Fidel Castro: Hai bộ mặt (VOA-Bùi Tín)
“Benigno” khẳng định rằng chính tính tự
kiêu tự đại của Fidel Castro đã làm cho các cuộc cách mạng ở Bolivia,
Peru, Nicaragua cũng như ở Angola và Ethiopia bị thất bại. Riêng cách
mạng Nam Phi toàn thắng là nhờ có sự lãnh đạo sáng suốt, kiên cường của
Nelson Mandela, một người sống giản dị khổ hạnh, gương mẫu hy sinh,
không buông thả, hưởng lạc cá nhân như Fidel Castro.
Fidel Castro đã chết, kết thúc một cuộc
đời sóng gió sôi nổi, để lại một quá khứ có nhiều tranh cãi dai dẳng.
Phải chăng ông là một lãnh tụ vĩ đại, một nhà cách mạng kiệt xuất đã có
công khai sáng một chế độ tươi đẹp cho nhân dân Cuba, biến đất nước này
từ một thuộc địa nghèo nàn thành một quốc gia độc lập mẫu mực cho cả
châu Mỹ La tinh, châu Phi và toàn thế giới?
Cuba treo cờ rủ để tang Fidel Castro
hàng tuần lễ. Một số nhà nước Cộng sản cũng làm quốc tang cho ông, coi
ông là một lãnh tụ cộng sản kiên cường, trung thành đến cùng với ý thức
hệ Mác – Lênin, với chủ nghĩa xã hội. Mặt khác, cũng có hàng ngàn thuyền
nhân Cuba ở thành phố cảng Miami của Mỹ đốt pháo ăn mừng cái chết của
người mà họ xem như một kẻ độc tài tàn ác bậc nhất thế giới, từng ra
lệnh xử tử 15.000 sĩ quan và binh sĩ chế độ cũ bị nghi là “phản động”,
“có âm mưu phản loạn”, bắt giam 20.000 tù chính trị, trong đó có nhiều
chiến sĩ dân chủ và nhà báo đòi tự do, nhiều công dân đòi nhân quyền. Họ
cũng xem ông là kẻ đã kìm hãm xã hội Cuba hơn nửa thế kỷ trong một chế
độ cộng sản độc đảng, độc quyền, toàn trị, phản dân chủ và phi pháp.
Theo họ, ông là kẻ tội phạm lớn nhất trong lịch sử Cuba, làm cho Cuba bị
cô lập và trừng phạt một cách bi thảm, bị lạc hậu kéo dài trong thân
phận nô lệ còn tệ hại hơn dưới thời Batista.
Đó là hai mặt khác hẳn nhau, đối lập
nhau, xung đột nhau dai dẳng, làm cho nhiều người không biết đâu là sự
thật. Tuổi trẻ ở Việt Nam băn khoăn khi Nhà nước bắt dân để quốc tang
một ngày và đình hoãn mọi cuộc vui chơi giải trí để tưởng nhớ “lãnh tụ
vĩ đại Fidel”, “người bạn lớn thân thiết” cách xa Việt Nam nửa vòng quả
đất.
Tôi vốn là kẻ sùng bái Fidel Castro từ
khi còn ở trong nước do bị tuyên truyền bởi bộ máy tuyên huấn đồ sộ
chuyên ép buộc cá nhân phải nhận thức và tư duy rập theo tư duy và nhận
thức của đảng, không ai được có quan điểm tư duy độc lập. Mà có tư duy
và nhận thức đối lập thì chỉ có vào tù.
Cho nên từ khi ra được nước ngoài, vốn
thường xuyên tò mò, tôi khám phá ra không biết bao nhiêu là sự thật từ
kho tư liệu của Thư viện Quốc gia Liên Xô, kho tư liệu của Đảng Cộng sản
Liên Xô, rồi tài liệu phong phú của Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ, các kho
tư liệu ở Pháp, ở Anh, ở Đức, ở Canada…, ở sách báo đọc hàng ngày không
xuể, rồi cơ man nào là phim ảnh thời sự rất đa dạng, phong phú, chân
thực.
