Vụ khởi tố Will Nguyễn có khiến Mỹ-Việt căng thẳng? (Phạm Chí Dũng)
Bởi
khác hẳn với thời ông Obama mềm mỏng và nhẫn nhịn mà đã mang lại một
kết quả đàm phán nhân quyền không mấy khả quan với Việt Nam trong suốt
hai nhiệm kỳ, ông Trump tuy không phải là chính khách có mối quan tâm
đặc biệt đến chủ đề nhân quyền, nhưng lại là một nhân vật rất sĩ diện,
đề cao thể diện cá nhân và thể diện chính phủ, cứng rắn và hết sức bất
thường.
Nếu
chính Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng sẽ dẫn "đoàn cấp cao" để công du Mỹ
trong thời gian tới, trên cơ sở chuyến đi tiền trạm của Phó Thủ tướng
Vương Đình Huệ hồi cuối tháng Sáu, 2018, nhiều khả năng ông Trọng sẽ
phải trả lời Tổng thống Donald Trump về vụ công an bắt và khởi tố sinh
viên Mỹ gốc Việt Will Nguyễn.
Bản sao của Bắc Hàn
Ba tuần sau vụ bắt giam anh Will Nguyễn tính từ ngày 10 tháng Sáu, vụ việc này vẫn còn nguyên cái gai trong quan hệ Mỹ-Việt.
Tất
cả những gì mà người ta biết về anh, đó là thanh niên này đã tham dự
một cách quá nhiệt tình vào cuộc biểu tình ngày 10 tháng Sáu phản đối dự
luật Đặc Khu và Luật An Ninh Mạng tại Sài Gòn – hoàn toàn trái ngược
với một quy chụp chính trị trên một số trang dư luận viên của đảng và
công an cộng sản Việt Nam cho rằng anh Will Nguyễn là thành viên của một
tổ chức chính trị và nhiệm vụ của nhân vật này là mang về Việt Nam 1,7
triệu USD để cung cấp cho 12 nhóm biểu tình (?).
Động
thái công an ở Sài Gòn – mà chắc chắn phía sau đó phải có sự chỉ đạo
của Bộ Công an và do đó vụ việc này mang danh nghĩa "trung ương" chứ
không phải địa phương – quyết định phát lệnh khởi tố anh Will Nguyễn đã
khiến dư luận ngạc nhiên vì tính chất căng thẳng bất ngờ của vụ này.
Cách
đây hai năm, vào tháng Năm, 2016, một người Mỹ gốc Việt là cô Nancy
Nguyễn cũng bị công an ở Sài Gòn bắt câu lưu trong khoảng một tuần, có
thể do cô liên quan đến cuộc biểu tình bảo vệ môi trường và phản đối
Formosa diễn ra vào tháng Năm ấy. Sau thời gian bị câu lưu, cô bị công
an Việt Nam trục xuất. Nhưng không có khởi tố và tạm giam.
Còn giờ đây, cái cách công an Việt Nam khởi tố và tống giam anh Will Nguyễn lại khiến cho nhiều người hình dung ra… Bắc Hàn.
Ngay
cả việc công an đạo diễn để anh Will Nguyễn "thú tội" trên đài truyền
hình, rất nhiều người dân trong nước lại tin đó là một thủ đoạn rất
thường có của Bắc Hàn khi bắt giữ và ép cung công dân Mỹ phải thú tội ở
Bình Nhưỡng.
Liệu
khi khởi tố anh Will Nguyễn, nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam có muốn
dùng vụ việc được hình sự hóa này như một cái cớ để trả treo với chính
phủ Hoa Kỳ như Bắc Hàn luôn mưu toan ?
Và nếu có thì trả treo về cái gì ?
Làm khó Mỹ và mặc cả thương mại ?
Có
khá nhiều nhu cầu mà nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam đang cần đến trong
mối quan hệ "tốt đẹp chưa từng có" với Hoa Kỳ – theo cách tuyên rao của
Bộ Ngoại giao Việt Nam.
Ngay
trước mắt, việc khởi tố anh Will Nguyễn là một cách "nắn gân" Bộ Ngoại
giao Hoa Kỳ, ít nhất cũng làm khó cơ quan này và bắt buộc các viên chức
ngoại giao Mỹ phải ít nhiều chịu lệ thuộc vào cung cách "lệ làng" của
phía Việt Nam.
