Thách thức mới đối với cuộc đấu tranh dân chủ cho Việt Nam (Ls Nguyễn Văn Thân)
Lần đầu tiên sau hơn 60 năm từ khi
giành độc lập, Liên minh đối lập đánh bại Đảng cầm quyền UMNO dẫn đến
một sự chuyển giao quyền lực ôn hòa của một quốc gia với đa số dân người
Hồi giáo tại châu Á. Lãnh tụ Anwar Ibrahim gạt bỏ thù riêng với
Mahathir để hạ bệ Thủ tướng Najib Rajak bị tố là tham nhũng gần 1 tỷ Mỹ
kim. Đây là một bài học quý giá cho các nhà đấu tranh dân chủ. Đó là đặt
lợi ích chung trên cảm xúc và tự ái cá nhân.
Tại Cam Bốt, Hunsen ngày càng lộ rõ mặt là một tên độc tài tham quyền cố
vị. Theo Tổ chức Nhân chứng Toàn cầu (Global Witness), Hunsen đã vơ
quét hơn 200 triệu Mỹ kim cho bản thân và gia đình sau khi làm thủ tướng
hơn 30 năm. Các lãnh tụ đảng đối lập có người thì bị cho vào tù về tội
phỉ báng, người khác thì phải bỏ chạy khỏi xứ và sống lưu vong. Tại Phi
Luật tân, chiến dịch chống ma túy của Duterte đã dẫn đến cái chết của
hơn 10.000 người do bị cảnh sát và lực lượng an ninh bắn giết qua các
cuộc bố ráp. Duterte sợ bị truy tố ra Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) nên
đã rút Phi Luật tân ra khỏi Quy chế Rome. Nhưng điều này không có nghĩa
là Duterte sẽ được miễn tố vì khi phạm luật chống tội ác nhân loại thì
Phi Luật tân đang là thành viên ICC.
Riêng tại Việt Nam, chế độ đã gia tăng đàn áp, truy tố và tuyên án tù
dài hạn với các nhà đấu tranh dân chủ và hoạt động xã hội từ khi Tổng
Thống Trump nhậm chức với chính sách "nước Mỹ trên hết". Theo Ân xá Quốc
tế, nhà tù Việt Nam hiện đang giam giữ hơn 100 tù nhân lương tâm. Dân
chủ và nhân quyền không còn là những vấn đề quan trọng trong chính sách
ngoại giao và chiến lược mới của Mỹ. Thay vào đó là những mục tiêu ngắn
hạn và giao dịch trao đổi từng lợi ích một. Dân chủ và nhân quyền được
coi như là những giá trị và lý tưởng xa vời.
Chúng ta đang sống trong thời đại của chủ nghĩa dân túy thể hiện qua các
hiện tượng Brexit, Trump và sự thành công của các chính khách cổ súy
cho đường lối chống di dân, tỵ nạn và người nước ngoài cũng như toàn cầu
hóa. Sự phát triển vượt bực của khoa học công nghệ thông tin làm cho
nhiều người mất công ăn việc làm và mất thăng bằng. Trong khi đó, một
nhóm thiểu số thì lại giàu quá nhanh và quá nhiều làm cho khoảng cách
giàu nghèo ngày càng gia tăng. Hiện tượng "fake news’’ phổ biến tràn
lan qua facebook và truyền thông xã hội. Các vấn nạn kinh tế, an ninh,
xã hội và bang giao quốc tế vô cùng phức tạp không thể giải quyết được
bằng 140 chữ qua twitter. Những đức tính như suy tư và cân nhắc ngày
càng bị lép vế trong thời đại tức khắc của truyền thông xã hội.
Khi các quốc gia dân chủ như Mỹ từ bỏ vai trò lãnh đạo thì Bắc Kinh sẵn
sàng thay thế. Viện trợ và đầu tư từ Trung Quốc đến các quốc gia châu
Phi hoặc Cam Bốt, Lào, Miến điện hoặc các đảo quốc trong khu vực Thái
Bình dương như Vanuatu không cần điều kiện minh bạch, trong sạch, bảo vệ
môi trường hoặc bảo vệ đất đai và cuộc sống của người dân. Châu Âu thì
bận rộn ứng phó với Brexit và hiện tượng chuyên chế tại một vài quốc gia
Đông Âu như Ba Lan và Hungary. Tổng Thống Trump thì luôn tấn công các
cơ quan truyền thông đứng đắn và độc lập của Mỹ có uy tín hàng đầu thế
giới cũng như bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với các nhà độc tài như Putin, Tập
và Duterte. Tất cả những sự kiện này cộng lại cho thấy phong trào dân
chủ phải đối phó với nhiều thách thức hơn bao giờ hết.
