Trump và lá bài Jerusalem (Lữ Giang)
Quyết
định này đã gây ra những phản ứng dữ dội. Các nước Hồi giáo trên thế
giới, từ Ai Cập đến Thổ Nhĩ Kỳ, Indonesia hay Malaysia đều đồng loạt
phản đối. Châu Âu lo ngại bạo động lại dấy lên tại vùng Cận Đông, và bạo
động đang thật sự xảy ra.
Trong
cuộc họp tại Tòa Bạch Ốc hôm 6/12/2017, Tổng thống Donald Trump phát
biểu : "Tôi cho rằng đã đến lúc chính thức công nhận Jerusalem là thủ đô
của Israel. Các tổng thống trước kia của Mỹ coi đây là một cam kết
trong chiến dịch tranh cử của họ, nhưng cuối cùng không thực hiện được.
Giờ đây, tôi sẽ hiện thực hóa nó". Ông cũng chỉ đạo Bộ Ngoại giao Mỹ
"bắt đầu việc chuẩn bị để chuyển sứ quán Mỹ từ thành phố Tel Aviv tới
Jerusalem".
Quyết
định này đã gây ra những phản ứng dữ dội. Các nước Hồi giáo trên thế
giới, từ Ai Cập đến Thổ Nhĩ Kỳ, Indonesia hay Malaysia đều đồng loạt
phản đối. Châu Âu lo ngại bạo động lại dấy lên tại vùng Cận Đông, và bạo
động đang thật sự xảy ra.
Tại
sao Tổng thống Trump lại đưa ra một quyết định như thế trong lúc này ?
Ít ai có thể hiểu được, vì ông ta có thói quen cứ thích là nói, thích là
làm, chẳng coi luật pháp ra gì... Nếu có bị ai phê bình thì ông ngụy
biện để tự bào chữa !
Vài nét về lịch sử Do Thái
Thánh
kinh mô tả về dân Do Thái, đất Do Thái và thành Jerusalem với rất nhiều
chi tiết. Trong phạm vi bài này, chúng tôi chỉ lược qua một vài nét
chính để độc giả có thế thấy biến cố mà Donald Trump vừa gây ra một cách
rõ ràng hơn.
Tổ
tiên người Do Thái (Hebrews) đã hiện diện trên vùng đất có tên
là Canaan từ khoảng năm 1800 trước công nguyên (TCN). Vùng đất này ngày
nay nằm trong lãnh thổ của Israel, West Bank và một phần Jordan. Đến đời
Jacob, Thượng đế đã chúc phúc và đặt tên cho ông là Israel, có nghĩa là
"Kẻ chiến đấu với Thượng đế". Và kể từ Jacob, người Hebrew được gọi là
dân Israel.
Thành Jerusalem ngày xưa theo Kinh Cựu Ước
Thời cực thịnh của Do Thái là dưới thời vua David. Năm
1003 TCN vua David chọn Jerusalem làm kinh đô của Do Thái. Jeru có
nghĩa là Thành thánh và Salem là Hòa bình. Vua Salomon, người kế nghiệp
vua David, đã cho xây dựng một Đền Thánh nguy nga, lộng lẫy. Trong hơn
3.000 năm lịch sử, Jerusalem đã từng bị phá hủy 2 lần, bị bao vây 23
lần, bị tấn công 52 lần, và 44 lần bị chiếm rồi tái chiếm. Ngày nay,
Jerusalem vẫn là vùng đất ẩn chứa nhiều căng thẳng. Sau đây là các diễn
biến chính.
Do
Thái đã bị các đế quốc Assyrian (720 TCN), Babylonians (khoảng năm 580
TCN), Ba-Tư và Hy-Lạp (khoảng năm 320 TCN) xâm chiếm. Hầu hết người Do
Thái phải bỏ vùng đất Canaan ra đi lưu vong. Khoảng năm 200 TCN, người
Do Thái phục hồi lại được vương quốc của họ quanh vùng Palestine và thủ
phủ Jerusalem ngày nay. Đến năm 61 TCN, đế quốc Roma đến xâm chiếm cả
vùng này, trục xuất người Do Thái ra khỏi Jerusalem và năm 70 đã phá hủy
thành Jerusalem.
