Nền tảng giáo dục gia đình: Học gói học mở (Nguyễn Thị Bích Ngà)
Trong việc hướng dẫn con, bố
mẹ chỉ nên kiên trì nhắc con để con thành lập thói quen, không quát tháo
khi con chưa thực hiện đúng vì dù sao chúng cũng chỉ là trẻ con ham
chơi và lơ đãng. Trẻ biết học gói học mở, biết sắp xếp tổ chức
cuộc sống thì khi lớn trẻ rất dễ dàng có tính tự lập, làm công việc nào
cũng sẽ thuận lợi dễ dàng bởi đã có tính khoa học và thông minh, đối
nhân xử thế chu toàn, ít va vấp. Và để dạy được cho trẻ những
điều này thì trước tiên bố mẹ cần nhìn lại mình xem mình đã biết "gói,
mở" chưa. Nếu chưa thì mình học thôi, không khó, bớt lười là học được. (Nguyễn Thị Bích Ngà)
Ông bà mình có câu tục ngữ, "học ăn học nói học gói học mở" để dạy
con cháu cách ăn uống, nói năng và cư xử cho phải. Trong những bài trước
mình đã trình bày về học ăn, học nói, học đái học ỉa và tầm quan trọng
của những điều đó. Bài này mình sẽ nói đến "học gói học mở."
Học gói học mở là gì?
Học gói nghĩa là học cách tiết kiệm, cách chi tiêu sao cho hợp lý, hợp
với túi tiền của mình. Học mở là học cách chia sẻ, cách trao đi, cách
bao dung.
Theo một nghĩa khác, học gói học mở còn là học cách
sắp xếp tổ chức cuộc sống của bản thân, gia đình một cách khoa học nhất
để tiết kiệm tiền bạc, công sức và thời gian.
Với trẻ con, làm sao để dạy học gói học mở?
Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ nhất:
-Dạy trẻ ăn hết khẩu phần ăn trong bát dĩa của trẻ. Phân tích cho con trẻ hiểu để làm ra được hạt gạo, cái rau, miếng thịt...những người nông dân đã mất rất nhiều công sức lao động. Người lớn phải làm việc kiếm tiền mua thực phẩm, người nấu phải đi chợ, nấu ăn... Xin đừng rao giảng, hãy thủ thỉ với trẻ như kể chuyện, trẻ sẽ tiếp thu rất nhanh lòng biết ơn và quý trọng thực phẩm.
-Dạy trẻ tắt các thiết bị điện khi
không sử dụng như quạt, đèn. Tiết kiệm nước khi trẻ rửa tay, rửa bát
bằng cách mở một nửa vòi.
-Khi trẻ lớn hơn một chút, có tiền sinh
hoạt riêng hằng tuần, ta dạy trẻ ghi lại những món trẻ mua và giá tiền.
Khi trẻ đòi mua đồ chơi không hợp lý, hãy cương quyết từ chối mua cho
trẻ mà bảo trẻ tự chi trả bằng tiền sinh hoạt của mình. Trẻ sẽ học được
cách tiết kiệm và đắn đo, cân nhắc sau vài lần chi tiền mua thứ không
hợp lý. Nếu bố mẹ chi tiền, trẻ sẽ không học được bài học cân nhắc và
xót tiền.
-Khi gặp người cơ nhỡ, bố mẹ hãy đưa tiền hoặc vật dụng
cho trẻ đem trao họ. Giải thích cho trẻ biết người cơ nhỡ vì một lý do
gì đó nên mới rơi vào cảnh khốn cùng, chúng ta cũng có thể sẽ giống họ
nếu một ngày ta gặp hoàn cảnh bất đắc dĩ. Không được phép coi khinh họ
vì họ là những người rất dễ bị tổn thương trong cuộc sống. Việc này sẽ
làm trẻ học được cách mở lòng, tính nhân ái.
-Khi trẻ cho bạn
mượn bút hoặc giúp bạn bè trong lớp điều gì đó, hãy khen ngợi trẻ và
khuyến khích trẻ kể cho ta nghe về hoàn cảnh của bạn. Hướng dẫn trẻ cách
giúp bạn. Nếu bạn trẻ làm mất bút, trẻ cho bạn, về nhà bị bố mẹ mắng
thì trẻ sẽ không học được tính chia sẻ, giúp người mà chỉ học được tính
ích kỷ. Với đứa trẻ nhạy cảm và hiểu biết sớm, nó sẽ coi thường bố mẹ.
