Khi người Anh giật tượng ‘cha già’ Bristol

"Chúng ta để ý quá nhiều về các biểu tượng như lá cờ, bức tượng, nhân vật này, nhân vật kia. Các biểu tượng chỉ là hiện thân của các giá trị trong khi các giá trị mới là quan trọng. Các xã hội được xây dựng trên các giá trị, các giá trị có đúng, có hài hòa thì xã hội mới bền vững và phát triển được."







Tháng Sáu này người Anh khi đu phong trào kéo đ tượng đài ca nhng nhân vt lch s đang đ thêm du vào ngn la chng phân bit chng tc vn bùng lên t Hoa Kỳ sau cái chết tc tưởi ca ông George Floyd.

statue01
Tượng Edward Colston b th xung h nước sau khi b kéo xung Bristol, Anh, hôm 7/6/2020. (Keir Gravil via Reuters)

Tượng ca mt mnh thường quân có tiếng thành ph Bristol và cũng là người kiếm bn tin t buôn nô l, ông Edward Colston, đã bị kéo đ và thả xung h hôm Chủ Nht, ngày 7/6 trong cuc biu tình chng phân bit chng tc vi s tham gia ca 10.000 người.
Ông Colston thực s là cha già ca thành ph Bristol nơi đường ph, trường hc, khán phòng và trại tế bn mang tên ca thương gia và chính tr gia qua đi t năm 1721 nhưng tài sn ông đ li trong di chúc cho các hot đng xã hi vn có tác dng cho ti ngày nay. Sách giới thiu v ông có ti Thư vin Bristol không lảng tránh chuyn ông tng tham gia buôn nô l và tng là lãnh đo cao cp ca công ty buôn nô l thi thế k 17 mang tên Royal African Company. Nhưng h có ý nói ông cũng còn kiếm tin bng nhiều cách khác ch không ch t buôn nô l. Tác gi sách không lên án ông Colston mà chú ý ti các đim son ca ông. Chng hn h dn li ông nói vi bn bè khi b gic ly v rng ‘mi bà quá cơ nh là v tôi và nhng đa con m côi khn khó ca h là con tôi’. Hay chuyện ông nói trong di chúc rng ông ch mong có mt đám tang khiêm tn dù người ta vn c t chc l rước linh cu linh đình.

Nhưng nhiu người không th quên s dính líu ca Colston t hơn ba thế k trước ti công ty có nhiu năm đc quyn buôn nô lệ và b buc trách nhim đã qung hàng chc ngàn nô l xung bin khi h chết trên đường t Châu Phi ti các đn đin Bc M. Công ty Royal African Company cũng được cho là thường đóng ba ch viết tt ca tên công ty RAC lên ngc ca các nô l phi Châu, từ tr ti già. Nhng tranh cãi v quá kh bt ho ca ông Colston đã khiến mt s cơ s Bristol trong đó có mt trường hc và mt khán phòng đã b tên ông ra khi tên trường và tên khán phòng trong vài năm gn đây. Nhưng mt s nơi khác vn gi trong đó có cả tên đường nơi có tượng b kéo đ ca ông Colston.

Điều đc bit là th trưởng Bristol là người da đen và ông không h thương tiếc gì chuyn tượng Colston b git đ, kéo lê trên ph ri vt xung hCảnh sát nói rng h có quyết đnh chiến thut và để mc người biu tình h tượng vì nếu can thip s gây thương vong. H cũng nói h s xem nhng video được quay li và sm đưa v vic ra tòa. Dư lun cũng khá chia r v hành đng ca nhng người tham gia cuc biu tình đông ti c vn. Mt s cho rng những hành đng phn xã hi và trái lut không nên được khuyến khích. S khác nói h ng h vic h tượng nhưng phi theo l trình dân ch. Nhưng dường như s người ng h hành đng ca nhng người biu tình nhiu hơn. Hay ít nht h cũng ln tiếng hơn trên một s mng.

Nhiều người bày t s ng h người biu tình qua bình lun dướbài viết của người từng là u viên hi đng đa phương ti Anh, ông Chris Bowers, người cho rng cn xét x nhng ai kéo đ tượng dù ch cn nhng bn án nương tay.

Ông Tony Greaves viết : "Có những lúc có bu không khí cách mng và có nhng hành đng không ch thu hút [s chú ý] nht thi mà còn được lch s nh ti. Tôi cho rng đây là mt trong nhng lúc như thế. Và không, không th bin minh cho Colston vì thế gii khác [vi ngày nay] thi 300 năm trước. Ông ta là k ác qu dù theo chun ca bt kỳ thi nào – Hy Lp, La Mã, Anglo-Saxon, thế k 18 hay ngày nay".

Còn Tim Oliver viết : "Khi người dân ca nước khác phá b tượng đài ca đc tài và bo chúa, vi tư cách là Người T do, chúng ta có hoan nghênh chuyn đó không ? Chúng ta có tán thưởng khi con người tìm ti t do và dân ch, và tìm cách loi b tượng đài tô v cho s áp bc mà h phi chu đng ?[N]ếu chúng ta tán thưởng điu đó nhng nơi khác thì sao không tán tưởng khi họ git đ s tô v cho nhng người lèn c ngàn [người] lên nhng con tàu, th chết đui nhng người m, và dùng nhng đng bc bn h kiếm được t vic đó đ toan ty máu khi tên ca h".

Và bà Sue Sutherland viết : "Tôi cảm thy nh người khi tượng Colston không còn na. Nó đó ch vì dân ch đã không đáp ng nhng c gng bỏ nó đi cũng giống như [dân ch] đã tng b mc nhng người đòi quyn bu c cho n gii cho ti khi có nhng người sn sàng dùng bo lc xut hin".

Việc git đ tượng người buôn nô l Bristol dường như đã khi đu phong trào g b tượng ca mt s nhân vật lch s trong thế gii tư bn. Sau tượng ca Colston, tượng Vua Leopol đệ nh B cũng b h b phần nhiu do nhng hành đng tàn ác ca v vua này với hàng triu người Châu Phi trong thế k 19. Ti Hoa Kỳ, tượng Columbus trong một công viên ở tiu bang Virginia cũng b kéo đ và thy xung h do vai trò ca ông trong vic dit chng người bn x ti Châu M. Sau nhng bo tàng tượng Lenin và Stalin Đông Âu, nhiu kh năng có không ít tượng Tây Âu và Hoa Kỳ ri cũng s được chuyển ti các bo tàng thay vì tiếp tc ung dung ngm người qua li trên các phố.

Nguyễn Hùng
Nguồn : VOA, 12/06/2020