Việt Nam có muốn thay đổi điều kiện về nghiệp đoàn độc lập ? (Kính Hòa)
"Việt
Nam nếu có những quyền lợi kinh tế, thì họ bắt buộc phải làm việc với
thị trường quốc tế, với cộng đồng quốc tế. Mà nếu làm việc với cộng đồng
quốc tế thì họ sẽ có những cơ chế kiểm soát họ. Dù sao tôi nghĩ có còn
hơn không, có những cơ chế đó thì giới công nhân sẽ có những tiếng nói
đưa ra ngoài, và sẽ có sự yểm trợ của bên quốc tế".
11 quốc
gia còn lại của Hiệp ước đối tác xuyên Thái Bình Dương, gọi tắt là TPP
họp trong hai ngày 20 và 21 tháng năm ở Hà Nội, để bàn chuyện tái lập
TPP sau khi đối tác lớn nhất là nước Mỹ tuyên bố rút ra khỏi hiệp ước
này vào hồi đầu năm nay.
Đồng
thời một cuộc họp khác cũng được tổ chức ở Hà Nội để xúc tiến hoàn
thành hiệp định đối tác kinh tế toàn diện (RCEP) gồm 10 quốc gia ASEAN
và sáu quốc gia đối tác là Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Úc, New
Zealand, và Ấn Độ.
TPP và nghiệp đoàn
Trước
khi cuộc họp về TPP diễn ra, ngày 19 tháng năm, tờ báo chuyên về kinh
tế là Nikkei có đoán rằng Việt Nam mong muốn thay đổi cam kết trước đây
của mình về việc nới lỏng những qui định. Lý do được đưa ra là Việt Nam
trước đây cam kết các vấn đề đó để đổi lại việc thâm nhập vào thị trường
Mỹ, là nước có GDP chiếm khoảng hơn 60% GDP của cả 12 nước trong khối.
Nay Mỹ không còn là thành viên của TPP nữa. Tờ báo không nói cụ thể
những quy định mà Việt Nam muốn thay đổi là gì.
Từ
đó dấy lên đồn đoán là Việt Nam muốn thay đổi việc cam kết cho nghiệp
đoàn tự do hoạt động. Hiện nay ở Việt Nam chỉ có một công đoàn do nhà
nước kiểm soát.
Tiến
sĩ Lê Đăng Doanh, một chuyên gia kinh tế ở Hà Nội, nói với chúng tôi
rằng tờ Nikkei đưa ra nhận định như thế cũng có thể là dựa trên những
biểu hiện nào đấy, nhưng theo ông trong lời tuyên bố của đại diện thương
mại New Zealand hôm 21 tháng năm thì không có đề cập đến những thay
đổi.
Trong
bản tin đánh đi từ Hà Nội ngày 21 tháng năm, hãng thông tấn AFP viết
rằng 11 quốc gia tham gia hiệp định TPP đồng ý với nhau thúc đẩy thương
mại đồng thời với những quyền về nghiệp đoàn và môi trường.
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh nói :
"Với
tinh thần như vậy thì tôi nghĩ không phải là một sự phủ quyết gì của
Việt Nam, TPP thì không có nước nào có quyền phủ quyết cả. Có thể Việt
Nam đặt vấn đề cho nó mềm hơn. Nhưng tôi không nghĩ rằng Việt Nam sẽ
hoàn toàn bác bỏ điều này. Bởi vì một nghiệp đoàn có trách nhiệm bảo vệ
quyền lợi của người lao động, đấy cũng là một điều mà Việt Nam mong
muốn".
Xin nhắc lại là hiệp định TPP được ký vào năm 2015 sau 8 năm dài thương lượng rất khó khăn.
Sau buổi ký kết, đại diện Việt Nam là cựu Bộ trưởng công thương Vũ Huy Hoàng phát biểu với báo chí rằng :
Tôi
nghĩ vấn đề lao động là một trong những vấn đề khó khăn và nhạy cảm
nhất cho Việt Nam trong quá trình đàm phán. Chúng tôi đã dành nhiều thời
gian đàm phán với các đối tác. Tôi nghĩ, những điều kiện về lao động
đưa ra trong thỏa thuận không phải chỉ của riêng Hoa Kỳ hay bất cứ nước
nào mà là của ILO. Việt Nam là thành viên của ILO và chúng tôi cam kết
thực hiện các quyền và nghĩa vụ với các điều kiện của ILO và tôi nghĩ
đây là cam kết và sự sẵn sàng mà chúng tôi sẽ thực hiện liên quan đến
các vấn đề về lao động.
ILO là tên tắt theo tiếng Anh của Tổ chức lao động quốc tế.
Trong
các phiên họp diễn ra trong hai ngày 20 và 21 tháng năm 2017 tại Hà
Nội, đại diện thương mại Mỹ hoàn toàn bác bỏ chuyện Washington sẽ quay
trở lại TPP.
Khi
được hỏi rằng những cam kết của Việt Nam trước đây về nghiệp đoàn tự do
có phải là với mục đích nhượng bộ để xâm nhập thị trường Mỹ hay không,
chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành hiện đang làm việc ở Hà Nội nói với
chúng tôi :
"Việt
Nam trong những thương lượng về TPP cũng đã cân nhắc rất kỹ về tất cả
những điều khoản đấy. Có Mỹ hay không có Mỹ thì Việt Nam vẫn tiếp tục
những điều khoản đã ký kết thôi. Không có vấn đề gì cần sửa đổi. Ý chí
của Việt Nam quyết tâm tiến tới trong hội nhập quốc tế. Đối với Việt Nam
hội nhập quốc tế là quan trọng, từ từ từng bước, Việt Nam sẽ sửa đổi
những cái gì cần phải sửa đổi để hội nhập quốc tế tốt thôi".
