Tầm quan trọng của các chính đảng (Mai V. Pham)
Sự
vắng mặt của các chính đảng lớn mạnh là một nguyên nhân quan trọng
khiến cho chủ nghĩa dân túy và chủ nghĩa dân tộc được tự do hồi sinh
mạnh mẽ. Sự yếu kém của Đảng Dân chủ đã giúp cho Donald Trump giành được
thắng lợi trong cuộc bầu cử tổng thống lần thứ 45.
"Chính
là phương tiện truyền thông và các chính đảng đang bị thất bại ở nhiều
quốc gia và cần phải xây dựng lại một cách có hệ thống".
Jan-Werner Muller
Kể
từ khi Donald Trump trở thành Tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ, rất nhiều
học giả và nhà nghiên cứu lo ngại về sự lớn mạnh của chủ nghĩa dân túy
(Populism) và chủ nghĩa dân tộc cực đoan (Extreme Nationalism).
Định nghĩa chủ nghĩa dân túy
Chủ nghĩa dân túy vốn xuất hiện từ phong trào của nhóm nông, công dân miền Trung Tây và Nam Hoa Kỳ vào năm 1891.
Theo
Giáo sư môn Khoa học Chính trị nổi tiếng Francis Fukuyama thì không có
sự đồng thuận chắn chắn giữa các nhà khoa học chính trị về định nghĩa
của chủ nghĩa dân túy. Tuy nhiên, có 3 đặc tính nổi bật và quan trọng
gắn liền với chủ nghĩa dân túy.
- Thứ nhất :
Chủ nghĩa dân túy theo đuổi những chính sách được dân chúng ủng hộ
trong một khoảng thời gian ngắn nhất định và thường là những chính sách
xã hội.
- Thứ hai :
Chủ nghĩa dân túy lấy "nhân dân" làm căn bản cho tính chính danh của
chế độ. Tuy nhiên, nhiều chế độ dân túy không xem "nhân dân" là tổng dân
số, mà chỉ một số nhóm sắc tộc hoặc chủng tộc mới được coi là nhân dân
thực thụ.
- Thứ ba : Các
nhà lãnh đạo theo chủ nghĩa dân túy có khuynh hướng sùng bái cá nhân ;
tuyên bố họ được giao sứ mệnh nắm giữ quyền lực và không muốn phụ thuộc
vào các thiết chế nền tảng như đảng phái chính trị. Họ cố gắng phát
triển một mối quan hệ trực tiếp với "nhân dân" mà họ tự xưng là người
đại diện, hướng những niềm hy vọng và nỗi sợ hãi của người dân vào một
hành động tức thời.
Sự
trỗi dậy đáng lo ngại của chủ nghĩa dân túy đã trở thành mối đe dọa đối
với thế giới dân chủ. Gần đây nhất, hôm thứ Bảy 3/3/2018, phe dân túy
đang thắng thế trong cuộc bầu cử ở Ý. Theo quan điểm của phe cánh tả, sở
dĩ những người theo chủ nghĩa dân túy thắng cử là do nhiều người dân đã
thiếu hiểu biết, nên bầu chọn cho những ứng viên tồi tệ, chống lại dân
chủ. Tuy nhiên, theo Giáo sư chính trị, Jan-Werner Muller, của Đại học
Princeton, thì quan điểm này là sai lầm.
Giáo
sư Muller chỉ ra đó không phải là lỗi của người dân bởi họ xem cách
giải quyết mọi khó khăn giản dị là một vấn đề để nhận diện ra các chính
đảng. Độ tin cậy giải quyết một vấn đề nào đó phụ thuộc vào việc ứng cử
viên đó thuộc Đảng Cộng hòa hay Đảng Dân chủ. Giáo sư Muller cho rằng
vấn đề mà nền chính trị Hoa Kỳ đang đối mặt ngày càng trở nên tồi tệ và
nghiêm trọng hơn khi sự nhận dạng đảng phái trở nên mạnh mẽ đến nỗi
không có lý lẽ nào đủ thuyết phục người ủng hộ Đảng Cộng hòa thay đổi
quan điểm và thành kiến về Đảng Dân chủ.