Về Fidel Castro, tôi biết thêm được
những gì? Khá nhiều điều. Tôi từng gặp Fidel Castro khi ông sang thăm
Việt Nam năm 1973, được Đại tướng Võ Nguyên Giáp đưa vào thăm một đoạn
đường mòn Hồ Chí Minh. Tháng 4/1977 tôi lại có dịp gặp lại ông ở Berlin
khi tôi là trợ lý báo chí cho Tướng Giáp trong Đoàn quân sự cấp cao đi
cám ơn các nước XHCN sau khi thống nhất đất nước. Một sự trùng hợp:
Fidel Castro cũng vừa đi một vòng các nước châu Phi để thanh tra số quân
tình nguyện Cuba ở Angola, Congo, Namibia, Ethiopia, Mozambique… Đây là
một cuộc đi thị sát bí mật tuyệt đối. Một điều rất thú vị là trong cuộc
trò chuyện giữa 3 đại tướng cộng sản thuộc 3 châu (Đại tướng Heinz
Hoffmann của Cộng hòa Dân chủ Đức, thuộc châu Âu; Đại tướng Fidel Castro
thuộc châu Mỹ; và Đại tướng Giáp thuộc châu Á), Fidel Castro kể rằng
ông đã bí mật gửi hơn 32.000 quân Cuba sang các nước châu Phi nói trên
nhằm làm nòng cốt cho các đạo quân nổi dậy của các nước đó, cũng như ở
một số nước Mỹ La tinh trước đây. Cách thâm nhập là dùng một loạt tàu
chở dầu của Liên Xô sau khi cập bến Cuba trở về thì chở quân Cuba ghé
qua các cảng châu Phi để tiếp tế nước ngọt đồng thời cho lính Cuba đổ bộ
vào lúc ban đêm, với các loại vũ khí nhẹ như tiểu liên AK, đại liên,
súng cối, bom mìn… Fidel Castro tự coi là “người hùng” đóng vai trung
tâm trong sự nghiệp giải phóng toàn bộ châu Mỹ La tinh và châu Phi. Tôi
ngẫm nghĩ mãi về con “người hùng” ấy sau khi gặp, ngắm nhìn ông cùng vẻ
mặt và cung cách xử sự của ông và nhận ra một con người tự mãn, kiêu
căng, đầy tham vọng chinh phục nước khác, tự hào là có nhiều sáng kiến
và luôn chiến thắng.
Sống ở Pháp, tôi quen thân với cựu Đại
tá Dariel Alarcon Ramirez, một sĩ quan Cuba đã từ bỏ hàng ngũ của Fidel
Castro trốn sang Tây Ban Nha rồi sang Pháp năm 1994. Hai năm sau, dùng
bút danh “Benigno”, Ramirez cho xuất bản một tập hồi ký gần 300 trang có
nhan đề Vie et Mort de la Révolution Cubaine (Sống và Chết của
Cách Mạng Cuba), tố cáo Fidel Castro “phản bội” cách mạng Cuba cũng như
cách mạng xã hội chủ nghĩa tại châu Phi và các nước châu Mỹ La tinh
khác.
Dariel Alarcon Ramirez tham gia đội quân
của Fidel Castro từ năm 1957, khi mới 17 tuổi, trong số 80 chiến sĩ
tiến công trại Moncada, rồi sau này năm 1959 tiến vào giải phóng thủ đô
Havana. Từ mù chữ, anh tự học, được phong cấp đại tá khi mới 25 tuổi,
tham gia đội cận vệ bảo vệ Fidel Castro, về sau làm ở cơ quan tình báo
theo dõi tình hình các nước Mỹ La tinh như Bolivia, Peru, Colombia… và
một số nước châu Phi như Angola, Namibia, Nam Phi… Anh cũng từng là giám
đốc hệ thống các nhà tù để giam tù chính trị, các sĩ quan chế độ cũ và
những công dân đòi tự do dân chủ, tự do ngôn luận, báo chí và tự do tôn
giáo… Anh không đồng tình với Fidel Castro về một loạt chính sách mà anh
cho là quá khích, bất nhân, như bắt giam, bắt lao động khổ sai các sĩ
quan chế độ cũ, xử tử quá nhiều người bị nghi là chống đối, có âm mưu
lật đổ (anh ước tính số bị tử hình không xét xử hồi đó là 15.000 người).
