Trump đang làm nước Mỹ nhỏ lại? (Lữ Giang)
Một bài phân tích khá rõ ràng với nhiều dẫn chứng cụ thể của nhà báo kỳ cựu Lữ Giang sẽ giúp người Việt chúng ta có thêm một cái nhìn khác về Trump và các chính sách kinh tế của Mỹ thời gian qua. Có một sự thực hiển nhiên là các chỉ số kinh tế khả quan của Mỹ là hệ quả của nhiều năm về trước, dưới thời TT Obama.
Ngày
1/9/2018, khi làm lễ truy điệu cho Thượng nghị sĩ John McCain tại
Washington National Cathedral, trước sự hiện diện của khoảng 3.000 quan
khách, cô Meghan McCain, con gái của Thượng nghị sĩ McCain đã nói
: "Nước Mỹ không cần phải được làm cho vĩ đại trở lại, bởi vì nước Mỹ
luôn luôn vĩ đại".
Còn Giáo sư Danielle Allen, một nhà nghiên cứu về lý thuyết chính trị của Đại học Harvard viết trên tờ Washington Post : "Ngày này qua ngày khác, Trump đang làm cho nước Mỹ nhỏ hơn".
Bình
luận gia Gilbert Schramm cũng viết tương tự : "Từ tuần này qua tuần
khác, chúng ta thấy đất nước chúng ta trở thành nhỏ hơn" (Week after
week we watch our country become smaller)...
Nhưng
hôm 15/08/2018, Donald Trump đã ca cải lương trên Twitter : "Tôi đã làm
cho nước Mỹ vĩ đại trở lại, chỉ cần nhìn vào thị trường vốn, tỷ lệ thất
nghiệp, lực lượng vũ trang và chúng tôi sẽ còn làm tốt hơn nữa".
Tuy nhiên, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (International Monetary Fund, viết tắt IMF) và Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (Congressional Budget Office, viết tắt là CBO), một cơ quan liên bang độc lập thuộc Quốc hội Hoa Kỳ, lại
công bố những tài liệu cho thấy những gì mà Donald Trump đã khoe khoang
về phát triển kinh tế dưới thời ông là không đúng với sự thật và có khi
còn trái ngược lại. IMF nói rằng biện pháp áp thuế của Trump có thể
khiến nền kinh tế toàn cầu thiệt hại đến 430 tỷ USD.
Về
đối nội, Trump đã làm nợ công và thâm hụt ngân sách Mỹ ngày càng trở
nên trầm trọng. Về đối ngoại, với chính sách áp thuế, Trump đã gây rối
loạn trên thế giới và thiệt hại cho Hoa Kỳ. Các đồng minh lâu đời của Mỹ
đã tách ra khỏi Mỹ, còn các đối thủ của Mỹ lại củng cố và phát triển
thế lực để bành trướng và tranh giành chỗ đứng của Mỹ trên thế giới.
Tự nhận là công của mình
Theo
công bố của Bộ Thương mại Hoa Kỳ cho biết hôm 27/07/2018, mức tăng
trưởng GDP (tổng sản phẩm nội địa) của tam cá nguyệt thứ nhì là 4,1%, so
với tam cá nguyệt thứ nhất chỉ có 2,2%. Donald Trump ca cải lương ngay
: "Đã có tiên đoán từ trước là 3,8% đến 5,3% - không ai nghĩ là tốt đẹp
đến thế...".
Hôm
3/8/2018, Bộ Lao động cho biết tỷ lệ thất nghiệp giảm từ 4% xuống còn
3,9%. Tỷ lệ này đã giảm xuống gần tới 3,8% vào tháng 5 vừa qua, một mức
thấp nhất trong 18 năm. Tổng thống Trump đắc thắng phát biểu trong một
hội nghị tại Texas : "Tỷ lệ thất nghiệp như chúng ta thấy ngày hôm nay
lần đầu tiên nằm dưới mức 4% kể từ đầu thế kỷ 21".