Giải
pháp mà Giáo sư Muller đề nghị là đừng than thở về sự bầu chọn của người
dân đối với những người dân túy. Nhưng là phải tìm cách ngăn chặn và giải
quyết những cơ cấu đã giúp những người dân túy làm tốt công việc của
họ. Chẳng hạn, không phải điều dân chúng nói về những người bị "bỏ rơi"
(left-behind) là sai ; và cũng không phải là sai khi nghi ngờ các bộ
phận của nhà nước đã bị thâu tóm bởi những nhóm mưu cầu đặc lợi. Những
bức xúc của người dân luôn luôn phải được trợ giúp bởi phương tiện
truyền thông và các chính đảng.
Giáo sư Muller nhấn mạnh : "Chính
là phương tiện truyền thông và các chính đảng đang bị thất bại ở nhiều
quốc gia và cần phải xây dựng lại một cách có hệ thống".
Sự
vắng mặt của các chính đảng lớn mạnh là một nguyên nhân quan trọng
khiến cho chủ nghĩa dân túy và chủ nghĩa dân tộc được tự do hồi sinh
mạnh mẽ. Sự yếu kém của Đảng Dân chủ đã giúp cho Donald Trump giành được
thắng lợi trong cuộc bầu cử tổng thống lần thứ 45.
Dự án chính trị Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên đã nhận định :
"Kinh
nghiệm cho thấy là trong mọi chế độ tổng thống, kể cả Hoa Kỳ, không có
những chính đảng mạnh như trong các chế độ đại nghị và đây là một thiệt
hại lớn vì các chính đảng vừa là lò đào tạo ra nhân tài chính trị vừa là
môi trường sản xuất và sàng lọc các ý kiến trên những vấn đề lớn đặt ra
cho đất nước". Quay
trở về thực trạng Việt Nam, sự thiếu vắng của ít nhất một chính đảng
đối lập có tầm vóc là nguyên nhân giúp cho đảng cộng sản còn tiếp tục
duy trì quyền lực cai trị trong thách đố xấc xược.
Thế nào là một chính đảng hoặc tổ chức chính trị ?
Tổ
chức chính trị là một tập thể gồm những cá nhân cùng nhau chia sẽ những
tư tưởng và quan điểm chính trị gần như giống nhau về những vấn đề
chung của đất nước. Tập thể này kết hợp chặt chẽ để thực hiện một hoặc
nhiều mục tiêu đã được đề ra trong dự án chính trị, bằng những tư tưởng
và phương pháp đã đồng thuận trước đó.
Một
chính đảng phải có tính tổ chức cao, có kỷ luật và phân bổ, cùng một
đội ngũ nòng cốt có kiến thức, khả năng và bản lĩnh mới thu hút được sự
ủng hộ của quần chúng, để đi tới thành công. Các chức năng quan trọng
của một chính đảng trong một xã hội dân chủ bao gồm :
- Triển
khai dự án chính trị nhằm vận động sự ủng hộ và hậu thuẫn của quần
chúng. Liên kết chặt chẽ các thành viên để đạt được những mục tiêu chung
mà chính đảng đã đề ra. Tham gia bầu cử tự do và giành thắng lợi.
- Tạo
ảnh hưởng đến các chính sách quan trọng của quốc gia. Mỗi đại biểu quốc
hội là thành viên của một chính đảng. Một hoặc nhiều thành viên của
đảng sẽ nỗ lực thuyết phục đại đa số đại biểu thông qua những chính
sách, qui định và luật pháp phản ánh chủ trương và đường lối của đảng
phái mình.
- Đào
tạo các thành viên cũng như nuôi dưỡng các chính trị gia tương lai. Đề
cử các thành viên có đạo đức, khả năng và đặc biệt đại diện cho đường
lối của tổ chức vào các vị trí của chính phủ.
- Đóng vai trò đối lập với đảng cầm quyền, giám sát mọi hoạt động và ngăn chặn những chính sách sai trái của đảng cầm quyền.
- Khuyến
khích và vận động sự tham gia của công dân vào các hoạt động xã hội và
chính trị. Truyền tải thông tin trung thực và đa chiều đến quần chúng.
