Biden và chính sách châu Á: Hai góc nhìn từ Hoa Kỳ và Pháp

Từ Pháp ông Nguyễn Gia Kiểng nhận định rằng chính quyền Việt Nam sẽ 'rất bối rối' với việc ông Biden đắc cử, trong khi từ Hoa Kỳ, TS Đinh Xuân Quân cho rằng chính sách của ông Biden với Trung Quốc còn mạnh hơn là của thời ông Trump.

Hai ông Đinh Xuân Quân và Nguyễn Gia Kiểng chia sẻ nhận định của mình về chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ với châu Á, dưới thời của chính quyền tổng thống đắc cử Joe Biden, sau khi ông nhậm chức.

BBC: Chiến thắng của ông Joe Biden sẽ ảnh hưởng như thế nào đến các chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ đối với Việt Nam, và tại sao?

Đinh Xuân Quân: Chiến thắng của Biden sẽ mang đến một chính sách ngoại giao bình thường hơn, thân thiện với các đồng minh, ít ồn ào và tập trung hơn. Đây là một chính sách cổ điển hơn nhưng sẽ hiệu quả hơn.

Hoa Kỳ sẽ phải lấy lại tin tưởng của đồng minh Âu châu kể cả NATO. Việc này sẽ đòi hỏi thời gian. Joe Biden đã làm thượng nghị sĩ trên 10 năm, chủ tịch ủy ban ngoại giao Thượng Viện trên 10 năm, Phó tổng thống trên 8 năm vì vậy ông được các lãnh đạo thế giới biết (kể cả Tập Cận Bình của Trung Quốc trước khi ông trở thành chủ tịch), do đó sự lấy lại niềm tin có thể có, nhưng dù sao nhiều nước cũng mất tin tưởng tuyệt đối đối với đồng minh Hoa Kỳ. Sửa lại bao giờ cũng khó khăn hơn. Về quan hệ với Nga, Biden sẽ trừng phạt nhưng cũng nói chuyện dễ dàng với Nga hơn là với Trung Quốc.

Ngoài ra, Mỹ cũng sẽ phải lấy lại niềm tin của đồng minh Á châu (Nam Hàn và Nhật Bản). Hoa Kỳ sẽ vào lại CPTPP, và lập liên minh chống Trung Quốc, tại Biển Đông, Hong Kong, Tân Cương, Tây Tạng và các chính sách trên sẽ ảnh hưởng đối với Việt Nam.Về nội bộ tôi tin là ông Biden sẽ dùng người dựa trên chuyên môn không phải dựa trên trung thành hay nhờ quyên góp tiền tranh cử cho tổng thống Trump. Biden sẽ phải lấy lòng tin của giới chuyên viên vì Bộ Ngoại Giao và Bộ Tư Pháp đã bị Mike Pompeo và William Barr phá nát.

Nguyễn Gia Kiểng: Khác với ông Trump, ông Biden có khả năng hòa giải Châu Âu với Mỹ. Đức và Pháp, hai cột trụ của EU đã vừa chứng tỏ mong muốn siết chặt lại quan hệ hợp tác Mỹ-Âu.

Ông Biden đã từng là chủ tịch ủy ban đối ngoại của thượng viện Mỹ trong mười năm, sau khi đã là thành viên của ủy ban này trong mười năm. Trong tám năm làm phó tổng thống dưới thời Obama vai trò của ông cũng chủ yếu là đối ngoại. Biden đủ kiến thức và kinh nghiệm để biết những gì cần làm và phải làm như thế nào. Các nước dân chủ Châu Âu và Châu Á đều mong đợi chiến thắng của Biden, tổng thống Pháp và thủ tướng Đức đã nhanh chóng gửi lời chúc mừng đến ông Biden, bất chấp Donald Trump. Họ hoàn toàn có lý.

Chính sách đối ngoại của Biden đã được ông trình bày trong bài Why America must lead again đăng trên tạp chí Foreign Affairs tháng 4-2020. Biden coi sự ràng buộc của Mỹ với Minh Ước Bắc Đại Tây Dương NATO như là thiêng liêng và không điều kiện (sacred and unconditional). Ông sẽ đem nước Mỹ trở lại với thỏa ước khí hậu COP21, sẽ phục hồi lại hiệp ước với Iran để nước này bỏ dự định chế tạo vũ khí hạt nhân. Quan trọng hơn Biden cam kết sẽ triệu tập ngay trong năm 2021 một hội nghị thượng đỉnh toàn cầu về dân chủ để xúc tiến thành lập một Liên minh các nền Dân chủ - Alliance of Democracies mà mục tiêu công khai là cô lập Trung Quốc và thiết lập một trật tự dân chủ cho thế giới.

BBC: Chiến thắng của Biden chắc hẳn sẽ ảnh hưởng đến mối quan hệ của Mỹ và chính sách của nước này với Trung Quốc. Xin được hỏi là sẽ ảnh hưởng như thế nào?

