Từ một tác phẩm vừa xuất bản, nghĩ về lộ trình dân chủ hóa cho Việt Nam (Thế Dân)

Gn đây, không gian mng đang nói v mt cun sách va ra mt đc gi, do nhà xut bn Văn Hiến, California, xut bn : "Quyn lc và vn đ kim soát quyn lc trong xã hi", tác gi Lê Anh Hùng.

quyenluc1

Mt phn trang bìa tác phm ca Lê Anh Hùng, do nhà Văn Hiến, Garden Grove, California, xut bn.

Phía sau mt hin tượng

Có l có hai lý do chính khiến người ta chú ý đến tác phm này.

Th nht, tác gi Lê Anh Hùng là người b nhà cm quyn Vit Nam cho là mc bnh "tâm thn" sut nhiu năm qua, mi tri qua bn án 5 năm tù theo Điu 331 B lut Hình s ("Li dng các quyn t do dân ch xâm phm li ích nhà nước, quyn, li ích hp pháp ca t chc và cá nhân"), trong đó có hơn 3 năm b iu tr bt buc" ti Vin Pháp y Tâm thn Trung ương. Th hai, cun sách xoay quanh vn đ quyn lc và kim soát quyn lc, ch đ đang rt nóng Vit Nam.

Sau nhng cuc đu đá cung đình dưới chiêu bài "chng tham nhũng", công chúng Vit Nam cht nhn ra rng thượng tng chính tr đt nước đang rơi vào mt cuc khng hong quyn lc trm trng, điu chưa tng thy trong lch s tn ti ca chế đ cộng sản hơn ba phn tư thế k qua. Ch trong vòng hơn mt năm, by trong s 18 Ủy viên B Chính tr, thành phn lãnh đo ti cao ca Đảng cộng sản Việt Nam và cũng là ca quc gia cộng sản này, ln lượt ri khi nhng chiếc ghế quyn lc ca mình trong ê ch do dính líu đến tham nhũng. Chưa hết, Tng bí thư Nguyn Phú Trng, người đã vi phm Điu l Đảng cộng sản Việt Nam khi tiếp tc làm Tổng bí thư nhim k th ba, vn chưa có du hiu chu t b quyn lc, mc dù sc kho đã rt sa sút.

Quyn lc như mt ch đ hc thut đã được bàn ti t lâu trong gii hc thut phương Tây, vi rt nhiu tác phm v đ tài này, bi đây t do tư tưởng, t do hc thut luôn được đ cao. Dù vy, quyn lc li là mt đ tài "nhy cm" Vit Nam, bi nói đến quyn lc s không tránh khi phi nói đến Đảng cộng sản Việt Nam, vn dĩ là hin thân ca quyn lc x s này. Vì thế cho nên, đến thi đim này, Vit Nam vn chưa có mt cun sách nghiêm túc ca tác gi người Vit nào bàn v ch đ quyn lc, ngoi tr khá nhiu bài viết v quyn lc ca các tác gi "chính thng" đăng ti trên các cơ quan ngôn lun "chính thng".

Trong bi cnh đó, vic xut hin mt cun sách v ch đ quyn lc mà theo nhn xét ca mt nhà văn trong nước là "có ni dung bao quát, có tính h thng rt cao" khiến dư lun quan tâm là điu hp vi logic thông thường.

Hai lý do khiến cun sách được quan tâm như trên là điu d hiu. Tuy vy, nếu không phi vì giá tr ni dung ca cun sách thì hn người ta đã không bàn tán v nó nhiu đến thế. Vy ni dung cun sách bao gm nhng gì ?

Ni dung tác phm

Cun sách bao gm 19 phn.

Phn th nht là Li gii thiu tác phm, do mt trong nhng trí thc hàng đu đang sinh sng trong nước, Tiến sĩ Nguyn Quang A, viết.

Phn th hai là Dn nhp, nơi tác gi dn ra quan nim ca mt lot hc gi v quyn lc trước khi đi đến hai kết lun :

(i) quyn lc là quá trình căn bn nht ca đi sng xã hi loài người, và

(ii) kim soát quyn lc là hết sc cn thiết đ phát huy mt tích cc và hn chế mt tiêu cc ca quyn lc.

T phn 3 cho đến phn 17 tương ng vi Chương 1 cho đến Chương 15, gồm các ni dung nư sau :

Chương 1 : Ưa thích quyn lc : bn tính ca con người. Tác gi khng đnhưa thích quyn lc là bn tính ca con người.

Chương 2 : Các dng thc quyn lc trong xã hi.

Chương 3 : Các quan đim lý thuyết truyn thng v quyn lc.

