Những số phận 'phản động' và những cánh báo chí 'vô tri' (Ánh Liên)
Nhà
văn Khải Đơn, người mới đây chia sẻ, khi cô mới vào nghề và được một
nhà báo trong nghề dẫn đến Thủ Thiêm để thảo luận đề tài, thì sau đó,
một số đàn anh khác trong tòa soạn đã sẵn giọng : 'Viết làm gì. Ở đó dân
nhận tiền phản động rồi đi biểu tình thôi.'
Báo chí vô tri
Báo
chí Việt Nam vẫn trong vòng kim cô định hướng (bởi Ban Tuyên giáo trung
ương), và do đó nó phân chủ đề viết thành mục : nhạy cảm ; không nhạy
cảm. Đối với Thủ Thiêm, nó lại rơi vào mục nhạy cảm chỉ bởi liên quan
đến 'thành phố' (tức những cán bộ cao cấp nhất của Thành phố Hồ Chí
Minh) và bởi quan điểm áp đặt vô cớ - 'dân oan biểu tình, khiếu kiện là
nhận tiền nước ngoài'.
Người
viết không phản ánh sự 'im lặng' của cánh báo chí chính thống qua sự
trách cứ nặng nề, bởi nhận thức được đằng sau bài viết của nhà báo quốc
doanh là cả gia đình, sự nghiệp của họ. Đắn đo, suy nghĩ, và lựa chọn là
quyền của mỗi người, có những người tiếp tục dấn thân viết vấn đề 'nhạy
cảm' dù rằng bài biết sẽ bị nhận cảnh báo cho đến không được duyệt, và
giờ đây một trong số họ đang cảm thấy... hèn.
Facebooker
Dat Dang, từng là nhà báo của báo Sài Gòn Tiếp Thị, giờ công tác tại
báo Thể Thao & Văn hóa đã thừa nhận mình là một 'thằng hèn', lý do,
vì từng có thời điểm ông đã hoàn tất một phóng sự truyền hình 'để lý
giải' vì sao khi đại diện chính quyền (UBND Quận 2) lại thua kiện người
dân, vì sao UBND Quận 2 lại để mặc người dân và chẳng buồn thi hành án'.
Để
rồi, sau đó phóng sự đã bị 'cắt gọt đủ đường, để rồi không thể lên
sóng'. Nhà báo này nhớ lại cảnh tượng máy xúc giải tỏa trắng nhà dân,
nhớ lại hình ảnh tập sách vở của các em nhỏ bị các thành viên ban giải
tỏa, vất thẳng ra đường ; nhớ lại cả ông Hoàng Quân - người đương chức
Chủ tịch lúc ấy chất vấn chính ông bằng câu nói : 'ND sao lại nói những
vấn đề này'.
Nhà báo này sau đó đã tiếp tục giữ phóng sự cho riêng mình 'vì ích kỷ cá nhân, vì hèn'.
Vì sao lại có hiện tượng nhà báo 'ích kỷ, hèn' trước sự kiện đến thế ?
Nhà
báo Mai Quốc Ấn trong một chia sẻ ngày 10/05 trên trang Facebook cá
nhân cũng đề cập lại vấn đề im lặng trong cánh báo chí về sự kiện Thủ
Thiêm, đó là trong suốt 20 năm trời, các báo 'đã chất dầy im lặng
trước bất công xảy ra trên mảnh đất máu này', mặc dù, những vụ
'tụ tập phản đối' của người dân nghèo Thủ Thiêm vẫn diễn ra như
tiếng vọng yếu ớt và đầy bất lực trong màn đen tối của sự kiềm kẹp từ
giới chức lãnh đạo thành phố.
Tất
nhiên, cũng giống như Facbooker Dat Dang, ông Mai Quốc Ấn cũng được cấp
trên nhắn nhủ : 'Thôi, không viết về Thủ Thiêm, đụng đến thành
phố'. Và theo ông, 'không đụng đến thành phố' lại là một lá bùa hộ
mệnh an toàn chính trị cho rất nhiều người từng ngồi trên
chiếc ghế tổng/phó tổng biên tập các tòa soạn,.
Qua
câu chuyện của hai nhà báo, có thể thấy rằng, phản ánh nỗi oan của dân
chúng Thủ Thiêm không phải là một lựa chọn ưu tiên, bởi 'để những người
có quyền/chuyên môn trong cánh giới báo chí nghề nghiệp phải lựa chọn để
'hy sinh' sự nghiệp của mình'. Trong bối cảnh, có rất nhiều nhà báo có
lương tri đã bị bắn gục bởi những tội danh khác nhau khi họ nhảy vào
phản ánh sự thật thuộc chuyên mục 'Chính trị xã hội', và từ đó vô hình
chung trở thành một hệ cấm ngầm.
Không
'hệ cấm ngầm' sao được khi mà lực giữa hai phía chênh nhau quá lớn, một
bên là cánh ban bệ thành phố với bộ máy cưỡng chế, một bên là lương dân
yếu ớt chỉ có tiếng kêu gào. Thậm chí, lực thành phố mạnh đến nỗi, vào
năm 2015 - khi Thanh tra Chính phủ phát hiện sai phạm động trời, thì Phó
Tổng Thanh tra Chính phủ Ngô Văn Khánh đã ký ngay văn bản mật dừng
thanh tra theo nguyện vọng của Thành phố Hồ Chí Minh, và 'mật' đã giúp
ông Tất Thanh Cang dễ dàng 'xử lý công việc' hơn với tập đoàn Đại Quang
Minh.