Để
cắt đứt sự quan hệ giữa người Do Thái và vùng đất Canaan, đế quốc Roma
đã đổi tên vùng này thành Syria Palestina. Tên Palestine có từ đó. Nhưng
người Do Thái vẫn tin chắc rằng Jerusalem sẽ mãi mãi là của người Do
Thái, vì Thánh Kinh đã nói như thế.
Thánh
Vịnh 147 được mở đầu bằng câu "Lauda Jerusalem Dominun" (Hởi Jeeusalem
hãy ngợi khen Thiên Chúa). Câu thứ 2 nói rất rõ : "Thiên Chúa xây lại
Jerusalem, quy tụ dân Israel lưu lạc về". Đây là thánh vịnh được nhiều
nhạc sĩ danh tiếng trên thế giới phổ nhạc.
Sau
đế quốc Roma, đến lượt đế quốc Byzantine của Syrian chiếm cứ và cai trị
vùng Palestine cho đến thế kỷ thứ 7 thì bị Hồi giáo đánh đuổi. Đế quốc
Hồi giáo Ottoman ở Thổ Nhĩ Kỳ chinh phục toàn bộ Trung Đông năm 1517 và
tồn tại cho đến khi Đệ nhất Thế chiến kết thúc. Đế chế Hồi giáo đã cai
trị Jerusalem kéo dài trong 12 thế kỷ.
Tái lập lại nước Israel
Sau
Thế chiến Thứ nhất (1914 - 1918), nước Anh đánh bại đế quốc Ottoman,
đuổi Thổ Nhĩ Kỳ ra khỏi vùng Ả-rập và quản lý vùng này. Qua nhiều cuộc
vận động ráo riết của người Do Thái lưu lạc ở khắp nơi, ngày
2/11/1917 Ngoại trưởng Anh là Arthur James Balfour tuyên bố sẽ cho lập
một nước Do Thái trên đất Palestine. Thật ra, từ lâu các quốc gia Tây
phương đã nghĩ đến việc phân chia khối Hồi giáo Trung Đông ra thành
nhiều mảnh và thiết lập một trọng điểm có thể đối kháng với sự vùng dậy
của khối này. Israel đã được chọn để làm trọng điểm đó.
Năm
1922, chính phủ Anh đã chia vùng đất mà người Ả-rập và Do Thái đang cư
ngụ ở hai bên bờ sông Jordan ra làm 2 vùng : Vùng phía Tây sông Jordan
kéo ngang qua tới Địa Trung Hải được giao cho người Do Thái. Vùng phía
Đông sông Jordan dành cho người Palestine. Người Ả-rập không chấp nhận
sự phân chia của Anh. Họ nhất định đòi lại Jerusalem và dải Gaza.
Không
giải quyết được sự tranh chấp, Anh đưa nội vụ ra Đại Hội Đồng Liên Quốc
xin giải quyết. Ngày 29/11/1947, Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc đã họp và
biểu quyết nghị quyết số 181, phân chia lại lãnh thổ của người Do Thái
và Palestine : Lấy vùng West Bank và dải Gaza thành lập một quốc gia
Ả-rập mới, sau này đổi thành Palestine. Phần còn lại cho thành lập quốc
gia Do Thái.
Bản đồ Israel ngày nay (màu vàng)
Riêng
thành phố Jerusalem, Liên Hiệp Quốc đặt dưới một quy chế đặc biệt
(special regime) do Liên Hiệp Quốc quản trị. Năm 1948 thành phố
Jerusalem cũng được chia làm hai, nữa phía Tây thuộc về Israel, nữa phía
Đông và Cổ thành do Jordan chiếm giữ.
Bản đồ phân chia Jerusalem năm 1948
Với
cách phân chia này, Do Thái và Palestine nằm lẫn lộn nhau, giống như
những ốc đảo ở trên biển, Việc giao thông giữa các vùng gặp rất nhiều
khó khăn.
Cuộc chiến bùng nổ
Có
5 quốc gia bao quanh lãnh thổ Do Thái, trong đó Ai Cập, Jordan và Syria
quyết ăn thua đủ với Do Thái, còn Lebanon và Saudi Arabia vì có quan hệ
với Anh nên không muốn gây sự.
