Điểm báo Pháp - Ukraine : thách thức gương mẫu trong thời chiến (Thụy My)

tháng 12 04, 2025 , ,


Ukraine : Trận động đất chính trị và thách thức gương mẫu trong thời chiến

Chiến tranh ở Ukraine tiếp tục được báo chí bàn luận nhiều nhất ngày 01/12/2025, bên cạnh hồ sơ Epstein tại Hoa Kỳ, chuyến tông du Lebanon của Giáo hoàng Leo XIV. Le Monde nhận xét, việc cánh tay mặt của tổng thống Zelensky phải từ chức rơi đúng vào thời điểm bất lợi nhất cho Ukraine. Đối với Le Figaro, Donald Trump đã chọn đứng hẳn về phía Vladimir Putin. Les Echos đặt câu hỏi, chiến tranh ở Ukraine sẽ kết thúc theo cách nào, đầu hàng như năm 1945 hay đình chiến như năm 1953 ?
Ảnh chụp từ drone về các tòa nhà dân cư bị hư hại do quân Nga oanh tạc tại thành phố Kostiantynivka thuộc Donetsk ở gần chiến tuyến, ngày 28/11/2025 via Reuters – Ukrainian Armed Forces

Cánh tay mặt của Zelensky phải ra đi

Le Monde nhận xét, việc Andriy Yermak, cánh tay mặt của Volodymyr Zelensky phải từ chức là một "trận động đất chính trị" cho Ukraine, rơi đúng vào thời điểm bất lợi nhất. Sự kiện chính tổng thống Volodymyr Zelensky hôm 28/11 loan báo cố vấn thân cận nhất từ chức đã gây ra cú sốc lớn tại Kiev.

Libération lưu ý, khi tình hình trầm trọng, Zelensky lên tiếng với quốc dân đồng bào qua video, thu ngay trên vỉa hè con đường Bankova lạnh giá ở Kiev. Bốn năm trước, ngày 25/02/2022, ngay sau khi Putin xua quân sang xâm lăng, Volodymyr Zelensky cùng với các cộng sự thân cận khẳng định nội các vẫn ở đây để chiến đấu bảo vệ Ukraine. Và mỉa mai thay, video mới cũng sẽ đi vào lịch sử, được quay đúng vào nơi này.

Andriy Yermak, 54 tuổi, tuy không được cảm tình nhưng ai cũng hiểu rằng sự ra đi của nhân vật được tổng thống chọn lựa làm trưởng phái đoàn đàm phán với Hoa Kỳ và Nga cách đây chưa đầy một tuần, khiến Zelensky lâm vào thế khó. Trong hệ thống chính trị Ukraine, chánh văn phòng tổng thống có vai trò rất lớn, kiêm cả cố vấn chính trị, quản trị Nhà nước. Trong bối cảnh chiến tranh và thiết quân luật, vị thế của Andriy Yermak càng to lớn, khi dùng người ông chú trọng sự trung thành hơn là năng lực, nên thường bị đối lập chỉ trích.

Nhân vật trung thành cùng "nằm gai, nếm mật" lúc nguy nan

Yermak là cựu luật sư chuyên về truyền thông vốn nằm trong số "người trong boong-ke" - những người thân tín bao quanh tổng thống trong những giờ phút tiếp theo cuộc xâm lăng đại quy mô của Vladimir Putin ngày 24/02/2022. Từ đó trở đi, Andriy Yermak, nhân vật số hai trong chính phủ phụ trách cả đối ngoại, đàm phán, giám sát các chiến dịch quân sự, việc chuyển giao vũ khí, tháp tùng tổng thống trong tất cả các chuyến đi Mỹ hoặc Châu Âu. Tên ông được các nước biết nhiều hơn cả hai thủ tướng lần lượt kế nhiệm sau cuộc xâm lăng.