1. Tranh luận về những con số
Từ
ngày nhận chức đến nay, Trump chưa đưa ra một kế hoạch nào có ảnh hưởng
đến sự phát triển kinh tế của Mỹ, ngoại trừ biện pháp cắt giảm thuế cho
nhà giàu. Ông cho rằng biện pháp đó sẽ làm cho kinh tế Mỹ tăng trưởng,
nhưng các chuyên gia về kinh tế chẳng ai tin điều đó và giả sử như có,
thì cũng phải mất ít nhất năm hay bảy năm nữa mới có.
Tất cả những diễn biến kinh tế hiện nay đều chỉ là "di sản" của kế hoạch "Nới
lỏng định lượng" (Quantative Easing) với khoảng 7.500 tỷ USD mà Cục Dự
trữ Liên Bang (FED) và Tổng thống Obama đã đưa ra để cứu vãn nền kinh tế
Mỹ sắp sụp đổ dưới thời Tổng thống Bush (2007-2009). Các chuyên gia cho
rằng mức phát triển hiện nay là giai đoạn cuối của chu kỳ.
Một viên chức cao cấp của Tòa Bạch Ốc đã viết trên tờ New York Times hôm 6/9/2018 rằng các mục tiêu đang đạt được mặc dù có Trump, chứ không nhờ Trump.
Về
sự gia tăng của GDP ở quý hai năm nay là 4,1% được Trump ca tụng là
"tốt đẹp đến thế". Nhưng nhìn vào bản tổng kê về sự thăng trầm của GDP
từ 2010 đến 2018 vừa được công bố, chúng ta hấy rằng ngay dưới thời Tổng
thống Obama, có lúc GDP đã sụt xuống còn 0,5% nhưng cũng có lúc đã tăng
lên đến 5,5% (2010) hay 5,6% (2014), v.v.
Sự tăng giảm của GDP từ 2010 đến 2018 - MSN.com
Các
chuyên gia nói rằng sở dĩ GDP quý 2 năm nay tăng cao hơn quý 1 là vì
nông gia Mỹ đã vội bán đậu nành để tránh biện pháp áp thuế mới của Trump
sắp áp dụng. GDP trung bình cuối năm rồi cũng chỉ khoảng 3%.
Tỷ
lệ thất nghiệp trước đây cũng có lúc đã tăng đến 10%, nay hạ xuống còn
3,9%, nhưng theo các chuyên gia, đó là một dấu hiệu của lạm phát sắp xảy
ra. Trong cuốn "Đánh đổi giữa lạm phát và thất nghiệp", (Trade-Off
between Inflation and Unemployment), kinh tế gia A.W. Phillips cho biết
có thể mua một mức độ thất nghiệp thấp hơn nếu sẵn sàng trả giá bằng một
tỷ lệ lạm phát cao hơn.
Dự
trù lạm phát từ 2% đầu năm nay, sẽ tăng lên 2,1% ở cuối năm và 3% vào
năm 2020. Nhưng cũng có tài liệu cho biết mức lạm phát hiện nay đã lên
đến 2,9%, một mức cao nhất trong vòng 6 năm kể từ cuộc khủng hoảng tài
chính toàn cầu hồi năm 2008.
Lãi
suất dưới thời Obama là 0%. Vì sự gia tăng lạm phát nói trên, FED đã
phải tăng lãi suất 7 lần để làm giảm khối lượng tiền tệ lưu hành, tránh
lạm phát xảy ra. Sau khi nâng lãi suất thêm 0,25% vào ngày 13/06/2018,
lãi suất hiện nay là 1,75% - 2%.
2. Trump muốn đối đầu với FED
Trump
chẳng hiểu gì về điều hành kinh tế, nên ông đã chỉ trích FED về gia
tăng lãi suất. Hôm 20/08/2018 ông nói : "Tôi không hài lòng với việc ông
ấy (Jerome Powell) tăng lãi suất. Tôi không hài lòng. FED nên hỗ trợ
tôi phần nào". Trump nói sẽ chỉ trích FED nếu cơ quan này tiếp tục tăng
lãi suất.
Đài
VOA của Mỹ cho rằng trong những thập niên vừa qua, các Tổng thống Mỹ
hiếm khi phê phán FED bởi vì FED là cơ quan độc lập, có nhiệm vụ làm cho
nền kinh tế Mỹ ổn định. Ông Trump đã tách mình ra khỏi truyền thống này
và nói rằng ông sẽ không né tránh chỉ trích nếu FED tiếp tục nâng lãi
suất.
