GS Phan Đình Diệu, một trí thức lớn của Việt Nam đã qua đời (VNN)
Từ năm 2003, ông tham
gia diễn đàn cải cách giáo dục của 23 nhà khoa học trong và ngoài nước
do GS Toán học Hoàng Tuỵ khởi xướng, có tên là “Hướng về giáo dục”.
Phương châm “cải cách giáo dục: mệnh lệnh của cuộc sống” đã được nhóm
duy trì trong các hoạt động góp ý, phản biện chính sách sau này.
GS
Phan Đình Diệu sinh năm 1936 tại Hà Tĩnh. Ông là nhà toán học, tin học
và được ghi nhận là một trong những người có công lao đầu tiên xây dựng
và phát triển ngành tin học tại Việt Nam. Trong cuộc đời mình, ông cũng
nổi tiếng với sự chính trực và có những đóng góp tâm huyết về chính sách
phát triển khoa học giáo dục nước nhà.
Ông là viện trưởng đầu tiên của Viện Khoa học tính toán và Điều khiển
(nay là Viện Công nghệ thông tin Việt Nam), người sáng lập Hội Tin học
Việt Nam, Phó Trưởng ban thường trực Ban chỉ đạo Chương trình quốc gia
về Công nghệ thông tin khoá 1 (1993-1997).
Sinh ra và lớn lên ở Hà
Tĩnh, ông học Trường ĐH Sư phạm Khoa học với một lý do đơn giản là để
có học bổng vì kinh tế khó khăn. Ở đây, ông tìm thấy sự say mê với ngành
Toán học. Năm 1957, ông tốt nghiệp thủ khoa và được giữ lại trường
giảng dạy.
Sau khi hoàn thành luận án tiến sĩ khoa học ở Liên Xô
ngành Toán học tính toán và Điều khiển học, ĐH Tổng hợp quốc gia Moskva,
ông về nước và bắt đầu tập trung nghiên cứu và phát triển ngành Khoa
học máy tính ở Việt Nam.
Năm 1971, ông được đề nghị làm Trưởng
phòng Toán học tính toán của Uỷ ban Khoa học Nhà nước vào thời điểm cả
nước chỉ mới có một giàn máy tính đuợc đặt tại đây, đòi hỏi phải được
nghiên cứu để sử dụng và đào tạo cán bộ. Ông đã tìm hiểu và học tập để
xây dựng những tập thể cán bộ không những biết sử dụng máy tính, mà còn
có khả năng nghiên cứu ở trình độ cao về một số hướng phát triển hiện
đại của khoa học máy tính và tin học.
Không chỉ là một nhà khoa
học tài năng, GS. Phan Đình Diệu còn là một người thầy gần gũi, tận tình
mà nghiêm khắc với học trò. Ông có thời gian làm cán bộ giảng dạy ở
Khoa Công nghệ Thông tin (sau này là Trường ĐH Công nghệ, thuộc ĐHQG Hà
Nội), và là chuyên gia cao cấp của đại học này.
Ông cũng là Ủy viên Đoàn Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn về khoa học giáo dục.
Gia
đình GS Phan Đình Diệu có 3 người con, đều theo đuổi sự nghiệp khoa học
- giáo dục. Đó là GS Phan Dương Hiệu, PGS Phan Thị Hà Dương, là những
nhà toán học sớm đạt được nhiều thành tựu từ khi còn trẻ tuổi.
Nhớ
lại những kỷ niệm với GS Diệu, anh Giang Văn Thế (là việc tại Ngân hàng
Thế giới) – thường được biết tới với bút danh Hiệu Minh – kể lại: “Là
người có tâm với khoa học và rất yêu toán và tin, anh (GS Diệu) bỏ
không biết bao công sức để xây dựng ngành này cho nước nhà cùng với
những giáo sư đầu ngành như Tạ Quang Bửu, Hoàng Tụy, Lê Văn Thiêm,
Nguyễn Văn Đạo…
Đi sang Pháp, thay vì dành tiền mua xe Peugeot về bán lấy lãi như nhiều người, anh mua rất nhiều linh kiện PC cho Viện”.
Trong một buổi gặp gỡ tại Sài Gòn với nhà văn Nguyễn Thị Ngọc Hải, khi được hỏi "Tại sao ông mê khoa học xã hội?", GS Phan Đình Diệu trả lời: "Nó
hấp dẫn. Tôi thích tìm hiểu từ nhân văn, văn học, nghệ thuật, khuynh
hướng hậu hiện đại. Tôi cảm thấy người ta nói đến hậu hiện đại một cách
thời thượng chứ chưa thật sự hiểu".
Từ năm 2003, ông tham
gia diễn đàn cải cách giáo dục của 23 nhà khoa học trong và ngoài nước
do GS Toán học Hoàng Tuỵ khởi xướng, có tên là “Hướng về giáo dục”.
Phương châm “cải cách giáo dục: mệnh lệnh của cuộc sống” đã được nhóm
duy trì trong các hoạt động góp ý, phản biện chính sách sau này.
Hạ Anh - Nguyễn Thảo
