là cấm nêu ra và
không có chủ đề nào là cấm bàn đến". Mọi thành viên không nhất thiết
phải hiểu và đồng ý với nhau 100% về Dự Án Chính Trị hay Qui Ước Sinh
Hoạt (là hai tài liệu cơ bản và quan trọng nhất) của tổ chức. Chính vì
thế mới có qui ước rằng "Ban lãnh đạo là cơ quan có thẩm quyền cao nhất
để diễn giải Dự án Chính trị".
Mỗi
thành viên trong một tổ chức phải luôn cố gắng làm cho "cái nhất
nguyên" của tổ chức mình gắn kết để tạo nên sức mạnh và khi đó mới có
thể đối phó được với nhiều "cái nhất nguyên" khác. Muốn vậy, các thành
viên phải hiểu rõ cái gì khiến chúng ta đến với nhau ? Chúng ta phải tìm
hiểu, thảo luận những giá trị mà chúng ta theo đuổi. Nếu không thống
nhất được về tư tưởng và ngôn ngữ chúng ta sẽ suy yếu vì chia rẽ, không
còn sinh lực để đối phó với đối thủ. Cũng đừng quên rằng lãnh đạo luôn
là người thấu triệt tư tưởng của tổ chức và có trách nhiệm cao nhất với
sự sống còn hay phát triển của tổ chức.
Sau
này, nếu một tổ chức chính trị được người dân chọn lựa và trở thành
đảng cầm quyền thì tổ chức đó sẽ phải đối mặt với rất nhiều phản biện từ
các tổ chức đối lập, hay từ những trí thức độc lập trong môi trường tự
do báo chí và ngôn luận. Người lãnh đạo của tổ chức chính trị cầm quyền
sẽ bị ràng buộc bởi rất nhiều định chế phức tạp dưới chế độ dân chủ đa
nguyên, chứ không thể tự tung tự tác như Đảng cộng sản Việt Nam hiện
nay. Nếu sau khi chế độ cộng sản cáo chung, đất nước lại phải chịu đựng
một chế độ độc tài khác, thì nguyên nhân là từ những yếu tố khác, chứ
không phải vì sự nhất nguyên, thống nhất và gắn kết trong một tổ chức.
Một
tổ chức muốn đảm bảo cho sự thống nhất cái "nhất nguyên" của mình thì
bắt buộc phải có một "tư tưởng chính trị" để gắn kết các thành viên lại
với nhau. Mỗi người trước khi tham gia vào một tổ chức nào đó thì cần
nắm rõ tư tưởng, đường lối và lộ trình tranh đấu của tổ chức đó. Nếu
không thế thì sẽ sớm thất vọng, chán nản và mất phương hướng.
Một
tổ chức muốn đảm bảo sự ổn vững trong nội bộ thì cũng cần phải có một
bộ "qui ước sinh hoạt" mà các thành viên bắt buộc phải tuân thủ. Khi một
người tham gia vào một tổ chức có nghĩa là người đó đã chấp nhận hy
sinh ít nhiều tự do để có thể đứng trong khuôn khổ của tổ chức. Điều này
đúng cả với trường hợp hôn nhân chỉ có hai người, ví dụ, một người đã
kết hôn thì không thể đi sớm về khuya hay la cà, chung chạ hoặc qua đêm ở
chỗ khác như khi chưa có vợ. Mỗi tổ chức phải có những nguyên tắc của
riêng mình nếu không tổ chức đó sẽ trở thành cái chợ. Nếu một người tham
gia vào "hội những người thích uống bia" thì không thể suốt ngày kêu ca
là uống bia đầy bụng, mà phải uống rượi mới đúng…
Trong
một quốc gia thì luôn có rất nhiều sự đa nguyên khác nhau nhưng đa
nguyên nào cũng có giới hạn và phải bị chế tài bởi luật pháp (sự nhất
nguyên). Tự do của mỗi người dù được tôn trọng đến đâu cũng phải dừng
lại khi sự tự do đó ảnh hưởng đến tự do của người khác. Ví dụ bạn không
thể hát karaoke ầm ĩ tại căn hộ của bạn sau 10 giờ đêm vì hàng xóm của
bạn cũng cần phải nghỉ ngơi.
Trong
một xã hội dân chủ với tất cả sự đa nguyên của nó thì cũng cần đến một
sự nhất nguyên (đã được thống nhất và đồng thuận trước đó). Ví dụ trước
các cuộc bầu cử thì các đảng phái chính trị, thuộc mọi khuynh hướng khác
nhau đều được tự do vận động và tranh cử nhưng cuối cùng đảng nào hoặc
liên minh nào có số phiếu bầu cao nhất sẽ trở thành đảng cầm quyền. Đảng
cầm quyền là tổ chức chính trị duy nhất (nhất nguyên) có toàn quyền
thực thi mọi chính sách và đề nghị trước đó cũng như quyền sử dụng mọi
phương tiện để đạt được mục đích kể cả việc sử dụng bạo lực một cách hợp
pháp. Các tổ chức thua cuộc phải chấp nhận làm đối lập và cần thay đổi
để có thể giành chiến thắng trong kỳ bầu cử tiếp theo. Không một xã hội
dân chủ nào chấp nhận chuyện các đảng đối lập thua cuộc trong một cuộc
bầu cử minh bạch mà lại không công nhận kết quả bầu cử và tự ý thành lập
riêng một chính phủ khác. Mọi hành vi đảo chính, lật đổ một chính phủ
dân cử đều là phi dân chủ và bất hợp pháp.
Để
cho nguyên tắc đa nguyên (tôn trọng sự khác biệt) thành công trong việc
mang lại lợi ích chung, mọi thành phần trong cộng đồng đều phải đồng
thuận về một hệ giá trị chung, và trong hệ giá trị đó, sự tôn trọng, bao
dung và nhân nhượng lẫn nhau là quan trọng nhất. Khái niệm này đã và
đang được dùng như là nền móng của dân chủ. Trong một tổ chức cũng vậy,
muốn thành công thì phải có sự đồng thuận và thống nhất trên những giá
trị chung của tổ chức. Mọi sự khác biệt cần trao đổi và phát biểu với
tinh thần ôn hòa và tương kính. Một tổ chức dù bao dung và dân chủ đến
đâu cũng không thể chấp nhận sự mạ lỵ, xúc phạm và tấn công cá nhân.
Mọi
sự quá đáng đều trở nên vô nghĩa. Một ý kiến dù hay và tốt đến đâu
nhưng nếu mang tính khiêu khích và xúc phạm thì đều sẽ không được đón
nhận. Chế độ dân chủ chỉ vận hành được nếu mọi người tuân thủ đồng
thuận, cam kết với một "luật chơi" được soạn ra một cách minh bạch từ
trước. Chúng ta không thể lạnh lùng xé bỏ khế ước mà chính ta tự do lựa
chọn, rồi nói rằng, như thế mới tự do và dân chủ.
Nếu
không có LÒNG TIN mãnh liệt vào một tư tưởng chính trị lành mạnh và
trong sáng, nếu không có LÒNG TIN vào tổ chức và người lãnh đạo của tổ
chức mà mình tham gia, nếu không có đủ bản lĩnh và sáng suốt để nhận ra
một kịch bản dẫn đến thắng lợi cuối cùng, nếu không có LÒNG TIN vào
tương lai của đất nước…thì một người dù yêu nước, dũng cảm và nhiệt tình
đến bao nhiêu đi nữa cũng sẽ nhanh chóng chán nản, thất vọng và bỏ
cuộc.
Việt Hoàng
(05/06/2017)