Chương 4 : Tư tưởng ca Michael Foucault v quyn lc cung cp cho đc gi nhng kiến thc cơ bn v quyn lc mà tác gi rút t các trước tác ca các bc tin bi và tp hp li.

Chương 5 : Quyn lc, đng lc phát trin ca xã hi loài người, là nơi tác gi đi tìm mi tương quan gia quyn lc và đng lc phát trin ca xã hi. Nhìn chung các tác gi xưa nay thường dn nhng đng cơ như cái tôi, ch nghĩa cá nhân, li ích hay tư li như là đng lc phát trin ca xã hi. Trong tác phm này, tác gi khng đnh chính quyn lc là đng lc phát trin ca xã hi loài người.

Chương 6 : Kim soát quyn lc : vn đ căn ct ca xã hi loài người. Tác gi lp lun và ch ra nguyên nhân sp đ ca các hình thái xã hi và ca các chế đ chính là do thiếu s kim soát thích đáng đi vi quyn lc, hoc là quyn lc ca ch th thiết lp trt t, hoc là quyn lc ca các ch th khác nm trong h thng trt t đó, hoc c hai.

Chương 7 : Cu trúc xã hi và vai trò ca xã hi dân s. Tác gi đưa ra mô hình v cu trúc xã hi trong các xã hi hin đi. Da trên mô hình đó,

Chương 8 : Đm bo s cân bng quyn lc gia các khu vc trong cu trúc xã hi. Chương 9 : Kim soát quyn lc trong khu vc nhà nước/chính tr và Chương 10 : Kim soát quyn lc trong khu vc kinh tế, tác gi phân tích và đ ra các gii pháp đ tránh hin tượng tp trung quyn lc, mà to ra s phân tán quyn lc và cân bng quyn lc gia các khu vc trong cu trúc xã hi, cũng như các cơ chế, bin pháp đ kim soát quyn lc trong hai trung tâm quyn lc chính ca xã hi là khu vc nhà nước/chính tr và khu vc kinh tế. Ba chương này, đc bit Chương 8, là nhng phn có th xem là bao gm nhng ý tưởng riêng ca tác gi, bao gm c đnh chế tòa án nhân quyn, nơi chuyên phân x các v vi phm nhân quyn ca b máy nhà nước cùng các quan chc công quyn.

Trong Chương 11 : Kim soát quyn lc ca thế gii ngm và Chương 12 : Truyn thông đi chúng, mt đnh chế quyn lc trong các xã hi hin đi, tác gi bàn v hai quyn lc quan trng trong xã hi hin đi là quyn lc ca thế gii ngm và quyn lc ca truyn thông đi chúng.

Chương 13 : T "ch nghĩa tư bn hoang dã" đến "ch nghĩa nghip đoàn" cho thy s thay đi ca đng tính quyn lc theo thi gian, khi cán cân quyn lc chuyn t ch th này sang ch th khác trong cùng mt mi quan h quyn lc ca xã hi. Qua đó, tác gi mun ng ý v mt s cân bng, hài hoà gia các ch th trong các mi quan h quyn lc ca xã hi, nếu mun xã hi n đnh và phn trin bn vng.

Chương 14 : T nn kinh tế laissez-faire đến "nn kinh tế giy phép" cho thy nhng hình thc bành trướng quen thuc, gây nhiu phin toái và phí tn cho xã hi ca quyn lc nhà nước trong tiến trình phát trin ca đnh chế nhà nước.

Chương 15 : La chn nào cho Vit Nam ? Đây là chương mà tác gi liên h thc tế Vit Nam vi ch đ quyn lc và kim soát quyn lc ca cun sách, qua đó đ xut mt l trình dân ch hóa đt nước tun t và ôn hoà theo cách tiếp cn "kim soát quyn lc".

Trong phn 18 (Li kết), cun sách bàn v cp phm trù "t do" và "quyn lc" trong triết hc chính tr, v s cnh giác trước hin tượng tp trung quyn lc trong xã hi, và v mi nguy him khi quyn lc càng tp trung, ý chí ti ác càng d được thc hin.

Trong phn Ph lc, tác gi chuyn ng mt bài viết ca mt hc gi người M bàn v vn đ kim soát quyn lc đng phái đi vi dân chúng M.

V mt l trình dân ch hóa kh thi cho Vit Nam

Trong phn còn li ca bài viết, chúng tôi mun bàn sâu hơn mt chút v Chương 15 (La chn nào cho Vit Nam ?) ca cun sách.