Anh chống lại việc bỏ tù các nhà báo, nhà văn đòi tự do ngôn luận, tự
do sáng tác. Anh cho biết hiện có đến 20.000 tù nhân chính trị, một nửa
là số thuyền nhân bị bắt khi tìm đường trốn sang Hoa Kỳ và Mexico.
Trong hồi ký của mình, Alarcon Ramirez
cho biết ông đồng ý phải giúp phong trào cách mạng tại các nước châu Mỹ
La tinh và châu Phi, nhưng không thể làm theo kiểu riêng của Fidel
Castro là can thiệp quá sâu vào nội bộ các đảng anh em, cài người Cuba
vào các cơ quan lãnh đạo và cơ quan tình báo các đảng bạn, gây bè phái
chia rẽ, làm cho phong trào thất bại. Anh khẳng định rằng Fidel Castro
đã kèn cựa với Che Guevara, cố tình đẩy Che về Bolivia và làm cho Che bị
giết tại đó. Ở Angola, Fidel Castro đã can thiệp quá sâu vào nội bộ
đảng và Nhà nước, cài cắm người Cuba vào bộ máy cầm quyền và bộ máy an
ninh. Theo “Benigno”, chính vì vậy Fidel Castro bị một tướng lãnh nổi
tiếng của Cuba là Arnaldo Ochoa, tư lệnh quân tình nguyện Cuba ở châu
Phi, phản đối. Cũng theo “Benigno”, Tướng Arnaldo Ochoa sống chan hòa,
giản dị, khác hẳn lối sống cá nhân, xa hoa hưởng lạc của Fidel Castro.
Ochoa cho là cách giúp đỡ đúng đắn nhất cho các phong trào cách mạng ở
châu Phi và các nước châu Mỹ La tinh khác là yểm trợ và hướng dẫn họ,
chứ không phải là làm thay, giẫm chân lên họ. Hồi ký của “Benigno” thuật
lại rằng, vì bị chạm tự ái, Fidel Castro liền gọi Ochoa về và dựng lên
vụ án vu cáo ông buôn lậu ma túy, kim cương, dầu hỏa. Kết quả là Tướng
Ochoa, một ủy viên Ban Chấp hành Đảng Cộng sản Cuba, mà theo nhiều
người, có uy tín hơn cả Fidel và Raúl Castro, bị tuyên án tử hình và bị
hành quyết năm 1989.
“Benigno” khẳng định rằng chính tính tự
kiêu tự đại của Fidel Castro đã làm cho các cuộc cách mạng ở Bolivia,
Peru, Nicaragua cũng như ở Angola và Ethiopia bị thất bại. Riêng cách
mạng Nam Phi toàn thắng là nhờ có sự lãnh đạo sáng suốt, kiên cường của
Nelson Mandela, một người sống giản dị khổ hạnh, gương mẫu hy sinh,
không buông thả, hưởng lạc cá nhân như Fidel Castro.
Gần đây, sau cái chết của Fidel Castro,
Bộ Chính trị Đảng CSVN quyết định cả nước phải làm quốc tang, việc nhận
ra hai bộ mặt của Fidel – bộ mặt tích cực và bộ mặt tiêu cực, bộ mặt giả
tạo và bộ mặt thực sự – là rất cần thiết, nhất là đối với tuổi trẻ Việt
Nam đang bối rối giữa những nhận định khác nhau, đối lập nhau. Cuốn
sách và những chính kiến bộc trực của Alarcon Ramirez, một cựu đại tá
từng sống và làm việc trực tiếp với Fidel trong hơn 20 năm, một nhà báo,
nhà văn lưu vong sống trên đất Pháp 20 năm nay [1], có thể cho ta một
số cách nhìn chuẩn xác đáng tin cậy.
[1] Alarcon Ramirez đã qua đời tại ngoại ô Paris hồi tháng 3 năm 2016.