Nguyễn Gia Kiểng: Sẽ có ảnh hưởng rất lớn. Joe Biden đã là kiến trúc sư của chính sách chuyển trục của Mỹ về Thái Bình Dương và của dự án thành lập khối Hợp Tác Xuyên Thái Bình Dương TPP để cô lập Trung Quốc.

Đồng thuận khá rõ rệt của các nước dân chủ hiện nay, dù là Mỹ hay Châu Âu hay Châu Á, là Trung Quốc đang là một đe dọa cho hòa bình và dân chủ. Điều khác biệt giữa Donald Trump và Joe Biden là với Biden các nước dân chủ sẽ hợp tác với nhau trong một mặt trận chung để cô lập Trung Quốc. Trung Quốc sẽ phải đương đầu với cả một mặt trận dân chủ thống nhất, thay vì với từng quốc gia, và sẽ khốn đốn hơn nhiều. Đừng nên quên rằng tại Đông Nam Á, đặc biệt là tại Biển Đông, Trung Quốc luôn luôn chủ trương chỉ giải quyết những mâu thuẫn với từng nước chứ không thương thuyết với cả khối ASEAN.

Trung Quốc không mong gì hơn là Donald Trump tái đắc cử để họ chỉ phải đương đầu với một khối các nước dân chủ chia rẽ và bất lực, nhưng với Joe Biden họ sẽ phải đương đầu vối một mặt trận thống nhất và đoàn kết. Đó là điều họ lo ngại nhất.

Đinh Xuân Quân: Tôi tin rằng chính sách của Biden đối với Trung Quốc còn mạnh hơn là Trump. Về mậu dịch chính tờ Wall Street Journal cho là chính sách đối đầu với Trung Quốc của Trump thất bại hay là huề. Chưa có công nghiệp nào trở lại Hoa Kỳ.

Biden sẽ làm việc với đồng minh nhiều hơn, lấy lại thế THƯỢNG PHONG, nói ít làm nhiều và Trung Quốc không thể lộng hành như hiện nay. Trái ngược với tin tưởng của các cộng đồng Việt Nam cuồng Trump, chính sách Biden sẽ hữu hiệu hơn. Theo tôi, Biden có thể đi với EU và còn cả với Putin nữa để chống Trung Quốc.

BBC: Về tác động tới Việt Nam, và đối thoại nhân quyền Washington - Hà Nội sẽ có gì thay đổi dưới chính quyền Joe Biden?

Đinh Xuân Quân: Tôi tin rằng Việt Nam sẽ gặp khó khăn hơn về nhân quyền và dân chủ, các giới đấu tranh ở Việt Nam sẽ có thêm đồng minh.

Nguyễn Gia Kiểng: Chính quyền cộng sản Việt Nam sẽ rất bối rối. Họ có tham dự hội nghị thượng đỉnh toàn cầu về dân chủ và sau đó có được mời tham gia Liên minh các nền Dân chủ hay không? Không tham gia thì không được vì kinh tế Việt Nam quá lệ thuộc các nước dân chủ, còn tham gia thì phải chấp nhận trên nguyên tắc chấm dứt chế độ độc tài.

BBC: Cuối cùng, xin quý vị cho biết nhận định về kết quả của cuộc bầu cử này tại Hoa Kỳ và vị thế của Mỹ trên thế giới?

Nguyễn Gia Kiểng: Điều khiến thế giới ngạc nhiên không phải là Biden đã thắng mà là thành tích của Donald Trump.

Ông ta đã được 70 triệu người Mỹ, gần một nửa số người đi bầu, ủng hộ sau 4 năm cầm quyền làm nước Mỹ vừa chia rẽ vừa bị cô lập như chưa bao giờ thấy. Sự chia rẽ này không chỉ lớn về mức độ mà còn rất nghịch lý về bản chất. Những người nghèo cảm thấy bị bỏ rơi ủng hộ một tỷ phú chủ trương giảm thuế cho các công ty và những người giàu có, nghĩa là giảm ngân sách liên đới xã hội, trong khi phần lớn giai cấp khá giả lại ủng hộ Biden, một ứng cử viên chủ trương trước hết dành ưu tiên cho người nghèo. Nghịch lý này chứng tỏ nước Mỹ đã thương tổn rất nặng sau bốn thập niên mê mải chạy theo chủ nghĩa phóng khoáng (neoliberalism) khiến chênh lệch giàu nghèo trở thành quá đáng và gây ra vô số mâu thuẫn khác.

Nước Mỹ đã quá chia rẽ để có thể đóng góp một cách tích cực cho thắng lợi của dân chủ trên thế giới. Vai trò lãnh đạo thế giới dân chủ của Mỹ đã chấm dứt, nhưng đó không nhất thiết là một bất lợi. Trái lại một nước Mỹ khiêm tốn và thành thực sẽ đóng góp hữu hiệu hơn cho cố gắng đánh bại các chế độ độc tài và dân túy và thiết lập một trật tự dân chủ. Việt Nam sẽ là một trong những dân tộc may mắn sau cuộc bầu cử này. 

Nguồn tin BBC Tiếng Việt