Vậy phong trào dân chủ cho Việt Nam phải ứng phó thế nào? Theo tình hình
hiện nay, mối quan tâm chung của nhiều quốc gia trong khu vực cũng như
của Hà Nội là bảo vệ hiện trạng trật tự toàn cầu dựa vào luật pháp và
chuẩn mực quốc tế để đối trọng với sự trỗi dậy hung bạo của Trung Quốc.
Tập Cận Bình đã lừa gạt Tổng Thống Obama và cộng đồng quốc tế khi tuyên
bố là Trung Quốc không bao giờ quân sự hóa Biển Đông. Bắc Kinh đã đưa
hỏa tiễn và biến Trường sa thành các tiền đồn quân sự. Một cách mà phong
trào dân chủ cho Việt nam có thể vận động là cổ súy cho việc tôn trọng
luật pháp quốc tế trong đó có Luật biển liên quan tới các vấn đề tự do
và an ninh hàng hải dưới UNCLOS, luật quốc tế nhân quyền qua 2 Công ước
về các quyền dân sự và chính trị và các quyền kinh tế, văn hóa và xã
hội, Luật Lao động quốc tế ILO gồm có quyền tự do thành lập nghiệp đoàn
độc lập và thương lượng tập thể để cân bằng lợi ích giữa các tập đoàn
quốc tế và công nhân bản xứ cùng với các Công ước bảo vệ môi trường gồm
có môi trường biển. Các quốc gia thành viên Công ước Quốc tế không thể
lựa chọn tôn trọng luật quốc tế một cách chọn lọc mà phải triệt để tuân
thủ tất cả các Công Ước. Tôn trọng và tuân thủ luật quốc tế cũng như các
cơ chế tài phán quốc tế phải là trụ cột và nền tảng cho sự phát trìển
kinh tế, an ninh và thịnh vượng cho mọi quốc gia trong khu vực trong đó
có Việt Nam.
Để thực hiện công tác này có hiệu quả, các tổ chức đấu tranh cho dân
chủ, nhân quyền và xã hội dân sự trong khu vực cần kết nối với nhau. Tại
Hồng Kong thì có phong trào cách mạng dù. Đài Loan có phong trào sinh
viên Hoa Hướng Dương (Sunflower Movement). Nhật có Students Emergency
Action for Liberal Democracy. Vào năm 2008, Bộ Ngoại Giao Nam Dương
thành lập Diễn đàn Dân chủ Bali (Bali Democracy Forum) tạo phương tiện
cho các quốc gia thành viên ASEAN trao đổi kiến thức và kinh nghiệm về
các nguyên tắc cai trị dân chủ, minh bạch và mang tính giải trình nhưng
diễn đàn này không được tận dụng hoặc chia sẻ bởi những chế độ độc đoán
và chuyên chế trong khối ASEAN. Nhưng một vài nỗ lực của các tổ chức phi
chính phủ đã bắt đầu xuất hiện thúc đẩy tiến trình dân chủ và cởi mở
trong khu vực. Ba tổ chức xã hội dân sự Hàn quốc là Tổ chức Dân chủ Hàn
Quốc (Korea Democracy Foundation), Tổ chức Yểm Trợ Nhân Quyền Hàn quốc
(Korea Human Rights Foundation) và viện Đông Á (East Asia Institute) hợp
tác thành lập Mạng lưới Dân chủ châu Á (Asia Democracy Network) vào năm
2013. Mục đích của Mạng lưới là kết nối tất cả các tổ chức XHDS trong
khu vực đẩy mạnh các công tác thúc đẩy dân chủ và nhân quyền. Tương tự
như vậy, Tổ chức Yểm trợ Dân chủ Đài Loan (Taiwan Foundation for
Democracy) đã bắt đầu tổ chức diễn đàn dân chủ thường niên từ năm 2014
quy tụ mọi tổ chức XHDS trong khu vực Đông Á gồm có Hong Kong, Nhật,
Macau, Mông Cổ, Bắc Hàn, Nam Hàn và Đài Loan.
