Nạn lụt ở Việt Nam không lối thoát (James Ngo)
Lụt 2025 không giống bất kỳ năm nào trước đây.
Mình lên Facebook hiếm khi phân tích về một vấn đề gì ở Việt Nam. Hôm nay chứng kiến tình trạng lụt diễn ra đồng loạt và kéo dài ở nhiều địa phương nên mình xin phân tích về lụt ở Việt Nam không đơn giản tí nào.
Năm nay 2025 chúng ta thấy Huế ngập sâu trong biển nước với lượng mưa phá kỷ lục ; Nha Trang và Khánh Hòa chịu đợt ngập nặng kèm theo sạt lở ; Đà Lạt chìm trong nước ngay tại trung tâm ; Tây Nguyên sạt lở nghiêm trọng ; còn Thành phố Hồ Chí Minh và Cần Thơ tiếp tục rơi vào cảnh ngập gần như thường trực.
Điều đáng nói là lụt không chỉ xảy ra tại một thời điểm nhất định mà kéo dài liên tục, mang tính lan rộng và tê liệt hệ thống đô thị.
Người Việt Nam lâu nay vẫn quen với lũ lụt, nhất là miền Trung, vùng "rốn lũ" truyền thống.
Trước năm 1975 và nhiều thập kỷ sau đó, lụt thường diễn ra theo từng cơn bão, từng khu vực cụ thể và nước thường rút nhanh nhờ rừng còn nhiều, hệ sinh thái tự nhiên còn nguyên vẹn, và đô thị chưa bê tông hóa. Lụt xưa mang tính cục bộ và không xảy ra ở nhiều tỉnh cùng một lúc.
Nhưng lụt năm 2025 hoàn toàn khác biệt. Đây không còn là hiện tượng tự nhiên thông thường. Lụt năm nay, với quy mô và thời gian kéo dài trên diện rộng, phản ánh rõ một thực tế đây là lụt do con người tạo ra.
Với hàng chục năm phá rừng, xây dựng thủy điện nhỏ, bê tông hóa quá mức, lấp kênh rạch, quản lý lỏng lẻo và đặc biệt là tham nhũng trong quản lý tài nguyên và đất đai đã đẩy hệ thống tự nhiên của Việt Nam vượt quá khả năng chịu đựng.
Năm 2025 chỉ là dấu hiệu đầu tiên cho một chu kỳ lụt triền miên nếu không có thay đổi.
Nguyên nhân đầu tiên cho thấy rừng đóng vai trò như lớp đệm điều tiết nước tự nhiên. Khi rừng còn, nước mưa thấm chậm, giảm nguy cơ lũ đột ngột và hạn chế sạt lở.
Thế nhưng trong nhiều năm, rừng tự nhiên đã bị triệt phá để nhường chỗ cho các dự án thủy điện nhỏ, khu du lịch, dự án bất động sản và khai thác gỗ trái phép. Nhiều hoạt động phá rừng diễn ra công khai, có tổ chức, thậm chí có sự bao che của cán bộ nhà nước.
Việt Nam cũng nhiều lần vận động trồng rừng nhưng rừng trồng thay thế không thể bù lại chức năng giữ nước và chống xói mòn của rừng nguyên sinh.
Khi rừng biến mất, nước mưa không còn gì giữ lại, đổ ập xuống các vùng thấp, biến những cơn mưa lớn thành lũ chỉ trong vài giờ. Đây là hậu quả của quản lý yếu kém, không phải lỗi của thiên nhiên.
Trong hai thập kỷ qua, hàng trăm thủy điện nhỏ được xây dựng với mật độ dày đặc. Chúng phá rừng để lấy đất cho hồ chứa, làm biến dạng dòng chảy tự nhiên của các con sông, khiến nước tích tụ bất thường. Khi mưa lớn, các hồ phải xả đập để bảo đảm an toàn công trình, tạo ra dòng nước khổng lồ dồn về hạ du, làm lũ nặng hơn và bất ngờ hơn.
Điều đáng nói là nhiều thủy điện nhỏ được phê duyệt không xuất phát từ nhu cầu năng lượng quốc gia mà từ lợi ích nhóm. Chúng đóng góp rất ít vào nguồn điện nhưng lại gây ra hậu quả môi trường cực kỳ lớn.
Nguyên nhân khác là đô thị hóa sai và bê tông hóa cực độ biến thành phố trở thành chảo nước
Hầu hết các đô thị lớn của Việt Nam đang trả giá cho việc phát triển quá nhanh và thiếu khoa học. Những sai lầm lặp lại ở nhiều nơi như lấp kênh rạch để xây dựng, san đồi làm dự án, phủ kín đất bằng bê tông và nhựa đường, xây cao ốc dày đặc mà không có hệ thống thoát nước tương xứng.