Là người không khoan nhượng về chủ quyền Ukraine, đôi khi ông bị một số đối tác phương Tây chỉ trích vì thiếu linh hoạt. Trong nước, Yermak trở thành cột thu lôi cho những phê phán về chính sách. Về mặt chính thức thì Andriy Yermak không bị cáo buộc trong cuộc điều tra của Cơ quan chống tham nhũng (NABU) và Viện Kiểm sát chuyên trách (SAPO). Nhưng ngày càng nhiều dân biểu của đảng cầm quyền đòi hỏi ông phải ra đi để trấn an dân chúng và củng cố hình ảnh một Ukraine đang trở nên trong sạch - Yermak là người đã bổ nhiệm hầu hết những nhân vật bị cáo buộc tham nhũng. Trên mạng xã hội Ukraine, nhiều người hoan nghênh quyết định cách chức Yermak, số khác trên báo chí hay trong chính quyền, tự hỏi ai có lợi trong vụ này. Một số người trong đảng của tổng thống nghi ngờ Moskva giựt dây, số khác coi đây là do sức ép của Mỹ.

Rustem Umerov, tiếng nói mới của Kiev ở nước ngoài

Để thương lượng kế hoạch hòa bình với chính quyền Donald Trump ở Florida, tổng thống Ukraine giờ đây trông cậy vào Rustem Umerov, một người Tatar từ Crimea. La Croix cho biết Umirov không phải là vô danh đối với người Mỹ. Hiện là chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia, ông là bộ trưởng quốc phòng từ 2023 đến 2025, từng bàn thảo về việc chuyển giao vũ khí với các đồng nhiệm.

Năm nay 43 tuổi, Rustem Umerov thuộc thế hệ viên chức Ukraine được tôi luyện trong chiến tranh. Xuất thân là doanh nhân, ông đắc cử Quốc hội năm 2019 trong danh sách đảng cải cách Holos (Tiếng nói). Là người Hồi giáo, Rustem Umerov thân cận với lãnh đạo truyền thống của người Tatar, Mustafa Dzhemilev, và luôn tranh đấu để giải phóng Crimea - bị Nga chiếm năm 2014.

Nói tiếng Thổ và tiếng Anh, Rustem Umerov là nhà đàm phán giỏi, từng đóng vai trò trung tâm trong thỏa thuận ngũ cốc năm 2022. Hôm 23/11 tại Genève, Rustem Umerov cũng đã hiện diện trong cuộc họp với ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và đặc sứ Steve Witkoff, nhưng ngồi phía ngoài cùng, và lần này, vị trí của ông là ngay giữa. Một trách nhiệm nặng nề vào lúc Ukraine đang chịu sức ép lớn của Hoa Kỳ để nhượng lãnh thổ.

Kiev đang thiếu vũ khí và tiền bạc, hàng đêm đều bị Nga oanh tạc, lại thêm xì-căng-đan tham nhũng, nhưng đã chứng tỏ không dễ dàng chịu thua. Đêm thứ Bảy rạng sáng Chủ nhật, trong khi các thành phố Ukraine bị oanh kích, các drone hải chiến của Kiev đã tấn công hai tàu dầu Nga ngoài khơi Thổ Nhĩ Kỳ. Đồng thời một cảng dầu bên bờ Hắc Hải của Nga cũng trở thành mục tiêu của drone. Ukraine tiếp tục đánh vào dầu lửa Nga, nguồn thu nhập chính và là điểm dễ tổn thương của kẻ xâm lăng.

Gương mẫu ngay trong thời chiến : Thách thức cho Ukraine

Trong bài xã luận "Ukraine trước thách thức phải mẫu mực trong thời chiến", Le Monde nhận định vụ Yermak có thể làm tăng thêm sự hoài nghi nơi các đồng minh kém hăng hái nhất của Ukraine, và bị Vladimir Putin khai thác. Đòi hỏi minh bạch cho thấy công luận Ukraine gắn bó với những giá trị gần gũi với Liên Hiệp Châu Âu, và xa cách với nước Nga độc tài hơn bao giờ hết.

