Nhân quyền Việt Nam trước chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng (RFA)
Thành tích nhân quyền của Việt Nam gần đây bị các tổ chức và quốc gia
dân chúng đánh giá tồi tệ. Hoa Kỳ là một trong những nước có nền dân
chủ được cho là mạnh và lâu nay những vị lãnh đạo Nhà Trắng thường kêu
gọi các quốc gia như Việt Nam phải tôn trọng quyền con người, cải thiện
tình trạng nhân quyền.
Liệu vào dịp thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc sang thăm Hoa Kỳ vào cuối
tháng này và có buổi gặp gỡ với Tổng thống Donald Trump, chủ nhân mới
của Nhà Trắng có đề cập đến vấn đề nhân quyền với phía lãnh đạo Việt Nam
như các vị tiền nhiệm thường làm hay không?
Nhân quyền ngày càng nhức nhối
Ngay trước khi buổi đối thoại nhân quyền Việt – Mỹ lần thứ 21 diễn ra
tại Hà Nội hôm 23/5 vừa qua, Các Tổ chức Xã hội Dân sự Việt Nam gửi một
Tuyên bố chung tới bà Virginia Bennett, quyền trợ lý Bộ trưởng Ngoại
giao về Dân chủ, Nhân quyền và Lao động Hoa Kỳ. Tuyên bố nêu rõ chỉ
trong vòng 4 tháng gần đây, công an Việt Nam đã bắt giữ 8 nhà hoạt động
và ra lệnh truy nã 2 người. Những người này bị kết vào các tội danh như
tuyên truyền chống nhà nước, lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi
ích quốc gia, kích động gây rối trật tự công cộng,…
Ngoài những người bị bắt còn một loạt các nhà hoạt động khác thường
xuyên bị hành hung chỉ vì bày tỏ quan điểm chính trị của mình một cách
ôn hòa. Tuyên bố cũng nêu rõ hiện tại Việt Nam vẫn còn duy trì một hệ
thống truyền thông chính thống do nhà nước quản lý và không công nhận
những nhà báo độc lập. Ngoài ra, hàng năm hàng chục nhà báo độc lập bị
đánh đập đến trọng thương.
Tuyên bố cũng lên án tình trạng người dân không có quyền tự do lập
hội, ngoại trừ những tổ chức được cho là hoạt động vì lợi ích quốc gia.
Quyền tự do tôn giáo cũng được đề cập trong tuyên bố, theo đó những
người theo tôn giáo thiểu số thường bị phân biệt đối xử, ngăn chặn không
cho thực thi tôn giáo, hành hung, cướp đất đai, tài sản.
Nhận xét về tình hình nhân quyền Việt Nam, nhà báo Phạm Đoan Trang cho biết:
Tình hình nhân quyền Việt Nam vẫn giống như nhiều năm về trước
nhưng có điều bây giờ có mạng xã hội nên người ta biết đến nhiều hơn.
Cụ thể từ tháng giêng đến tháng 5 họ đã bắt 8 người và truy nã 2
người. Tất cả những người này đều là những nhà hoạt động dân chủ của
Việt Nam. Đó là một chỉ dấu cho thấy sự xấu đi rất rõ ràng của nhân
quyền Việt Nam. Ngoài ra có những vụ tấn công các blogger của lực lượng
an ninh và những người gọi là ủng hộ chế độ. Chẳng hạn như chị Lê Mỹ
Hạnh bị tấn công, hành hung đến 2 lần. Các bạn trẻ như Trần Hoàng Phúc,
Huỳnh Tấn Phát cũng bị công an tấn công gây thương tích.
Chị Đoan Trang giải thích tình trạng nhân quyền của Việt Nam năm nay
xấu hơn các năm trước ở một điểm đó là kế sách dùng dân đánh dân của nhà
cầm quyền. Tức là họ huy động cả những côn đồ và những người ít hiểu
biết, không có một khái niệm gì về dân chủ nhân quyền, để tấn công các
nhà hoạt động. Chị đánh giá đây là một xu hướng nguy hiểm bởi vì:
Giả sử những nhà hoạt động chỉ đối diện với lực lượng an ninh
không thôi cũng là khó khăn rồi nhưng ít ra họ không phải đối diện với
những người khác cũng là dân. Lúc đó rất khó nói chuyện bởi vì nếu nói
chuyện với an ninh thì còn có thể nói về pháp luật hay ít ra cũng còn rõ
quan hệ là một bên đàn áp một bên bị đàn áp.
Bản thân chị Đoan Trang cùng một số nhà hoạt động khác như Tiến sĩ
Nguyễn Quang A, bác sĩ Nguyễn Đan Quế, bà Nguyễn Thị Tuyết Lan mẹ của
blogger Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, nhà báo Phạm Thành,… đều bị an ninh
thường phục chặn không cho ra khỏi nhà ngay trước buổi đối thoại nhân
quyền Việt – Mỹ hôm 23/5 vừa qua tại Hà Nội.