Mt trong nhng lý do chính khiến gii cm quyn ca bt k chế đ không được lòng dân nào cũng tìm cách níu gi và duy trì quyn lc là h s b trng pht sau khi mt quyn lc. Mt khác, gii cm quyn nào cũng lo s chế đ ca h sp đ trong hn lon và bo lc, bi nếu điu đó xy ra, h không nhng b trng pht, mà nhiu khi còn phi hng chu s trng pht mt cách vô pháp lut và thm chí man r, như cái cách mà cu tng thng Gaddafi ca Libya b đám đông sát hi trong cơn cung lon bo lc sau khi chế đ đc tài ca ông ta b lc lượng ni dy lt đ vào năm 2011.

Trong trường hp Vit Nam, nếu chế đ cng sn hin hành sp đ trong cơn cung lon bo lc như thế thì cái giá s vô cùng đt, không ch cho gii cm quyn mà cho c đt nước và nhân dân Vit Nam. Đơn gin, bi nếu điu đó xy ra, như tác gi cun sách đã nêu, Vit Nam s rơi vào khong trng quyn lc, bt k dài ngn thế nào, và Trung Quc s nhân cơ hi đó ra tay thâu tóm nt Trường Sa cũng như Bin Đông, thm chí sn sàng xua quân sang Vit Nam đ đm bo mt Vit Nam hu cng sn là "sân sau" hoc thuc quc ca h. Trong khi đó, s sp đ ca bt k h thng trái quy lut nào cũng không th tránh khi, bi đó là kết cc tt yếu.

Đ tránh c hai kh năng vi nhng h lu khó lường nêu trên, tác gi Lê Anh Hùng đã đ xut mt l trình dân ch hóa tun t 6 bước theo cách tiếp cn "kim soát quyn lc".

1. Nhà nước Vit Nam tng bước cho phép người dân thc hin quyn t do ngôn lun, t do tư tưởng, m đường cho s giám sát ca người dân đi vi quyn lc nhà nước và s lên tiếng ca h v nhng vn đ ca xã hi và đt nước ;

2. Cho phép người dân thc hin quyn t do báo chí, m đường cho s ra đi ca báo chí tư nhân ;

3. Cho phép người dân thc hin quyn t do lp hi, m đường cho s ra đi ca các t chc xã hi dân s và hình thành nên h thng các t chc xã hi dân s ;

4. Cho phép mt b phn trong các t chc xã hi dân s nói trên chuyn hóa thành các đng phái chính tr ;

5. Cho phép người dân thc hin quyn t do biu tình, m đường cho các cuc biu tình ôn hoà ;

6. Ban lãnh đo Vit Nam mi các đng phái chính tr đi lp hip thương và tho thun v mt l trình dân ch hóa đt nước.

Theo chúng tôi, đây là mt phương án hp lý và hoàn toàn kh thi, dù cn có s n lc rt ln t c hai phía, nhà cm quyn Vit Nam cũng như các lc lượng tiến b, đu tranh cho t do - dân ch Vit Nam. Mt cuc hip thương gia lãnh đo cộng sản Việt Nam và các đng phái chính tr đi lp, như đ xut trong cun sách, s đm bo :

(i) các quan chc ca chế đ cũ không b truy cu trách nhim liên quan đến nhng sai phm hay ti ác ca h trong quá kh ;

(ii) tiến trình dân ch hóa đt nước s din ra mt cách tun t và êm thm ; và

(iii) đem li cơ hi tt nht đ ngăn chn nhng phn ng kh dĩ ca Bc Kinh.

Dĩ nhiên, đ phương án trên din ra thì điu kin tiên quyết đây là người dân Vit Nam phi tìm mi cách to sc ép liên tc lên nhà cm quyn. Bi, như tác gi đã nêu, nếu nhân dân không có khát vng và đu tranh cho mt tương lai t do - dân ch thì không đi nào gii cm quyn li "cho" người dân được hưởng các quyn t do hay "mi" các t chc đi lp đến đ hip thương trao tr quyn lc cho nhân dân.

Li kết

Người Vit vn có câu "Nói phi c ci cũng nghe". Cun sáchQuyn lc và vn đ kim soát quyn lc trong xã hi ca Lê Anh Hùng hoàn toàn có th là mt trường hp như thế. Như Tiến sĩ Nguyn Quang A, người viết li gii thiu cho cun sách, đã ch ra, đ vênh gia cung và cu dân ch Vit Nam ngày càng ln, khát vng t do - dân ch ca người dân Vit Nam ngày càng cao. Sau cơn bĩ cc đến hi thái lai. Trong bi cnh đó, chúng ta hoàn toàn có cơ s đ tin tưởng vào tương lai đang đến gn ca mt Vit Nam t do - dân ch.

Hà Ni, ngày 7 tháng 7 năm 2024

Thế Dân