Những số phận phản động
Câu
chuyện gán ghép những người 'dân oan' ; những người khiếu nại - biểu
tình đất đai Thủ Thiêm là phản động không phải là mới. Tại Hà Nội - có
hàng trăm người dân oan vẫn ngày ngày khiếu kiện - tố cáo với băng rôn,
biểu ngữ... những người bị cho là 'phản động', mặc dù họ đang thực thi
quyền của mình theo quy định của pháp luật.
Nhà
văn Khải Đơn, người mới đây chia sẻ, khi cô mới vào nghề và được một
nhà báo trong nghề dẫn đến Thủ Thiêm để thảo luận đề tài, thì sau đó,
một số đàn anh khác trong tòa soạn đã sẵn giọng : 'Viết làm gì. Ở đó dân
nhận tiền phản động rồi đi biểu tình thôi.'
Lý lẽ đó sẽ giúp cho những cánh nhà báo lâu năm trở nên an toàn, và những cánh nhà báo trẻ bị dập tắt nhiệt huyết.
Khi
cô đề xuất đề tài về Dòng Mến Thánh Giá ở Thủ Thiêm, cô lại nhận được
cảnh báo : Em phải cẩn thận với mấy chuyện tôn giáo. Bọn phản động tài
trợ, cho mấy cái nhà thờ biểu tình.'
Và
cụm từ cảnh báo 'phản động' hướng tới 'những masoeur nữ ngồi tọa kháng
không cho phá dỡ nhà thờ', những người cố giữ lấy cái khu thực hành tôn
giáo gần 2 thế kỷ, để tránh biến nơi đây trở thành những tòa cao ốc vô
hồn.
Trấn
áp, tự thiêu, dùng máy xúc giật sập nhà... đó là những thảm cảnh tại
Thủ Thiêm, nhưng thảm cảnh lớn nhất, là họ bị gán vào những con ma xó mà
họ không hề có, đó là : phản động, là nhận tiền nước ngoài, là biểu
tình lấy tiền...
Câu
chuyện của nhà báo - nhà văn Khải Đơn là một chứng thực mạnh mẽ nhất
của việc, người dân oan mất đất, nhóm người yếu thế xã hội đã bị cô lập
ra sao trong cái thời đại mà quyền lực bao trùm trong tay một số 'lãnh
chúa', Khi họ bị dán mác 'phản động', điều người dân có thể trông chờ
vào nhất là cánh báo chí lại lánh xa họ... Câu chuyện dân oan Thủ Thiêm
cứ thế mà kéo dài ngày này ra ngày khác. Thậm chí ngay thời điểm này,
hãy thử lên một số trang 'vệ binh đỏ' - nơi hàm xưng 'phản động' là xu
hướng, sẽ tháy không ít bài vở gán ghép đầy thô bỉ về những người dân
oan mất đất là 'phản động', thậm chí còn nâng cao hơn là 'diễn biến hòa
bình' bằng việc 'nhận tiền nước ngoài để biểu tình'.
Mọi
áp đặt 'phản động' chỉ là cách suy diễn và áp đặt đều hèn mọn, thô bỉ,
kệch kỡm và vô nhân tính. Nó bất chấp luật pháp, lương tri của một con
người, để thỏa mãn gán ghép những tội trạng mà người nhận chưa hề có.
Vậy mà nó vẫn tiếp tục diễn ra, bởi xã hội hiện nay đỏ-đen lẫn lộn, đặc
quánh vẫn ngày đêm siết lấy thân phận nghèo và những người dám lên tiếng
vì lương tâm, và cũng bởi lương tri và cái nhìn thời cuộc một cách
trong suốt lại là những ánh đèn nến trong đêm.
Kết
Báo
chí lên tiếng nhiều hơn vì có một sự bật đèn xanh trong bối cảnh đốt
lò, nhiều người bảo đây là cơ hội ngàn năm để đòi lại công quyền cho
người dân. Nhưng người viết vẫn có những trăn trở rất riêng, rằng : sau
khi ánh lửa đốt lò bị tắt, thì cánh báo chí lại có tiếp tục lên tiếng ;
người dân sẽ có quyền trở lại nơi mà họ bị buộc phải dời đi một cách
trái pháp luật ? ; và liệu sau khi mở cửa báo chí đợt này, cánh báo chí
có tiếp tục phải buộc im lặng tại một sự vụ khác...
Hay
đúng hơn, báo chí Việt Nam liệu có đang trưởng thành hơn, hay những
động thái vừa qua chỉ càng cho thấy tính 'công cụ' của báo chí trong
phục vụ hoạt động chính trị ? Và đến bao giờ, cánh chính giới của nền
báo chí Việt Nam mới thực sự viết vì nghề nghiệp, phản ảnh vì lương tâm
đối với những 'thân phận phản động' ?
Ánh Liên
Nguồn : VNTB, 12/05/2018