Vụ Navalny nghi bị đầu độc: Phần Lan gỡ ngòi cho căng thẳng Nga–Liên Âu
Quan hệ Nga–phương Tây đột ngột căng thẳng hơn sau
bầu cử tổng thống Belarus. Dân biểu tình lên án gian lận, chính quyền
đàn áp. Nga sẵn sàng can thiệp cứu chế độ Loukachenko. Một nhà đối lập
hàng đầu nước Nga bất ngờ hôn mê, phải cấp cứu, vào lúc khủng hoảng
Belarus đang cao trào. Ở Mỹ, Đại hội hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa đề cử
ứng viên tranh chức tổng thống: thái độ với Trung Quốc là điểm nóng số
một. Trên đây là chủ đề thời sự quốc tế nổi bật tháng 8/2020.
Chắc chắn tiếng nói quốc tế và trong nước đóng vai trò không nhỏ, nhưng trong việc ông Navalny sớm được rời khỏi Nga, cũng có vai trò môi giới quan trọng của Phần Lan. Từ Berlin, thông tín viên Nathalie Versieux cho biết cụ thể:
« Thủ tướng Đức Angela Merkel đã không hề gây áp lực đối với tổng thống Nga Vladimir Putin, vào bất cứ thời điểm nào, để chính quyền Nga cho phép để nhà đối lập Navalny được đưa sang một bệnh viện ở Berlin. Chính là nhờ sự môi giới, tổng thống Phần Lan Niinisto, người mà thủ tướng Đức đã viện đến. Tổng thống Phần Lan sau đó đã liên hệ với ông Putin, điện Kremlin đã bật đèn xanh. Ít nhất đây cũng là điều mà tổng thống Phần Lan chia sẻ trên truyền thanh hôm thứ Bảy, 22/08.
Về phần mình, phủ tổng thống Phần Lan chỉ dừng ở chỗ xác nhận là cuộc trao đổi giữa hai ông Putin và Niinisto đã diễn ra, cụ thể liên quan đến Belarus và sức khỏe của nhà đối lập Nga Navalny.
Ngành ngoại giao Đức dường như đã hoàn toàn tránh làm cho điện Kremlin tức giận trong vấn đề nhà đối lập Nga. Trong những ngày gần đây, thủ tướng, phó thủ tướng và ngoại trưởng Đức tự giới hạn trong việc nhắc đi nhắc lại rằng Berlin sẵn sàng tiếp nhận ông Navalny, nếu như gia đình mong muốn.
Chỉ đến ngày thứ Bảy 22/08, một khi ông Navalny đến Đức, thì tổng thống Đức Franck Walter Steinmeier mới yêu cầu làm sáng tỏ hoàn toàn nghi vấn đầu độc ».
Mảnh đất hòa giải - đối thoại
Phần Lan có một vị trí rất đặc biệt trong quan hệ giữa Matxcơva với phương Tây. Quan hệ giữa Phần Lan và Nga trải qua nhiều thăng trầm. Mảnh đất Phần Lan từng thuộc đế chế Nga trong hơn một thế kỉ. Phần Lan chính thức độc lập kể từ năm 1917. Trong suốt thời kỳ Chiến Tranh Lạnh, Phần Lan hoàn toàn trung lập. Sau khi khối Cộng Sản tan rã, Phần Lan nhanh chóng gia nhập Liên Hiệp Châu Âu (năm 1995) và tham gia vào khối đồng euro từ sớm (2002). Từ chỗ là nơi đối đầu của các cường quốc, Phần Lan đã trở thành mảnh đất của hòa giải. Thủ đô Helsinki nổi tiếng là địa điểm thuận lợi, nơi các nước đối địch tìm kiếm đối thoại, và tiếng nói chung. Các hiệp ước Helsinki những năm 1970 từng đặt nền móng cho Tổ Chức An Ninh và Hợp Tác Châu Âu (OSCE), với 57 quốc gia thành viên, mà Nga và Mỹ cũng tham gia. Thủ đô Helsinki cũng là nơi diễn ra nhiều thượng đỉnh Mỹ - Nga.