Khi
tướng Gamal Abdel Nasser lên làm Tổng thống Ai Cập, ông cho thành
lập Phong trào Giải phóng Palestine (PLO) và dùng quân này để quấy rối.
Đầu tháng 5 năm 1967, Ai Cập yêu cầu quân Liên Hiệp Quốc rút khỏi vùng
biên giới giữa dải Gaza và bán đảo Sinai. Cả Liên Hiệp Quốc lẫn Do Thái
đều hiểu rằng Ai Cập chuẩn bị khai chiến.
Khoảng
8 giờ sáng ngày 5/6/1967, Do Thái bất thần mở cuộc tấn công vào bán đảo
Sinai và các vùng đóng quân của Jordan và Syria. Phi cơ Do Thái đã phá
tan hết các phi cơ chiến đấu và chuyên chở của Ai Cập trên bán đảo
Sinai, sau đó cho xe tăng và quân tiến vào, chiếm được thành phố
Jerusalem, đuổi quân Jordan ra khỏi vùng Judea và Samaria. Quân Ai Cập
không kịp phản ứng đã bỏ chạy. Có khoảng 10.000 quân Ai Cập bị giết và
5000 quân bị bắt làm tù binh. Ngày 10/6/1967, lệnh đình chiến do Liên
Hiệp Quốc ban ra đã cứu được người Ả-rập.
Kết quả, Israel chiếm bán đảo Sinai của Ai Cập, đồi Golan của Syria và Ɖông Jerusalem của Jordan.
Ngày
30/7/1980 Israel ban hành Jerusalem Law, một đạo luật lập quy chế
Jerusalem là thủ đô "vĩnh viễn và không chia cắt được" của Israel.
Ngày
20/8/1980 Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc ban hành Nghị quyết 478 lên án
Israel âm mưu sáp nhập Đông Jerusalem và kêu gọi các nước có cơ quan
ngoại giao tại Jerusalem rời khỏi thành phố. Theo Liên Hiệp Quốc, quy
chế cuối cùng của Jerusalem phải do các bên liên quan đàm phán.
Mưu đồ của Hoa Kỳ và Do Thái
Mặc
dầu đã có nghị quyết của Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc như trên, năm
1995, tổng thống Bill Clinton đã ký một sắc lệnh công nhận : "Từ 1950,
Jerusalem là thủ đô của nhà nước Israel".
Ngày
23/10/1995 Quốc hội Mỹ thông qua Đạo luật Đại sứ quán
Jerusalem (Jerusalem Embassy Act) quy định sứ quán Mỹ ở Tel-Aviv phải
được chuyển đến Jerusalem. Tuy nhiên, có một điều khoản trong luật
này cho phép Tổng thống Mỹ đương nhiệm hoãn thời hạn áp dụng luật này.
Để
hoãn việc di dời tòa đại sứ và chờ thời gian thích hợp, các tổng thống
tiền nhiệm Mỹ như Bill Clinton, George W. Bush và Barack Obama cứ 6
tháng một lần, đã ký lệnh hoãn áp dụng luật nói trên. Vào tháng 06/2017,
Donald Trump cũng đã làm như vậy.
Đùng
một cái, ngày 05/12/2017, chính phủ Israel ra tuyên bố tái xác định :
"Jerusalem là thủ đô của dân tộc Do Thái từ 3.000 năm và là thủ đô của
Israel từ 70 năm nay".
Jerusalem được nhắc đến ở đây gồm cả phần phía Tây và phần phía Đông của Jerusalem.
Qua
ngày 06/12/2017 Tổng Thống Donald Trump cũng tuyên bố xác định
Jerusalem là thủ đô không thể chia cắt được của Nhà nước Israel.
Tại sao Trump đã có hành động đột ngột như vậy ?
Những cố gắng giải thích
Ngày
03/12/2017, Jared Kushner, con rể kiêm cố vấn của Tổng thống Trump giải
thích về kế hoạch mới của Mỹ như sau : "Rất nhiều nước Trung Đông muốn
cùng một điều : tiến bộ kinh tế, hòa bình cho dân tộc của họ. Họ nhận
thấy các mối đe dọa trong vùng và tôi nghĩ rằng họ nhìn thấy Israel, một
kẻ thù truyền kiếp, thực ra đã trở thành một đồng minh tự nhiên của
họ vì Iran, vì tổ chức Nhà nước Hồi giáo tại Iraq và Trung Đông". Ngày
8/12/2017, Donald Trump lại nói : "Tôi đã giữ lời hứa khi tranh cử.