Khi
anh Will Nguyễn còn chưa bị khởi tố, Đại sứ quán Mỹ đã quan tâm đến vụ
sinh viên này bị bắt và đã đề nghị phía Việt Nam để được tiếp cận với
anh. Đến khi anh bị khởi tố, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã chính thức lên
tiếng "hết sức quan ngại" và "sự an toàn của ông ấy và sự an toàn của
tất cả công dân Mỹ là mối quan tâm hàng đầu đối với Hoa Kỳ", cùng lúc tổ
chức tiếp cận lãnh sự với người bị bắt. Còn nhiều nghị sĩ Mỹ đã bắt đầu
chiến dịch vận động đòi trả tự do cho anh Will Nguyễn.
Các
cơ quan ngoại vụ và công an Việt Nam lại có chuyện để làm, có chuyện để
thương thảo và cả "làm mình làm mẩy" với phía Mỹ – đối tượng mà họ luôn
cần, bao gồm cả nhu cầu "ra đi tìm đường cứu nước" ở Mỹ, nhưng chưa bao
giờ yêu mến.
Nhưng còn có thể có một mục đích thâm sâu và thực dụng hơn nhiều : bắt Tổng thống Trump phải nhượng bộ về thương mại.
Một
cách nào đó, ông Trump là một "sát thủ" đối với nền kinh tế và hệ tư
tưởng của chế độ cộng sản Việt Nam. Chỉ vài tháng sau khi nhậm chức, ông
đã liệt Việt Nam vào danh sách 16 nước "gây hại" cho nền kinh tế Mỹ do
Mỹ phải nhập siêu của Việt Nam từ 25 tỷ USD đến 30 tỷ USD mỗi năm.
Đến
tháng Mười Một, 2017, ngay vào thời điểm tham dự Hội nghị APEC Đà Nẵng
(Hội nghị Thượng đỉnh Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương), ông Trump đã
thẳng thừng tuyên bố nguyên tắc "công bằng và đối ứng" trong quan hệ
thương mại giữa Mỹ với các nước, trong đó có Việt Nam.
Chẳng
bao lâu sau đó, không chỉ cá ba sa, tôm, mà cả nhôm và thép Việt Nam –
mà một phần không nhỏ trong đó mang nguồn gốc Trung Quốc – đã bị Mỹ áp
thuế tăng vọt, gấp từ 2 đến 4 lần mức trước đây, khiến cho những mặt
hàng này trở nên cực kỳ khó khăn trong việc tìm đường thâm nhập vào thị
trường Mỹ. Điều này khiến cho giá trị xuất cảng và xuất siêu của hàng
Việt Nam vào thị trường Mỹ giảm đáng kể, càng khiến tương lai sụp đổ
ngân sách của Việt Nam gần hơn bao giờ hết.
Ông Trump sẽ phản ứng ra sao ?
Vụ
khởi tố anh Will Nguyễn xảy ra chỉ khoảng một tháng sau sự kiện lần đầu
tiên chính phủ Mỹ – được Tổng thống Trump yêu cầu trực tiếp – đã đàm
phán thành công với Bình Nhưỡng để Bắc Hàn trả tự do cho ba công dân Mỹ
mà trước đó bị bắt vì tội "làm gián điệp". Chi tiết cần chú ý là những
công dân này không phải là người Mỹ thuần chủng, mà là người Mỹ gốc Hàn.
Điều đó cho thấy nước Mỹ quan tâm một cách khá công bằng đến mọi trường
hợp công dân Mỹ, và do đó trường hợp của anh Will Nguyễn cũng nằm trong
số đó.
Đó
cũng là lý do vì sao mà sau khi anh Will Nguyễn bị công an Việt Nam
bắt, ba dân biểu liên bang Hoa Kỳ gồm Alan Lowenthal, Jimmy Gomez và Lou
Correa đã điện đàm với Đại sứ Mỹ tại Việt Nam là ông Daniel Kritenbrink
để yêu cầu can thiệp cho anh Will Nguyễn được phóng thích. Các nghị sĩ
cũng cho biết thêm rằng bước kế tiếp sẽ là "liên lạc với Tổng thống
Trump và Ngoại trưởng Mike Pompeo để bày tỏ sự cần thiết phải hành động
ngay lập tức ở cấp chính quyền cao nhất để William Nguyễn được trả tự
do".