Dĩ
nhiên, FED cũng chẳng quan tâm đến những phê phán của ông, vì FED hành
động vì quyền lợi của nước Mỹ chớ không vì ý muốn của bất cứ tổng thống
nào. Lãi suất có thể sẽ được FED tăng thêm 2 lần trong năm nay và 3 lần
trong năm 2019.
Làm nợ công và thâm thủng ngân sách tăng cao
1. Nợ công Mỹ gia tăng mạnh
Giữa
tháng 2/2018, Tổng thống Trump đã ký quyết định tăng nợ trần. Quyết
định này có hiệu lực vào đầu tháng 3 và đã đẩy mức nợ công thêm 1.000 tỷ
USD, chạm ngưỡng 21.000 tỷ. Cho đến ngày 15/3, tổng số nợ công đã đạt
mức 21.031 tỷ USD.
Văn
phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO) hồi tháng 6 đã vẽ ra một bức tranh ảm
đạm về tình hình tài chính Mỹ khi dự báo nợ công của nước này đang tiến
tới mức cao nhất trong lịch sử và nhiều khả năng sẽ tăng mạnh trong 30
năm tới. Theo CBO, nợ công của chính phủ liên bang sẽ ở mức 78% GDP
trong năm tài chính này, mức cao nhất trong gần 70 năm, trước khi lên
tới 152% vào năm 2028.
Ông
Keith Hall, Giám đốc CBO, nhận định nguy cơ nợ công tăng cao gây rủi ro
lớn cho Mỹ và đặt ra những thách thức đáng kể đối với những nhà hoạch
định chính sách. Chẳng hạn, nợ công có thể khiến Mỹ gặp khó khăn hơn
khi đối phó với một cuộc khủng hoảng tài chính thông qua giảm thuế hoặc
tăng chi tiêu ngân sách.
2. Gia tăng thâm hụt ngân sách
Theo
thông báo của Bộ Tài chính Mỹ, thâm hụt ngân sách tài khóa năm 2016 của
chính quyền Obama, kết thúc ngày 30/9 ở mức 587 tỷ USD, đã tăng lên 666
tỷ USD năm 2017 và sẽ vượt thu tới 804 tỷ USD trong năm 2018. Trong năm
2019, số thâm hụt sẽ lên tới 981 tỷ USD.
Những
người chỉ trích chính sách kinh tế của Trump nói rằng khoản thâm hụt
ngân sách này là kết quả của gói giảm thuế trị giá 1.500 tỷ USD mà Tổng
thống Trump đưa ra cho Quốc hội thông qua hồi tháng 12 năm ngoái. Ông
Trump đã phản bác lại rằng việc cắt giảm thuế này sẽ có tác dụng cân
bằng lại ngân sách khi sự tăng trưởng của kinh tế Mỹ được củng cố trong
những năm kế tiếp.
Nhưng CBO
cho biết thâm hụt ngân sách của nước này sẽ vượt 1.000 tỷ USD vào năm
2020 do việc cắt giảm thuế và tăng chi tiêu. Khi bị chỉ trích về thâm
hụt ngân sách quá lớn, ông Trump nói : "Chúng ta sẽ có quân đội mạnh
nhất mà chúng ta từng có. Chúng ta chăm lo cho quân đội theo cách chưa
từng có trước đây".
Để
giảm bớt các chỉ trích về chi tiêu, Trump đã cho cắt giảm gần 15 tỷ USD
tiền của Chính phủ chưa sử dụng cho bảo hiểm y tế của trẻ em và các
chương trình khác, tức lấy của nhà nghèo đem cho nhà giàu.
Làm cho nước Mỹ nhỏ lại
Sau
khi chế độ Liên Xô sụp đổ và chiến tranh lạnh chấm dứt, thế giới lưỡng
cực trở thành đơn cực, một mình Hoa Kỳ lãnh đạo thế giới. Nhưng từ khi
Donald Trump lên nắm chính quyền và áp dụng chính sách "Nước Mỹ trước
hết" (America first), nước Mỹ bắt đầu nhỏ lại dần.