Tại Nhật cũng có những nỗ lực tương tự. Genron NPO là một tổ chức phi
lợi nhuận đã hợp tác với các trung tâm nghiên cứu quốc tế và chiến lược
tại Nam Dương và Ấn độ tổ chức nhiều cuộc hội thảo giữa các tổ chức XHDS
của Ấn độ, Nam dương và Nhật là các quốc gia dân chủ tại châu Á. Các
cuộc hội thảo đều do Bộ Ngoại giao Nhật tài trợ. Tương tự như vậy, Tổ
chức Yểm trợ Dân chủ Đài Loan nhận tài khoản của Bộ Ngoại giao Đài loan
để hoạt động.
Từ khi Tòa Trọng tài ban hành phán quyết vụ kiện Đường 9 đoạn vào ngày
12/7/2016 thì Ngoại Trưởng Úc Julie Bishop đã nhiều lần khuyến cáo Bắc
Kinh nên tôn trọng phán quyết của Tòa và Luật quốc tế. Chính Úc đã chứng
minh thiện chí tuân thủ luật quốc tế trong việc tuân thủ quyết định của
Tòa Trọng tài trong vụ kiện tranh chấp ranh giới lãnh hải với Timor
Leste vào tháng 3 vừa qua. Có điều là Canberra cần phải làm nhiều hơn nữa
đặc biệt là trong chính sách viện trợ đối với các nước châu Á trong đó
có Việt Nam. Đó là đặt trọng tâm việc quảng bá và áp dụng tinh thần
thượng tôn pháp luật và chuẩn mực quốc tế trong có luật quốc tế nhân
quyền đối với Hà nội.
Kết quả bầu cử tại Mã Lai vào ngày 9 tháng 5 vừa qua là một niệm khích
lệ cho phong trào dân chủ tại châu Á. Lần đầu tiên sau hơn 60 năm từ khi
giành độc lập, Liên minh đối lập đánh bại Đảng cầm quyền UMNO dẫn đến
một sự chuyển giao quyền lực ôn hòa của một quốc gia với đa số dân người
Hồi giáo tại châu Á. Lãnh tụ Anwar Ibrahim gạt bỏ thù riêng với
Mahathir để hạ bệ Thủ tướng Najib Rajak bị tố là tham nhũng gần 1 tỷ Mỹ
kim. Đây là một bài học quý giá cho các nhà đấu tranh dân chủ. Đó là đặt
lợi ích chung trên cảm xúc và tự ái cá nhân.
Trước những thách thức cũng là cơ hội. Phong trào đấu tranh cho dân chủ
Việt nam nên có những nhận định sát với thời cuộc và thực tế. Một dấu
hiệu đáng mừng là Ls Trần Kiều Ngọc đại diện Phong Trào Giới Trẻ vì Nhân
quyền mới vừa tham dự Hội Nghị "Xây Dựng Tự Do, Dân Chủ và Hoà Bình Tại
Châu Á" tại thủ đô New Delhi, Ấn Độ do Hội Nghị Giới trẻ Tây Tạng tổ
chức quy tụ các nhà hoạt động đấu tranh có lập trường lên án sự vi phạm
nhân quyền, lãnh thổ, và phá hủy môi trường của Trung Quốc đối với các
nước Đông Nam Á. Tham dự Hội nghị có đại diện từ 12 nước bao gồm Nhật
Bản, Hồng Kông, Phi Luật Tân, Thái Lan, Ấn Độ, Nepal, Đài Loan, Việt
Nam. Các tổ chức XHDS Việt Nam không chỉ có nhu cầu liên kết với nhau mà
còn phải liên kết với các tổ chức XHDS quốc tế để đẩy mạnh cuộc tranh
đấu cho dân chủ và nhân quyền tại Việt Nam trước những thách thức mới.
28.05.2018