Làm thế nào để dạy trẻ cách sắp xếp tổ chức cuộc sống?
Bố mẹ phải biết cách sắp xếp tổ chức cuộc sống. Bố mẹ nấu một bữa cơm
xong mà bàn, bếp, chậu rửa bày bừa đầy đồ, bẩn thỉu thì dĩ nhiên trẻ sẽ
không thể học được cách sắp xếp, làm việc gọn gàng hợp lý.
Hồi
tôi còn nhỏ, mười tuổi đã nấu cơm, kho cá, nấu canh, xào rau..bằng bếp
củi. Mẹ luôn dạy cách làm nhanh gọn: Bắc nồi cơm lên bếp. Khi chờ cơm
sôi thì rửa, thái thịt hoặc cá, ướp sẳn để kho. Cơm chín thì nhắc xuống
để bên cạnh ủ nóng, nhắc nồi thịt hoặc cá lên. Trong khi chờ cá thịt
chín thì nhặt rau, rửa rau. Cá, thịt chín thi bắc nồi nước nấu canh lên.
Trong lúc đợi nước sôi thì dọn dẹp rửa sạch dao thớt, rổ rá, lau bàn,
quét nhà. Nước sôi cho rau vào nấu chín là xong. Khi nấu xong bữa mọi
thứ đều tinh tươm, sạch sẽ, gọn gàng. Tôi dư nhiều thời gian để học,
chơi, đọc sách.
Giờ nhà nhà có nồi cơm điện, bếp từ, bếp ga, máy
giặt,...thì việc nấu nướng, dọn dẹp còn nhanh và tiện lợi hơn xưa rất
nhiều nếu ta biết cách làm việc khoa học, sắp xếp thời gian hợp lý.
-Dạy trẻ em cách sắp xếp cuộc sống bắt đầu từ việc hướng dẫn con lên
thời khóa biểu trong ngày cho bản thân từ giờ thức, học, chơi, cho đến
giờ ngủ để con tự thực hiện.
-Dạy con sắp xếp bàn học ngăn nắp
gọn gàng, vật dụng nào có vị trí riêng của vật đó để dễ dàng lấy khi cần
thiết. Đồ đạc trong gia đình cũng vậy, cần sắp xếp đúng vị trí, khi
dùng xong lại cất vào vị trí cũ. Cất gọn đồ chơi sau khi chơi xong.
-Hướng dẫn trẻ làm việc nhà tùy theo độ tuổi. Vừa dạy trẻ cách làm việc
vừa dạy trẻ cách sắp xếp thời gian các công việc để trẻ làm nhanh và
gọn. Ví dụ dạy trẻ cho quần áo vào máy giặt, khi máy giặt đang giặt đồ
thì lấy quần áo vào xếp, móc phơi quần áo sắp lại cẩn thận theo đúng
chiều, xong việc sắp xếp quần áo thì máy giặt đồ xong, đi phơi đồ..
Trong một tiếng trẻ sẽ làm xong hai phần việc. Nếu không dạy trẻ sắp xếp
thì trẻ sẽ đợi giặt xong mới lấy quần áo xuống, phơi xong mới xếp quần
áo thì sẽ mất từ một tiếng rưỡi đến hai tiếng, trẻ sẽ cảm thấy thời gian
làm việc nhà quá dài, trẻ sẽ lười.
Trong việc hướng dẫn con, bố
mẹ chỉ nên kiên trì nhắc con để con thành lập thói quen, không quát tháo
khi con chưa thực hiện đúng vì dù sao chúng cũng chỉ là trẻ con ham
chơi và lơ đãng.
Trẻ biết học gói học mở, biết sắp xếp tổ chức
cuộc sống thì khi lớn trẻ rất dễ dàng có tính tự lập, làm công việc nào
cũng sẽ thuận lợi dễ dàng bởi đã có tính khoa học và thông minh, đối
nhân xử thế chu toàn, ít va vấp.
Và để dạy được cho trẻ những
điều này thì trước tiên bố mẹ cần nhìn lại mình xem mình đã biết "gói,
mở" chưa. Nếu chưa thì mình học thôi, không khó, bớt lười là học được.
30.4.2019