Quan hệ Việt-Mỹ: Bài học rút ra từ những cơ hội bỏ lỡ (Hoài Hương)
Hai chế độ chính trị đối nghịch nhau như nước với lửa, một bên dân chủ, một bên độc tài thì không thể trở thành bạn được huống hồ gì là "đối tác chiến lược". Quan hệ Việt-Mỹ hiện nay chỉ là "đồng sàng dị mộng". (TL)
“Không ai ngờ bây giờ có
thể nói chuyện thân mật với lãnh đạo Việt Nam và dân chúng Việt Nam như
vậy”. Giáo sư Tạ Văn Tài nhận định, nói như vậy là phủ nhận một truyền
thống tốt đẹp là nhanh chóng hòa giải với cựu thù, đã có từ lâu của
người Mỹ.
Giáo sư Tạ Văn Tài nói: “Ông Ngoại Trưởng Mỹ ông ấy nói như vậy là
không nhớ đến diễn tiến hòa giải với cựu thù của Mỹ đã có từ lâu, từ
thời Thế chiến thứ Hai, Mỹ với nước Đức với chương trình tái thiết Âu
Châu-Marshall Plan, và với Nhật Bản. Tướng McCarthur nói với Nhật Hoàng
"Ngài cứ việc trị vì, chúng tôi chỉ có giúp quản trị nước Nhật', thì
tiến trình đó Mỹ dễ dàng làm sớm, tuy nhiên chậm hay không là do phía
Việt Nam.”
Nhà quan sát các vấn đề Việt Nam cho rằng lẽ ra Việt Nam và Hoa Kỳ đã
bình thường hóa bang giao từ sớm, và Hà nội đã không phí phạm tới 2
thập niên bị cô lập và dồn vào chỗ gần như kiệt quệ, trước khi mở cửa
giao tiếp với thế giới bên ngoài.
Giáo sư Tạ Văn Tài: “Chính ông Việt Nam mới là người làm chậm trễ
tiến trình bình thường hóa ngoại giao, và một khi đã bình thường hóa rồi
thì tiến trình ‘engagement’ tức là giao thiệp thâm sâu hơn đã tiến quá
chậm.”
Theo giáo sư Tài thì chính Việt Nam đã làm chậm tiến trình bình
thường hóa sau khi chiến tranh kết thúc vì trong nhiều năm sau, Hà nội
vẫn nhất mực đòi Mỹ bồi thường chiến tranh khiến cho Tổng thống thời bấy
giờ là Jimmy Carter (1977-1981) rút lại, không muốn nói chuyện với Việt
Nam, thế rồi Mỹ đặt ra một lộ trình dài, buộc Việt Nam phải giải quyết
một số vấn đề trước khi tháo bỏ cấm vận.
Giáo sư Tạ Văn Tài: “Sau đó Mỹ mới đặt ra cái lộ trình (roadmap), là
phải giải quyết những vấn đề khúc mắc, như là chiến tranh bên Cam-bốt
phải rút lui, phải tìm hài cốt các quân nhân Mỹ tử trận ở Việt Nam, và
phải cho các đồng minh cũ của Mỹ là các chiến sĩ Việt Nam Cộng Hoà được
di tản ra ngoại quốc thì từ từ mới gỡ cấm vận, để rồi rốt cuộc bình
thường hóa ngoại giao vào năm 1995”.
Nên rút ra bài học nào để tránh đi vào vết xe cũ và phí phạm thêm
thời gian, trong bối cảnh Việt Nam đang bị Trung Quốc o ép lấn chiếm
lãnh hải?
Giáo sư Tạ Văn Tài: “Nên bây giờ đừng có ủng oẳng, cứ ngại là thân
với Mỹ thì sẽ làm mếch lòng Tàu. Bị Tàu nó phang cho cho thì mình phải
thân với Mỹ thì Tàu nó mới nể.”
Đánh giá quan hệ Việt Nam với Hoa Kỳ dưới quyền Tổng thống Trump,
Giáo sư Tạ Văn Tài nói xuất thân là một doanh nhân có tính thực dụng,
ông Trump muốn áp lực Việt Nam phải thỏa đáng một số đòi hỏi:
“Chẳng hạn về thương mại thì phải công bình, tức là Việt Nam cần phải
nhập hàng hóa của Mỹ nhiều hơn. Thực ra thì thời ông Obama cũng đã có
Hiệp định TPP để Việt Nam có thể hội nhập vào tất cả các nước quanh Thái
Bình Dương, nhất là thị trường rộng lớn của Mỹ đã từng giúp Việt Nam
trong 20 năm bỏ cấm vận, đã làm cho nền kinh tế Việt Nam thịnh vượng.
Bây giờ thì có một số vấn đề như TPP bị hoãn lại, chưa biết là sẽ thực
thi thế nào giữa 11 nước còn lại.”
Giáo sư Tạ Văn Tài cho rằng chính sách của Mỹ đối với Việt Nam thực
ra không thay đổi so với nhiệm kỳ trước dưới quyền Tổng thống Obama.
“Chính sách Mỹ đúng ra không thay đổi, về vấn đề Biển Đông chẳng hạn
thì những cuộc tuần tiễu để khẳng dịnh tự do hàng hải (FONOB) còn mạnh
hơn cả thời Obama, tiến sát dưới 12 hải lý cạnh những hòn đá mà Trung
Quốc đã chiếm của các nước ở Đông Nam Á, kể cả Việt Nam. Điều đó không
thay đổi. Về vấn đề kết thân với quân sự với Việt Nam, hàng không mẫu
hạm mới tới Cam Ranh, rồi mới có những sự thương lượng về vấn đề mua khí
giới. Việt Nam chưa đủ tiền hay chưa muốn mua của Mỹ nhiều, nhưng mà
tôi thấy không có thay đổi gì về vấn đề chiến lược.”
Giáo sư Tạ Văn Tài nói mặc dù Tổng thống Trump là một nhân vật có
tính khí hơi bất thường, đôi khi ‘bất khả tiên liệu’, nhưng dưới ông
Trump có một số quan chức giỏi như cựu tướng/Bộ trưởng Quốc phòng Jim
Mattis, cựu Ngoại Trưởng Rex Tillerson và giờ ông Mike Pompeo, mà Giáo
sư Tạ Văn Tài đánh giá cao vì đã từng làm tình báo nên biết những thông
tin xác thực để cố vấn Tổng thống Trump, và trong khả năng có thể làm
được, ngăn ông Trump làm những điều theo “tùy hứng”.
Giáo sư Tạ Văn Tài là một chuyên gia theo sát các vấn đề liên quan tới Việt Nam. Ông từng giảng dạy tại Đại học Harvard.
VOA