Cú sốc xảy ra vào lúc cuộc tìm kiếm ngưng bắn trở thành một cái vòng luẩn quẩn hết sức khó chịu. Washington thường xuyên cho ảo tưởng có những đột phá, rồi người ta phát hiện chủ yếu là đề nghị của Nga, Kiev và Châu Âu chỉnh sửa, và Moskva xóa đi tất cả, đòi hỏi tối đa đồng thời oanh tạc đẫm máu vào Ukraine. Kế hoạch mới nhất có cùng số phận, nhưng tiết lộ của Bloomberg về việc Steve Witkoff cố vấn cho Kremlin cách gây ảnh hưởng lên ông Trump, và cóp lại toàn bộ chủ trương của Moskva, đã gây rất nhiều bối rối cho Nhà Trắng.

Sau lúc sững sờ, Ukraine và Châu Âu cũng cân bằng lại được đề nghị, nhưng hy vọng Donald Trump trở nên thực tế hơn đã tan thành mây khói. Thực trạng này buộc Châu Âu phải dấn thân nhiều hơn nếu muốn tiếng nói của mình được tôn trọng. "Liên minh tình nguyện" do Anh, Pháp, Đức dẫn đầu là một bước tiến ý nghĩa, nhưng cần phải đi xa hơn trong vấn đề vũ khí lẫn tài sản Nga bị phong tỏa.

Trump đã chọn phe : Putin !

Đối với Le Figaro, Donald Trump đã chọn đứng về phía Vladimir Putin, và một "hòa bình" chỉ phục vụ cho lợi ích của Washington và Moskva. Châu Âu buộc phải đứng ngoài lề. Tờ báo nhắc lại, ban đầu Châu Âu cố gắng vận dụng giải pháp ngoại giao. Tổng thống Emmanuel Macron liên tục gọi điện cho Vladimir Putin và Volodymyr Zelensky, Anh và Ý đứng về phía Ukraine, các cuộc tiếp xúc với chính quyền Joe Biden diễn ra thường xuyên. Gần bốn năm sau, trong cuộc khủng hoảng đang đe dọa an ninh của châu lục, Châu Âu chỉ đóng vai lính cứu hỏa được gọi đến hàng tuần để dập lửa, hạn chế thiệt hại.

Theo thông tin của Le Figaro, Mỹ lợi dụng xì-căng-đan tham nhũng để buộc ông Zelensky phải ký kết một thỏa ước hòa bình tồi tệ, nếu không có nguy cơ bị Washington ngưng hỗ trợ. Về "liên minh tình nguyện", cựu tổng thư ký NATO Anders Fogh Rasmussen gọi là "liên minh chờ đợi". Rất nhiều vấn đề còn bỏ lửng : nhượng đất hay không, bảo đảm an ninh như thế nào… Liệu Vladimir Putin đã dồn toàn lực vào cuộc xâm lăng, có chịu ngưng bắn hay không ? Sau khi chiến đấu anh dũng, người Ukraine có đồng ý một kế hoạch do kẻ thù dựng lên ? Châu Âu có tiếp tục nỗ lực cần thiết kể cả chống lại người Mỹ để tránh một nền "hòa bình" bất công, tưởng thưởng cho kẻ xâm lược ?

Chiến tranh Ukraine sẽ kết thúc như 1945 hay 1953 ?

Les Echos đặt câu hỏi, phải chăng chiến tranh ở Ukraine sắp đến hồi kết thúc ? (Bốn năm, đã dài bằng thời kỳ Đệ nhất Thế chiến). Tại Moskva, người ta mơ một ngày 08/05/1945, khi Đức quốc xã đầu hàng vô điều kiện. Ở Kiev, người ta nghĩ đến ngày 27/07/1953, khi chiến tranh Triều Tiên ngưng lại. Giấc mơ nào sẽ thành hiện thực ?

Theo tác giả bài viết, điều này lệ thuộc nhiều vào Mỹ, nhưng cả Châu Âu nữa. Liên Hiệp Châu Âu nay hiểu rằng chiến tranh Ukraine ảnh hưởng đến vận mệnh châu lục. Vấn đề là trong bốn nhân tố chính của bi kịch Ukraine, Kiev, Moskva và Bruxelles đều có chiến lược tương đối rõ, nhưng nước Mỹ thì không.