1. Thâm hụt mậu dịch : công cụ của Mỹ
Về
thương mại, Trump đã coi thâm hụt mậu dịch như là một hình thức "ăn
cắp" của Hoa Kỳ và đòi phải trả lại công bằng. Mặc dầu các chuyên gia đã
giải thích cho ông biết trong bang giao và thương mại quốc tế, thâm hụt
mậu dịch còn mang nhiều ý nghĩa khác, nên từ lâu Hoa Kỳ đã khai thác nó
để giữ vững vai trò lãnh đạo thế giới và đem về cho Hoa Kỳ những mối
lợi to lớn.
Một
thí dụ cụ thể : Thâm hụt mậu dịch giữa Việt Nam và Mỹ 2017 lên
đến -38,3 tỷ USD. Khi tranh cử, Trump liệt Việt Nam vào danh sách các
nước bị đánh thuế nặng. Nhưng sau khi đắc cử, các chuyên gia khuyến cáo,
nếu bị đánh thuế nặng Việt Nam sẽ bỏ Mỹ và đứng hẳn về phía Trung Quốc,
Mỹ sẽ mất luôn cả vùng Đông Nam Á, nên họ đã không cho Trump tăng thuế
Việt Nam.
Trung
Quốc là nước có thặng dư mậu dịch với Mỹ lớn nhất, nhưng hiện có hàng
trăm công ty Mỹ đang đầu tư tại Trung Quốc, sản xuất vô số hàng Mỹ "Made
in China" với giá rẻ để bán tại thị trường nội địa có trên 1 tỷ dân,
bán ra các nước Châu Á và bán về Mỹ..., hàng năm đưa về cho nước Mỹ
những khoản lợi tức lớn. Nếu đem các công ty này về sản xuất tại Mỹ với
hàng giá cao hơn nhiều, ai sẽ mua loại hàng đó ?
2. Biến đồng minh thành kẻ thù
Trong cuộc phỏng vấn của CBS News ngày
15/07/2018 tại Helsinki Donald Trump đã tuyên bố rằng Liên Âu là kẻ
thù (I think the European Union is a foe) và cho rằng "họ thực sự đã lợi
dụng chúng tôi", vì thâm thủng mậu dịch với Liên Âu khá lớn.
Ngày
31/05/2018 Chính quyền Trump tuyên bố sẽ áp thuế đối với thép và nhôm
nhập khẩu từ Châu Âu, Canada và Mexico kể từ ngày 1/6. Hôm 2/7/2018,
Liên Hiệp Châu Âu (EU) cảnh báo rằng 300 tỷ USD hàng hóa Mỹ sẽ bị áp
thuế trả đũa trên toàn cầu nếu Tổng thống Trump thực thi lời đe dọa dựng
hàng rào thuế quan đối với xe hơi nhập khẩu vào Mỹ và cho biết sẽ đưa
nội vụ ra trước Tổ chức Thương mại thế giới (WHO). Cuộc chiến tranh
thương mại giữa Mỹ và Liên Âu bắt đầu.
Ông Joschka Fisher, cựu ngoại trưởng Đức, đã tuyên bố : "Rốt cuộc thì Châu Âu phải trở thành một thế lực độc lập".
3. Đồng minh và đối thủ kết hợp chống Trump
Khi
Donald Trump gọi Liên Âu là kẻ thù và ăn cắp của Mỹ, Liên Âu phải đi
tìm đối tác khác để làm ăn, Nga nhảy vào liền. Trước hết, Liên Âu gia
tăng về nhập khẩu khí đốt từ Nga. Hiện nay, Nga đang xây dựng hai dự án
ống dẫn để đưa khí đốt từ Nga đến các nước Liên Âu.
- Dự án thứ nhất là "Dòng chảy Phương Bắc 2" (North Stream 2) dài hơn 1.200 km, sẽ đưa vào hoạt động cuối năm 2019.
- Dự án thứ hai có tên là "Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ" gồm hai nhánh với công suất 15,75 tỷ m3 nhánh/năm.