Những người khác thì không".
Cả
Donald Trump và con rể đều ngụy biện. Các nước Hồi giáo trong vùng dù
là Sunni hay Shia đều coi Jerusalem là thánh địa bất khả nhượng của họ.
Vì thế, người Hồi giáo Sunni không bao giờ vì lo sợ sự tấn công của
Iran mà trao thánh địa Jerusalem cho Israel và đứng về phe Israel. Ngày
10/12/2017, Tổng thống Iran là Hassan Rohani đã lên tiếng khẳng định
rằng Iran "sẽ không dung thứ cho việc xâm phạm các thánh địa" và kêu gọi
"người Hồi giáo phải đoàn kết trước âm mưu lớn này".
Trong thực tế, Jerusalem hiện nay là di sản của ba tôn giáo độc thần : Do Thái giáo, Kitô giáo và Hồi giáo.
"Đạo
luật Đại sứ quán Jerusalem" là do Quốc Hội Mỹ ban hành ngày 23/10/1995
chứ không phải do Trump làm. Mục đích của đạo luật này là báo cho các
nước Ả-rập biết Mỹ sẽ bảo vệ Israel, chớ có mưu đồ lấn chiếm. Việc khi
nào sẽ dời tòa đại sứ đến Jerusalem là tùy thuộc vào tình thế, chứ không
phải do "giữ lời hứa" hay không. Vào tháng 6/2017 Trump cũng đã ký lệnh
hoãn thi hành như 3 tổng thống tiền nhiệm.
Sự
phản đối mạnh mẽ của khối Hồi giáo cho thấy quyết định của Trump không
phải là động lực nối kết khối Sunni lại với Israel để chống Iran và ISIS
như cậu Jared Kushner đã giải thích.
Nhiều
người tin rằng do sự vận động của cậu con rễ gốc Do Thái là Jared
Kushner nên Trump đã tuyên bố như trên để lấy lòng Do Thái và lấy le,
không cần biết luật pháp và các hậu quả sẽ như thế nào. Một số chuyên
gia khác lại coi vấn đề dời Tòa đại sứ Mỹ từ Tel-Aviv tới Jerusalem cũng
nằm trong chiến lược "Một Trung Đông Mới" của Hoa Kỳ, nên các chiến
lược gia Mỹ đã để cho Donald Trump làm như vậy. Xem ra Donald đang bị
biến thành cho lá bài thí cho việc triển khai chiến lược Một Trung Đông
Mới.
Mở con đường đi tới ?
Như
chúng tôi đã nói, trong kế hoạch "Một Trung Đông Mới" Mỹ đã quyết định
chia 5 nước trung tâm của Hồi giáo ra thành 14 nước. Ba nước Iraq, Libya
và Syria đã bị xé ra làm ba và Yemen đã bị vỡ ra làm hai. Vậy nước thứ 5
là nước nào ? Nhiều người tin rằng nước sau cùng sẽ là Saudi Arabia, vì
đây là nước giàu có về dầu mỏ, thi hành luật Hồi giáo một cách khắt khe
nhất, đã từng huấn luyện và yểm trợ các tổ chức khủng bố Hồi giáo trên
thế giới, nổi bật nhất là al-Qaeda và ISIS. Các tên khủng bố trong vụ
911 đều phát xuất từ Saudi Arabia…
Chúng
tôi xin nhắc lại, ngày 14/7/2015, một hiệp ước về hạt nhân giữa Iran và
Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc, Mỹ, Đức đã được thỏa thuận. Hiệp ước này đã
thả Iran ra để nước này có thể củng cố và lãnh đạo khối Hồi giáo Shia
đối đầu với khối Hồi giáo Sunni đang do Saudi Arabia lãnh đạo, tạo thành
một cuộc chiến tranh ủy nhiệm.