Tháng 3 năm nay, Mỹ đã công bố phúc trình nhân quyền Việt Nam 2016,
nêu rõ Việt Nam vẫn tiếp tục giới hạn quyền tự do của công dân bao gồm
tự do hội họp, ngôn luận, và vẫn giam giữ người tùy tiện. Tình trạng đối
xử dã man, vô nhân đạo, tra tấn trong tù khiến ít nhất 9 người thiệt
mạng trong lúc bị tạm giam. Những nhà hoạt động và thân nhân của họ
thường xuyên bị hành hung và sách nhiễu.
Hoa Kỳ nhận xét hệ thống tư pháp thiếu minh bạch và thiếu sự độc lập,
và thường bị ảnh hưởng bởi sức ép từ các nhóm kinh tế và chính trị.
Việt Nam ngay lập tức phản đối, cho rằng báo cáo trên của Hoa Kỳ
thiếu tính khách quan không phản ánh đúng tình hình Việt Nam, nói thêm
là Việt Nam luôn bảo vệ và thúc đẩy các quyền cơ bản của người dân.
Hy vọng gì từ chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng
Nhà Trắng và Bộ ngoại giao Việt Nam đã ra thông cáo chính thức về
chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc từ ngày 29 đến 31 tháng
Năm. Tổng thống Donald Trump sẽ tiếp đón Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc vào
ngày 31/5.
Nhiều ý kiến cho biết họ mong đợi Tổng thống Donald Trump sẽ nhân
chuyến thăm này gây sức ép để Việt Nam thay đổi tình hình nhân quyền.
Nói với RFA, ông Phil Robertson, Phó giám đốc phụ trách khu vực Châu Á
thuộc tổ chức theo dõi nhân quyền quốc tế Human Rights Watch, cho rằng
để Tổng thống Donald Trump quan tâm đến nhân quyền Việt Nam không phải
là một điều dễ dàng. Ông giải thích:
Tổng thống Donald Trump đã bỏ bê những nguyên tắc về nhân quyền
ngay cả trong các chính sách của Mỹ. Ông ấy đã thất bại trong việc giải
quyết các vấn đề về nhân quyền. Tôi sẽ thấy rất ngạc nhiên nếu bất cứ ai
quan tâm đến tình hình nhân quyền ở Việt Nam có thể trông hòng bất cứ
sự ủng hộ nào từ ông Trump bởi vì ông ấy đang rút quân khỏi chiến trường
nhân quyền của các quốc gia như Việt Nam, Trung Quốc, Campuchia,…
Tuy nhiên ông Robertson cũng trấn an rằng chính phủ các nước độc tài
không nên vội vui mừng vì ông Trump lên nắm quyền, vì sau ông Trump còn
có Quốc hội Mỹ luôn luôn coi vấn đề nhân quyền của các quốc gia như Việt
Nam là một trong những nhiệm vụ cốt lõi của họ.
Ông Murray Hiebert, Phó Giám đốc chương trình Đông Nam Á thuộc Trung
Tâm Chiến lược và Nghiên cứu quốc tế CSIS cũng cho rằng Tổng thống
Donald Trump sẽ không bàn luận đến vấn đề nhân quyền trong cuộc gặp gỡ
này:
Tổng thống Trump không hề nhắc đến chuyện nhân quyền khi ông Tập
Cận Bình qua thăm Mỹ. Tuần rồi ông ấy đi Ả Rập Xê Út nhưng cũng không đề
cập gì đến vấn đề này. Ngay cả trong các cuộc điện đàm với Thủ tướng
Thái Lan Prayuth Chan- Ocha cũng như với Tổng thống Phi Duterte trong
khi Phi đang xáo động vì chiến dịch thanh trừng ma túy của ông này.
Chính vì vậy tôi không nghĩ là ông ấy sẽ ưu tiên nói chuyện nhân quyền
với Việt Nam. Ngoại trưởng Rex Tillerson đã nói là an ninh và thương mại
là những lĩnh vực ưu tiên hơn nhân quyền.
Trước buổi gặp mặt của lãnh đạo hai nước ngày 31/5, trợ lý đặc biệt
của tổng thống Hoa Kỳ kiêm giám đốc cấp cao về Á châu Sự vụ Hội đồng An
Ninh Quốc gia Nhà Trắng, ông Matt Pottinger, vào chiều ngày 26 tháng 5
sẽ chủ trì một cuộc nói chuyện bàn tròn với một số vị đứng đầu các tổ
chức xã hội dân sự Việt Nam tại Mỹ.