Khi
ý tưởng thương mại gắn với quyền tự do lập nghiệp đoàn được đưa ra
trong việc thương lượng hiệp định TPP, vào năm 2014, Tiến sĩ Vũ Hồng
Lâm, một nhà quan sát chính trị Việt nam từ Hawaii có nhận xét :
"Ở
Việt Nam có nhiều người muốn cải cách, muốn thay đổi, thì họ hy vọng
rất nhiều vào TPP để dùng áp lực từ bên ngoài để buộc Việt Nam phải thay
đổi, phải cải cách thể chế".
Một
trong những người như vậy là ông Nguyễn Đình Hùng, hiện là Chủ tịch
Liên đoàn lao động Việt, một tổ chức nghiệp đoàn lao động tư do hoạt
động trong giới công nhân hợp tác lao động ở nước ngoài và công nhân
trong nước, nhưng hiện không được nhà nước Việt Nam công nhận.
Sau
cuộc họp ở Hà Nội ngày 21 tháng năm của 11 quốc gia đối tác còn lại của
TPP, từ Australia, ông Nguyễn Đình Hùng nói với chúng tôi rằng ông cũng
hy vọng TPP sẽ sống còn và điều đó giúp ích cho công nhân Việt Nam, dù
ông không tin rằng chính quyền Việt Nam thực tâm cho phép nghiệp đoàn tự
do hoạt động :
"Việt
Nam nếu có những quyền lợi kinh tế, thì họ bắt buộc phải làm việc với
thị trường quốc tế, với cộng đồng quốc tế. Mà nếu làm việc với cộng đồng
quốc tế thì họ sẽ có những cơ chế kiểm soát họ. Dù sao tôi nghĩ có còn
hơn không, có những cơ chế đó thì giới công nhân sẽ có những tiếng nói
đưa ra ngoài, và sẽ có sự yểm trợ của bên quốc tế".
RCEP hay TPP ?
Theo
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh thì trong các tuyên bố của các thành viên đối tác
TPP, người ta thấy có những lời mời gọi gián tiếp Trung Quốc, nước có
nền kinh tế lớn nhất khu vực châu Á Thái Bình Dương, tham gia thay chỗ
cho nước Mỹ. Nhưng cho đến nay không nhận được trả lời tích cực nào từ
phía Trung Quốc.
Thay vào đó Trung Quốc có vẻ tích cực đẩy mạnh Hiệp định đối tác toàn diện khu vực (RCEP).
Theo
chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành thì so với TPP, RCEP mang tính chất
khu vực châu Á, chứ không mang tầm vóc quốc tế như TPP, vì TPP bao gồm
cả các quốc gia châu Mỹ như Canada, Mexico.
Chuyên
gia kinh tế Bùi Kiến Thành cho rằng Trung Quốc thích RCEP hơn là TPP,
vì RCEP không ràng buộc Trung Quốc phải chấp nhận cho nghiệp đoàn tự do
hoạt động, cũng như một số thay đổi về thể chế mà Trung Quốc thấy không
phù hợp với mình.
Hiện tại ở Trung Quốc cũng có duy nhất 1 tổ chức công đoàn của nhà nước.
Hôm
22 tháng 5, tại Hội nghị Bộ trưởng giữa kỳ lần thứ 3 RCEP khai mạc tại
Hà Nội, Bộ trưởng Công thương Việt Nam Trần Tuấn Anh cho biết Việt Nam
ủng hộ việc kết thúc về cơ bản đàm phán hiệp định này trong năm 2017.
Nhưng theo Tiến sĩ Lê Đăng Doanh thì chuyện thúc đẩy RCEP của Trung Quốc sẽ không dễ dàng :
"Hiệp
định hiệp tác khu vực RCEP, đã được đàm phán lần cuối cùng ở Nhật Bản,
nhưng không đi đến thỏa thuận gì cả. Bởi vì Trung Quốc không sẳn sàng mở
cửa thị trường và không sẳn sàng cam kết, về những qui định thương mại
thống nhất giữa các nước. Cho đến nay, tôi thấy Trung Quốc vẫn muốn áp
đặt một luật chơi riêng lên các đối tác trong quan hệ song phương. Hãy
chờ xem RCEP sẽ được thúc đẩy như thế nào. Cũng cần lưu ý là trong RCEP
ngoài Trung Quốc, còn có Nhật Bản, Hàn Quốc, và Ấn Độ, là những nước sẽ
đàm phán rất là gay gắt chứ không dễ dàng".
Ông
Lê Đăng Doanh kết luận về TPP rằng trong những hiệp định thương mại mà
Việt Nam tham gia thì TPP là hiệp định có cấu trúc hiện đại nhất, không
những bao gồm thương mại mà cả những điều khoản về hành vi ứng xử của
nhà nước, sự công khai minh bạch của doanh nghiệp, theo ông đó là những
điều tiến bộ, và Việt Nam nên cố gắng theo đuổi.
Kính Hòa, phóng viên RFA
Nguồn : RFA, 22/05/2017