Các
chính đảng là thước đo cho sự tự do chính trị của một quốc gia và nền
tảng thiết yếu của nền dân chủ. Những quốc gia độc tài toàn trị thường
có duy nhất một đảng cầm quyền, như Trung Quốc, Việt Nam, Cuba, Bắc Hàn.
Dưới chế độ độc đảng, người dân không đồng ý với đảng cầm quyền không
thể diễn đạt sự phản đối bằng cách bầu chọn cho một chính đảng khác.
Ngược lại, chế độ dân chủ thực sự luôn luôn có ít nhất là hai chính
đảng.
Khi
công dân tình nguyện tham gia các chính đảng, đóng góp thời gian, tài
chính và bỏ phiếu cho các chính trị gia, là lúc họ đang thực hiện các
quyền con người cơ bản nhất. Các quốc gia dân chủ thực sự có những chính
sách hỗ trợ tài chính cho các chính đảng có tầm vóc. Chẳng hạn như ở
Cộng hòa liên bang Đức, các đảng phải chính trị mà đạt tối thiểu số
phiếu ủng hộ của cử tri sẽ nhận được khoản tiền tài trợ cho các hoạt
động chính trị theo Luật cơ bản.
Giải pháp cho những vấn đề Việt Nam : tổ chức chính trị
Các
chính đảng và các tổ chức xã hội dân sự là những nền tảng không thể
thiếu đối với bất kỳ một quốc gia dân chủ. Anh em Tập Hợp mong ước rằng :
"Trong
nước Việt Nam tương lai không cần có, và cũng không thể có, bất cứ một
giới hạn nào đối với quyền thành lập và phát triển các chính đảng".
Các
chính đảng đóng vai trò cực kỳ quan trọng cho nền dân chủ và sự thịnh
vượng của một đất nước. Sở dĩ đảng cộng sản còn tồn tại đầy thách thức
và xấc xược cho đến nay là vì những người tham gia cuộc vận động dân chủ
vẫn chưa tạo ra được một chính đảng đối trọng lớn mạnh. Căn nguyên mọi
vấn nạn của Việt Nam bắt nguồn từ thể chế độc tài toàn trị. Muốn giải
quyết vấn đề chính trị phải dùng giải pháp chính trị với những con người
có tư tưởng chính trị.
Muốn
hiệu quả tạo ra áp lực chính đáng buộc đảng cộng sản phải chấp nhận bầu
cử tự do, buộc phải xây dựng được ít nhất một chính đảng lớn mạnh. Một
chính đảng chỉ vững mạnh khi có tư tưởng, đường lối rõ ràng ; có tổ chức
tốt ; có lực lượng nòng cốt đủ lớn ; và thuyết phục được phần lớn trí
thức cũng như có được sự ủng hộ của người dân.
Việt
Nam thiếu vắng các tổ chức chính trị là vì văn hóa tổ chức kém, lòng
yêu nước yếu và tâm lý sợ hãi vẫn còn mạnh. Tổ Quốc Việt Nam rất cần
những con người can đảm, chấp nhận học hỏi và dấn thân vào chính trị.
Chế độ độc tài toàn trị sẽ sớm kết thúc nếu ngày càng có nhiều anh chị
dũng cảm sinh hoạt chính trị nghiêm túc và chấp nhận tham gia hoặc thành
lập chính đảng. Đảng cộng sản còn tồn tại không phải vì mạnh, nhưng vì
cuộc vận động dân chủ còn yếu.
Chúng
ta chỉ mạnh lên khi đứng cùng nhau trong tổ chức, cùng chia sẽ tư
tưởng, niềm tin và hy vọng. Và trên hết, cùng quyết tâm thực hiện một
giấc mơ : Việt Nam dân chủ đa nguyên.
Mai V. Pham
Thành viên Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên
"Đa Nguyên – Bất Bạo Động – Hòa Giải & Hòa Hợp Dân Tộc"
Tham khảo :
https://www.project-syndicate.org/commentary/structural-causes-of-populist-success-by-jan-werner-mueller-2018-03