Nhánh thứ nhất cung cấp khí đốt cho Thổ Nhĩ Kỳ sẽ đưa vào sử
dụng trong năm 2018. Nhánh thứ hai cung cấp cho các nước Nam Âu và Đông
Nam Âu sẽ hoạt động năm 2019. Theo Ủy ban Châu Âu (EC), hiện nay Liên
Âu đang nhập khẩu 69% khí đốt để đáp ứng nhu cầu của mình, trong đó có
37% nhập khẩu từ Nga, 33% từ Na Uy và 11% từ Algeria.
Về
thương mại, Đức đứng đầu trong việc phát triển thương mại với Nga. Số
liệu của Cục Thống kê Liên bang Đức công bố ngày 5/3/2018 cho thấy sau
khi Trump gây chiến, ngoại thương của Đức với Nga đã tăng trưởng mạnh.
Trong năm 2017, Đức xuất khẩu số hàng hóa trị giá 25,9 tỷ euro sang Nga,
và nhập khẩu gần 32 tỷ euro từ Nga.
Tại
Châu Á - Thái Bình Dương, Trung Quốc đã âm thầm đứng lên thay thế
Mỹ. So với Donald Trump, Tập Cận Bình là con cáo già, còn Trump chỉ là
con cừu non háu đá. Các nhà phân tích cho biết trước những tuyên bố áp
thuế của Trump, Tập Cận Bình có 5 phương cách hữu hiệu để chống lại,
trong đó có biện phá giá đồng nhân dân tệ và bán trái phiếu nợ Mỹ trên
thị trường, nhưng Tập Cận Bình chỉ phản ứng giới hạn để tình hình đừng
trở nên quá nghiêm trọng. Trong khi đó, Tập đi tiếp thu các thị trường
trong vùng đang bị Trump đe dọa trừng phạt và mở rộng thị trường mới.
Hiện
nay, hầu hết các nước trong vùng Đông Nam Á đã bỏ Mỹ đi theo Trung Quốc
như Philippines, Mã Lai, Brunei, Lào, Cambodia, Thái Lan, Miến Điện,
Bangladesh và Sri Lanka, còn Việt Nam và Indonesia chơi trò bắt cá ba
tay. Trung Quốc đã bỏ ra 1.000 tỷ USD để xây dựng hạ tầng cơ sở nối liền
Nam Châu Á qua Ấn Đô Dương, tới Trung Đông và Châu Phi. Ngày 3/9/2018
vừa qua, 53 lãnh đạo Châu Phi đã đến dự thượng đỉnh "Diễn đàn hợp tác
Trung Quốc – Châu Phi" lần thứ 7 tại Bắc Kinh. Trung Quốc nay đang trở
thành cường quốc số 1 ở Châu Phi.
Trump đang gây thiệt hại
Hôm
12/9/2018, hơn 60 tập đoàn công nghiệp Mỹ tuyên bố thành lập một liên
minh nhằm công khai phản đối chính sách của Trump được cho là gây hậu
quả vượt xa so với dự kiến. Đa số thành phần của Liên Hiệp là các công
ty hàng đầu như ExxonMobil, Chevron, Hiệp hội Các tập đoàn bán lẻ
Mỹ như Amazon, Macy Walmart, Target, Autozone, v.v. Liên minh cho rằng
chính sách áp thuế của Trump đã làm căng thẳng thương mại leo thang, sẽ
gây phương hại cho các doanh nghiệp Mỹ.
Quỹ
Tiền tệ Quốc tế (IMF) nhận định trong một báo cáo ra ngày 16/07/2018
: "Căng thẳng thương mại gia tăng giữa Mỹ và phần còn lại của thế giới
có thể khiến nền kinh tế toàn cầu thiệt hại 430 tỷ USD, trong đó Mỹ 'đặc
biệt dễ tổn thương' nếu cuộc chiến tranh thuế quan leo thang xa hơn".
Tổng
Giám đốc điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế, bà Christine Lagarde phát biểu
rằng trong cuộc chiến thương mại xuất phát từ tăng thuế nhập khẩu, không
ai là người chiến thắng, và nhìn chung cả hai bên đều thua.
Ngày 17/9/2018
Lữ Giang