Theo
quan điểm của các nghị sĩ này, "việc trả tự do cho anh William Nguyễn
là chọn lựa tốt nhất cho chính quyền Việt Nam và để tiếp tục mối quan hệ
ngoại giao với Hoa Kỳ".
Chỉ
có điều, nếu quả động thái khởi tố anh Will Nguyễn là nhắm đến mục đích
mặc cả thương mại với Mỹ, giới chóp bu Việt Nam rất có thể đã bê nguyên
não trạng của thời trả treo với Tổng thống Barack Obama để hành xử một
cách sai lầm với Tổng thống Donald Trump.
Bởi
khác hẳn với thời ông Obama mềm mỏng và nhẫn nhịn mà đã mang lại một
kết quả đàm phán nhân quyền không mấy khả quan với Việt Nam trong suốt
hai nhiệm kỳ, ông Trump tuy không phải là chính khách có mối quan tâm
đặc biệt đến chủ đề nhân quyền, nhưng lại là một nhân vật rất sĩ diện,
đề cao thể diện cá nhân và thể diện chính phủ, cứng rắn và hết sức bất
thường.
Nói
cách khác, nếu giới chóp bu Việt Nam có thể dự đoán được tính cách và
phản ứng của Tổng thống Obama và họ đã từng hy vọng có thể dự đoán được
một tổng thống tương lai dễ chơi như bà Hillary Clinton, việc ông Trump
trở thành tổng thống đã mang lại khá nhiều bất ngờ, phiền toái và khó xử
đối với Hà Nội từ đầu năm 2017 đến nay.
Có thêm vụ "Trịnh Xuân Thanh ?"
Vụ
khởi tố anh Will Nguyễn lại xảy ra trong bối cảnh nhà nước Đức đang gia
tăng sức ép với Việt Nam bằng phiên tòa xử Nguyễn Hải Long – nghi can
tham gia vào đường dây "bắt cóc Trịnh Xuân Thanh". Vụ bắt cóc mà bị Đức
tố cáo là do mật vụ Việt Nam thực hiện ngang nhiên ngay tại Berlin vào
tháng Bảy, 2017, lại đã trở thành một đầu đề nóng hổi trên mặt báo quốc
tế và khiến phần lớn Châu Âu đang cực kỳ cảnh giác với từng động tác
"ngoại giao" và "muốn làm bạn với tất cả các nước" của Việt Nam.
Nước
Đức lại là đầu tàu của Châu Âu không chỉ về kinh tế mà còn cả chính
trị. Mới đây, báo chí Đức cho biết Liên Hiệp Châu Âu (EU) đã cho rằng
tương lai của EVFTA (Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam-Châu Âu) phụ
thuộc chủ yếu vào thái độ và hành động của người Đức.
Trong
bối cảnh đó, người Mỹ chắc chắn không thể bỏ qua những hệ quả đã phát
sinh và còn có thể phát sinh thêm từ vụ "bắt cóc Trịnh Xuân Thanh".
Không
thể chắc chắn rằng Tổng thống Trump sẽ không nổi giận về việc chính thể
Việt Nam bắt giữ một công dân Mỹ, để vụ việc này sẽ khiến cho quan hệ
Mỹ-Việt có thể xấu đi, hoặc xấu nghiêm trọng thời gian tới.
Việc
so sánh giữa lời của bà Lê Thị Thu Hằng, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao
cộng sản Việt Nam, về "không dùng vũ lực đối với Will Nguyễn" với một
clip anh Will Nguyễn bị công an Việt Nam đánh đập đổ máu đầu và bị kéo
lê trên mặt đường trước khi bị tống giam được dẫn lại hình ảnh trên các
hãng truyền thông lớn của Mỹ như Foxnews, New York Times và báo chí các
nước khác, hẳn đã trở thành thuyết minh rõ rệt nhất về một "chế độ xảo
trá" được định nghĩa ra sao.
Thậm
chí trong tình huống tệ nhất, còn có thể nổ ra một vụ khủng hoảng ngoại
giao Mỹ-Việt qua vụ anh Will Nguyễn, gần tương tự cái cách đã nổ ra
khủng hoảng ngoại giao Đức-Việt qua vụ "bắt cóc Trịnh Xuân Thanh".
Phạm Chí Dũng
Nguồn : Người Việt, 01/07/2018