Ukraine sau vụ khẩu chiến ở Phòng Bầu dục hồi tháng 2, hiểu rằng điều chủ yếu là không bao giờ nên nói "không" với Trump. Kiev che giấu sự phản đối dưới những lời lẽ ngọt ngào, nhưng về căn bản vẫn tiếp tục kháng cự. Dù biết khó thể thu hồi lại lãnh thổ bị chiếm bằng quân sự, Ukraine từ chối ký kết một hiệp ước hòa bình trong đó vũ lực chiến thắng luật pháp, đánh cược vào sự mập mờ pháp lý để chờ thời. Đóng băng tất cả, và không nhượng bộ gì.

Quan điểm của Moskva tất nhiên hoàn toàn trái ngược, nhưng dựa trên một sự nhập nhằng về căn bản. Nga muốn chính thức sáp nhập những vùng đã chiếm được, và không dừng lại ở đây. Dưới mắt Kremlin, Ukraine đơn giản là không hiện hữu, không phải là một Nhà nước độc lập có chủ quyền. Moskva muốn ngăn bằng mọi giá việc Ukraine gia nhập thế giới dân chủ phương Tây. Đối với Liên Hiệp Châu Âu, cần phải chủ động về an ninh châu lục, chống lại chủ trương bành trướng của Nga.

Ba mục tiêu không thể hòa hợp của Donald Trump

Còn nhân tố quan trọng nhất là Hoa Kỳ thì luôn dao động. Có vẻ như Donald Trump theo đuổi ba mục tiêu khó thể hòa hợp với nhau : áp dụng cho Ukraine công thức đang thành công ở Gaza, không mất đi mối liên hệ ưu tiên với Putin, và không đánh mất một đảng Cộng Hòa ngày càng ít ủng hộ chính sách thân Nga của ông. Trong vụ Epstein rồi đến vụ Witkoff, Trump ở thế bị động.

Steven Witkoff khi mách nước cho những người thân tín của Putin cách thao túng tổng thống Mỹ, không phải là phản bội Trump, nhưng cho thấy tính chất "amateur" (nghiệp dư) của ông ta, bên cạnh đó là sự gần gũi giữa ông chủ Nhà Trắng và Kremlin. Trung Quốc hiểu thấu sự quan trọng này. Nếu Trump tặng cho Moskva món quà Ukraine, thì sao lại không thể tặng Đài Loan cho Trung Quốc ? Cuộc chiến tranh Ukraine bắt đầu đi vào hồi kết, hay chúng ta đang trong giai đoạn cuối của một thời kỳ hòa bình lâu dài chưa từng thấy của thế giới ? Theo Les Echos, thật đáng buồn là giả thiết thứ hai có vẻ đúng hơn.

Về phía Hoa Kỳ, cú sốc hồ sơ Epstein tiếp diễn : Ngày 19/12 tới những tình tiết mới sẽ được công bố. Nhiều nạn nhân cùng với luật sư, các dân biểu hy vọng những kẻ đồng lõa sẽ phải trả giá. Các đối thủ của Donald Trump và đảng Dân Chủ chờ đợi những tiết lộ về ông Trump, còn phía Cộng Hòa trông cậy những nhân vật Dân Chủ như Bill Clinton vốn có quan hệ chặt chẽ với Epstein sẽ bị hủy hoại tên tuổi.

Hồ sơ này có đến trên 100.000 trang tài liệu và trên 300 gigabit, gồm các báo cáo điều tra của FBI, biên bản thẩm vấn, hình ảnh, video giám sát, tài liệu cá nhân của Epstein bị tịch thu tại nhiều địa điểm, khoảng 20.000 email… Larry Summers, kinh tế gia của đảng Dân Chủ đã phải từ chức, hoàng tử Andrew ở Anh quốc bị tước danh hiệu… và những cái tên mới sẽ xuất hiện từ ngày 19/12.

Thụy My