Nguồn cảm hứng của phong trào dân chủ Belarus: Ca khúc xứ Catalunya
Mỗi cuộc thay đổi xã hội lớn đều cần đến những động lực lớn lao. Âm nhạc là một trong những nguồn sức mạnh tinh thần ấy. Trong phong trào phản kháng tại Belarus chống chế độ độc tài Loukachenko, giới quan sát ghi nhận một bài hát đã trở thành ca khúc không chính thức của phong trào, bùng lên đầu tháng 8/2020, chống lại kết quả cuộc bỏ phiếu bầu cử tổng thống, bị tố cáo là gian lận, cho phép đưa nhà độc tài, cầm quyền từ 26 năm nay, tiếp tục tại vị.
Đó không phải là các ca khúc tranh đấu nổi tiếng khắp thế giới, vẫn được công chúng biết đến như Give peace a chance – Hãy cho hòa bình một cơ hội của John Lennon, hay ca khúc Ý chống phát xít Bella Ciao. Ca khúc mang tên « Những bức tường » (Mуры [ Mury ] trong tiếng Belarus hay Стены [ Steny ] trong tiếng Nga) có nguồn gốc xa xôi, ít ai ngờ tới.
Giai điệu của ca khúc xuất phát từ một bài ca xứ Catalunya, cách nay hơn nửa thế kỷ. Ca khúc mang tên L’Estaca, của ca sĩ Lluis Llach, vốn là bài hát chống chế độ độc tài Franco tại Tây Ban Nha. Ca sĩ Lluis Llach, một biểu tượng của phong trào phản kháng chống chế độ Franco tại Catalan, chắc không thể ngờ, hơn 50 năm sau, giai điệu bài hát vang lên ở tận đầu kia của châu Âu, trên các đường phố Belarus.
Theo một nhà báo Nga, giai điệu của ca khúc Catalunya, đã được lồng nội dung mới, trở thành bài hát biểu tượng của phong trào Công Đoàn Đoàn Kết Ba Lan Solidarność, phong trào tranh đấu ôn hòa vì một cuộc chuyển đổi dân chủ tại Ba Lan, xóa bỏ những bức tường chia rẽ, chia rẽ các xã hội, chia rẽ lòng người, chấm dứt chế độ toàn trị cộng sản.
Giai điệu xứ Catalunya đã lan đến Tunisia, quê hương của phong trào phản kháng ôn hòa, dẫn đến sự chấm dứt chế độ độc tài Ben Ali, năm 2011. Bài hát mang tên gọi mới « Những bức tường » cũng trở thành một ca khúc tiêu biểu của phong trào đòi dân chủ tại Nga.
Bản L’Estaca, đã trở thành một « bài dân ca » xứ Catalunya, được dịch ra hàng chục thứ tiếng trên thế giới. Lời gốc bài hát thuật lại cuộc đối thoại giữa hai ông cháu. Để kéo bật được chiếc cột móng, bám rất sâu trong lòng đất (cột móng tiếng catalunya là « L’Estaca », tức tên bài hát), người ông để lại cho người cháu một lời khuyên: nếu tất cả đồng lòng, chung tay cùng kéo, cột chắc chắn sẽ đổ. Đồng lòng, chung sức, bền bỉ, không quản ngại, cây cột sẽ đổ, tự do sẽ đến.
Minsk cảnh báo phi cơ NATO, Matxcơva giải mật vụ nổ nguyên tử 1961
Cho đến nay, chính quyền Loukachenko cự tuyệt đề xuất đàm phán với đối lập. Theo nhiều nhà quan sát, Matxcơva đang chơi bài nước đôi. Một mặt lớn tiếng kêu gọi các bên tại Belarus đàm phán, hoan nghênh biểu tình ôn hòa, nhưng mặt khác làm ngơ trước các hành động bạo lực của cảnh sát chống người biểu tình, đồng thời cảnh báo sẵn sàng điều quân hỗ trợ chế độ Loukachenko.Nhân dịp kỉ niệm 75 năm thành lập cơ quan năng lượng nguyên tử Nga, ngày 27/08, điện Kremlin giải mật nhiều bức ảnh về vụ nổ bom hạt nhân lớn nhất trong lịch sử. Năm 1961, Matxcơva cho thử bom H RDS-220, được mệnh danh là « Tsar Bomba », có sức hủy diệt vô cùng kinh hoàng: gấp 3.000 lần trái bom nguyên tử Mỹ thả xuống hai thành phố Nhật hồi Thế Chiến II.