Trong
khi dó, Mỹ lại tìm cách nối kết giữa Saudi Arabia và Israel để chia rẽ
khối Hồi giáo Sunni. Trang nhà Stratfor, một tổ chức chuyên nghiên cứu
về địa chính trị tại Mỹ và trên toàn thế giới, đã phân tích sự liên minh
bất thường giữa Israel và Saudi Arabia : "Bên ngoài là kẻ thù, Bên
trong là đồng minh" (Public foes, Secret allies) đang đưa Trung Đông vào
tình thế mới. Cũng có thể Saudi Arabia đã liên minh với Israel để khỏi
bị đập bể làm ba như Iraq, Libya và Syria
Trong
cuộc trả lời phỏng vấn hôm 16/11/2017, ông Eisenkot, Bộ trưởng quốc
phòng Israel đã tuyên bố trên truyền hình Saudi Arabia rằng Israel sẵn
sàng chia sẻ thông tin tình báo về Iran với Saudi Arabia. Sau đó, Bộ
trưởng năng lượng Israel Yuval Steinit xác nhận mối quan hệ giữa Israel
và vương quốc này đang ngày càng được củng cố.
Sự
tiết lộ này đã đưa tới nhiều hậu quả nghiêm trọng, trước hết là làm suy
giảm niềm tin giữa các quốc gia Hồi giáo trong Liên đoàn Ả-rập với
Saudi Arabia, sau đó tạo ra sự xung đột giữa các quốc gia này với Saudi
Arabia, vì nước này đã liên kết với Israel, "kẻ thù truyền kiếp" của họ.
Đây là vấn đề chúng tôi sẽ trình bày sau.
Trăm dâu đổ xuống đầu Trump !
Chiến
lược Một Trung Đông Mới sẽ diễn biến như thế nào, ít ai được biết.
Nhưng tiếng phản đối Trump đang lan tràn khắp nơi. Tất cả đều cho
rằng quyết định của Trump vi phạm quốc tế công pháp và nghị quyết của
Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc.
Biểu tình chống quyết định của Trump về Jerusalem
Chiều
06/12, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres đã mạnh mẽ lên án
một quyết định "đơn phương" từ phía Hoa Kỳ về Jerusalem. Hội đồng Bảo an
Liên Hiệp Quốc họp khẩn cấp sáng 7/12/2017 tại New York để phê phán
quyết định của Trump. Năm nước Châu Âu đã đưa ra tuyên bố : "Tình trạng
của Jerusalem cần phải được định đoạt bằng con đường đàm phán giữa
Israel và Palestine để có được thỏa thuận cuối cùng" và Liên Hiệp Âu
Châu sẽ không công nhận chủ quyền của Israel trên toàn bộ thành phố
Jerusalem.
Ngày
10/12/2017, trong cuộc họp của 22 các nước thành viên tại Cairo, Ai
Cập, Liên đoàn Ả-rập đã đưa ra tuyên bố nói rằng quyết định của của Tổng
thống Trump hôm 6/12 là "sự vi phạm nguy hiểm luật quốc tế", không có
ảnh hưởng về pháp lý và "vô giá trị".
Phản
ứng gay gắt nhất đến từ Thổ Nhĩ Kỳ. Ngay hôm 06/12/2017, Tổng thống
Recep Tayyip Erdogan thông báo triệu tập đại diện 57 nước thành viên của
Tổ Chức Hợp Tác Hồi giáo vào ngày 13/12 tại Istanbul để bàn về quyết
định của Mỹ về quy chế Jerusalem. Rõ ràng là Erdogan muốn dẫn đầu phong
trào chống lại "đồng minh" của mình là Washington. Bộ trưởng tư pháp Thổ
Nhĩ Kỳ cho rằng quyết định của Hoa Kỳ về Jerusalem là một "đám cháy khó
dập tắt".
Saudi
Arabia, một "đồng minh truyền thống" của Hoa Kỳ, cũng phải lên án hành
động "vô trách nhiệm" của Trump. Còn Iran nói tới viễn cảnh một "cuộc
chiến ném đá Intifada" khác sắp mở ra.
Quyết
định dời Tòa đại sứ Mỹ từ Tel Aviv đến Jerusalem của Trump là một
chuyện phiêu lưu và không cho thấy có lợi ích thực tế nào trong hiện
tại, nhưng nó đang cô lập Mỹ.
Một lần nữa Trump lại chọc cho người ta chửi ! Chơi lá bài Jerusalem, Trump đang thua đậm.
Ngày 14/12/2017
Lữ Giang