Kẻ tung, người hứng khiến không khí chiến tranh dâng cao. Ngày 28/08, tổng thống Loukachenko lệnh cho một nửa quân đội sẵn sàng chiến đấu, và cảnh báo không quân NATO đã áp sát biên giới, với máy bay có thể mang « vũ khí hạt nhân » (theo báo Sputnik của chính quyền Nga), và một lần nữa nhấn mạnh, nếu chế độ Loukachenko bị đổ, nước Nga sẽ lâm nguy. Thủ tướng Albani, quốc gia đảm nhiệm chức chủ tịch Tổ Chức An Ninh và Hợp Tác Châu Âu (OSCE), cùng ngày 28/08, đã báo động : nếu không hành động kịp thời, Belarus có thể bị đẩy vào « thảm họa ».
Trump: Nếu Biden đắc cử, "quí vị sẽ phải nói tiếng Tàu !"
Tại Mỹ, càng sát ngày bầu cử tổng thống, hai phe càng gia tăng mức độ khẩu chiến. Gần một tuần lễ trước Đại hội Đảng Dân Chủ, chính thức đề cử cựu phó tổng thống Joe Biden làm ứng viên tranh chức tổng thống Mỹ, đương kim tổng thống Donald Trump trong một cuộc trả lời phỏng vấn (ngày 11/08/2020) đã lớn tiếng báo động, nếu để « Donald Trump thất cử, Trung Quốc sẽ chiếm nước Mỹ. Quý vị sẽ phải học nói tiếng Tàu ! ».Trung Quốc là mảnh đất số một trong cuộc chiến giành cảm tình của cử tri Mỹ. Đua tranh xem ai cứng rắn với Trung Quốc hơn ai dường như đang trở thành biện pháp chủ yếu để tranh thủ lá phiếu. Theo nhà chính trị học quốc tế kỳ cựu Amital Etzioni, các thăm dò dư luận cho thấy người Mỹ, dù bị phân hóa trong hầu hết các chủ đề, nhưng riêng về Trung Quốc thì mức độ thống nhất lại rất cao. Tâm lý bài Trung rất mạnh, và gia tăng. Nghiên cứu của Pew Research Center cho thấy 73% cử tri Mỹ có ác cảm với Trung Quốc, tăng 26 điểm so với năm 2018 (bài « Biden Joins the Anti-China Chorus », The Diplomat, 24/08/2020).
Trong phiên khai mạc Đại hội đảng Cộng Hòa đề cử ứng viên tổng thống, một nhân vật chủ chốt trong đảng, bà Nikki Haley, cựu đại sứ Mỹ ở Liên Hiệp Quốc, tuyên bố là ông Biden thành tổng thống sẽ là một điều « tuyệt vời cho chế độ cộng sản Trung Quốc ». Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, hiệu quả của chiến lược với Trung Quốc là một vấn đề hết sức phức tạp, khó lòng đánh giá đơn giản chỉ qua một số phát biểu hay các hành động nhất thời.
Trong những tuần qua, công luận đặc biệt chú ý đến nhận xét của ông William Evanina, giám đốc Trung Tâm Phản Gián và An Ninh Quốc Gia (NCSC) ngày 07/08 cho biết: « Trung Quốc muốn tổng thống Trump – người mà Bắc Kinh cho là khó đoán định – không tái đắc cử ». Ngược lại, về vấn đề này, nhà chính trị học Mỹ gốc Hoa Minxin Pei (Bùi Mẫn Hân), một chuyên gia về bộ máy nhà nước Trung Quốc, lưu ý là tại chính Trung Quốc, các lãnh đạo nào quan tâm đến tầm nhìn dài hạn sẽ thích ông Trump tiếp tục làm tổng thống hơn, bởi theo họ, điểm yếu căn bản của tổng thống mãn nhiệm là không tạo lập được các liên minh quốc tế, và trong thời kỳ 4 năm qua, nước Mỹ suy yếu, do nội bộ chia rẽ. Vẫn theo ông Minxin Pei, chính quyền Mỹ - nếu do ông Biden lãnh đạo - sẽ có khả năng hoạch định một chiến lược lâu dài, đa phương, có đủ khả năng khống chế được Trung Quốc hiệu quả hơn trong 20, 30 năm tới. Nhà chính trị học Mỹ gốc Hoa cảnh báo : phá hủy hoàn toàn quan hệ với Trung Quốc sẽ bất lợi cho chính nước Mỹ (bài « Trump or Biden, which candidate does China want in the White House? », CNN, ngày 26/08/2020).
Cũng có quan điểm không đối lập triệt để Trump với Biden. Nhà báo Mỹ John Pomfret nhận định, nếu đắc cử, ông Biden có thể kế thừa « các điểm hay » trong chính sách của người tiền nhiệm, và loại bỏ « các ý tưởng ngớ ngẩn », để hoạch định một chiến lược thông minh hơn với Bắc Kinh, một chế độ « đang ngày càng trở nên độc đoán, thù nghịch và táo tợn hơn » (bài « Biden could execute a strong and effective China policy ... thanks to Trump », The Washington Post, 21/08/2020).
Riêng về câu chuyện nguy cơ toàn dân Mỹ phải nói tiếng Tàu, nhiều người vẫn chưa quên chính tổng thống Trump, trong chuyến công du Trung Quốc hồi cuối năm 2017, đã khoe với ông Tập Cận Bình đoạn băng video cô cháu gái hát, chào chủ tịch Trung Quốc bằng tiếng Tàu thành thạo. Trước đó, đầu năm 2017, cũng chính cô bé đã biểu diễn đọc thơ Đường, hát dân ca mừng đón chủ tịch Trung Quốc tại khu nghỉ dưỡng của gia đình ông Trump ở Florida.
Cuộc chiến vì khí hậu của "Greta" Trung Quốc
Trong những ngày gần đây, truyền thông quốc tế chú ý đến một thiếu nữ 17 tuổi, ở thành phố Quế Lâm, tỉnh Quảng Tây. Theo gương cô gái Thụy Điển Greta Thunberg, Âu Hoằng Dịch (Howey Ou) dấn thân thức tỉnh công luận về nguy cơ Trái Đất nóng lên nhanh chóng. Đứng biểu tình trước của trụ sở chính quyền thành phố, phân phát tờ rơi, trồng cây… Những hoạt động như vậy làm cô trở nên khá nổi tiếng. Tuy nhiên, tại Trung Quốc, các nỗ lực đánh động công luận không hề đơn giản.Áp lực đối với Âu Hoằng Dịch là hết sức lớn. Để thực hiện điều mà cô cho là đúng, Âu Hoàng Dịch phải đối mặt với toàn bộ chế độ. Trả lời AFP, cô cho biết đã bị công an thẩm vấn, bị đuổi học. Tuy nhiên, đối với Âu Hoàng Dịch, áp lực gia đình là điều đáng sợ hơn hết. Nhà tranh đấu môi trường trẻ tuổi kể lại bị cha mẹ tra vấn, kiểm soát thư từ, cấm dời nhà, cấm trả lời đài báo, và nhất là các cuộc nhiếc móc hàng giờ đồng hồ. Gia đình lo lắng con gái không có cơ hội đến trường, sẽ không có tương lai.
Trên mạng, cô nhận được hàng triệu lời lên án về cuộc trả lời phỏng vấn hồi năm ngoái với một báo Đức. Nhiều người xỉ vả cô là một kẻ học đòi, tranh đấu chỉ để được nổi tiếng. Đối diện với các áp lực, thái độ thù địch, khinh bỉ trên mạng, Âu Hoàng Dịch không khuất phục. Trả lời phỏng vấn RFI, người thiếu nữ Trung Quốc giải thích vì sao cô quyết định dấn thân, đơn độc ngược dòng như vậy:
« Tôi rất lo lắng về thái độ của người dân Trung Quốc hiện nay trong giai đoạn quan trọng này của lịch sử. Tôi sẽ phải cảm thấy hổ thẹn khi nhìn lại giai đoạn này. Trong 30 hay 40 năm nữa, nếu như… chúng ta đã không làm gì cả, chúng ta sẽ cảm thấy có tội đối với chính chúng ta, với các thế hệ tương lai. Như vậy, nếu như tại Trung Quốc, thực sự không có ai đứng lên cả, thì tôi phải hành động thôi ».
Nhà tranh đấu môi trường trẻ tuổi nhấn mạnh với AFP, « hành động vì khí hậu cần khẩn cấp bởi đây là mối đe dọa nghiêm trọng nhất đối với sự sống còn của nhân loại ». Hết sức bất bình, cô nói: « Chúng ta đang ở trên một con tàu. Tàu thì đang chìm mà mọi người thì vẫn ăn uống, vui vẻ như không có chuyện gì xảy ra ».
Nguồn tin: RFI Tiếng Việt