Đà Lạt vốn là thành phố trên cao với khả năng thoát nước tự nhiên rất tốt, nay bị bê tông hóa thành lòng chảo. Nha Trang mất rừng đầu nguồn khiến dòng nước đổ thẳng xuống thành phố mỗi khi mưa lớn. Huế ghi nhận mưa kỷ lục và thiệt hại nặng nề vì rừng xung quanh bị tàn phá và tốc độ phát triển đô thị quá nhanh. Thành phố Hồ Chí Minh mất hàng trăm con kênh rạch do lấp để xây dựng, khiến nước gần như không còn đường thoát.
Đây không phải lỗi của mưa. Đây là hậu quả của quy hoạch đô thị sai lầm kéo dài suốt nhiều năm.
Tham nhũng chính là nguyên nhân gốc khiến mọi giải pháp đều thất bại.
Không thể phân tích vấn đề lũ lụt mà bỏ qua yếu tố tham nhũng. Thực tế cho thấy nhiều vụ phá rừng quy mô lớn không thể diễn ra nếu không có sự bảo kê. Các dự án lấp suối, lấp hồ, chiếm hành lang thoát nước không thể được phê duyệt nếu không có những mối quan hệ lợi ích. Thủy điện nhỏ mọc lên hàng loạt không thể có nếu quy trình thẩm định minh bạch. Quy hoạch đô thị không thể bị bẻ cong nếu không có những sự thỏa hiệp nằm ngoài lợi ích của người dân.
Khi tham nhũng chi phối tài nguyên, đất đai, quy hoạch và xây dựng, mọi nỗ lực chống lụt đều trở nên vô nghĩa. Lũ lụt trở thành hậu quả tất yếu của một hệ thống vận hành sai.
Năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt khi rừng đã mất đến ngưỡng không thể giữ nước ; thủy điện nhỏ xuất hiện quá nhiều khiến dòng chảy bị biến dạng ; đô thị đã bê tông hóa đến mức thiên nhiên không còn đường thấm ; hệ thống thoát nước không theo kịp tốc độ phát triển ; khí hậu cực đoan làm mưa tập trung với cường độ lớn.
Khi toàn bộ hệ thống tự nhiên và hạ tầng đô thị cùng lúc suy yếu, lũ lụt không còn là sự cố nhất thời mà trở thành hiện tượng lặp lại có tính hệ thống. Nếu không thay đổi, các năm sau chắc chắn sẽ nghiêm trọng hơn năm 2025.
Lụt năm 2025 không phải là rủi ro bất ngờ. Đây là kết quả của quá trình phá rừng, xây dựng thủy điện nhỏ thiếu kiểm soát, đô thị hóa sai quy hoạch và tham nhũng trong quản lý tài nguyên kéo dài nhiều thập kỷ.
Nếu Việt Nam không dám nhìn thẳng vào sự thật và không cải cách thật sự từ gốc, thì lụt lụt triền miên sẽ trở thành một phần bình thường của tương lai.
Lũ lụt năm nay chỉ là khởi đầu. Lũ những năm tới có thể trở thành định mệnh của đất nước nếu không có bước chuyển mình kịp thời và quyết liệt.
Mình lên Facebook hiếm khi phân tích về một vấn đề gì ở Việt Nam. Hôm nay chứng kiến tình trạng lụt diễn ra đồng loạt và kéo dài ở nhiều địa phương nên mình xin phân tích về lụt ở Việt Nam không đơn giản tí nào.
Năm nay 2025 chúng ta thấy Huế ngập sâu trong biển nước với lượng mưa phá kỷ lục ; Nha Trang và Khánh Hòa chịu đợt ngập nặng kèm theo sạt lở ; Đà Lạt chìm trong nước ngay tại trung tâm ; Tây Nguyên sạt lở nghiêm trọng ; còn Thành phố Hồ Chí Minh và Cần Thơ tiếp tục rơi vào cảnh ngập gần như thường trực.
Điều đáng nói là lụt không chỉ xảy ra tại một thời điểm nhất định mà kéo dài liên tục, mang tính lan rộng và tê liệt hệ thống đô thị.
Người Việt Nam lâu nay vẫn quen với lũ lụt, nhất là miền Trung, vùng "rốn lũ" truyền thống.
Trước năm 1975 và nhiều thập kỷ sau đó, lụt thường diễn ra theo từng cơn bão, từng khu vực cụ thể và nước thường rút nhanh nhờ rừng còn nhiều, hệ sinh thái tự nhiên còn nguyên vẹn, và đô thị chưa bê tông hóa. Lụt xưa mang tính cục bộ và không xảy ra ở nhiều tỉnh cùng một lúc.
Nhưng lụt năm 2025 hoàn toàn khác biệt. Đây không còn là hiện tượng tự nhiên thông thường. Lụt năm nay, với quy mô và thời gian kéo dài trên diện rộng, phản ánh rõ một thực tế đây là lụt do con người tạo ra.
Với hàng chục năm phá rừng, xây dựng thủy điện nhỏ, bê tông hóa quá mức, lấp kênh rạch, quản lý lỏng lẻo và đặc biệt là tham nhũng trong quản lý tài nguyên và đất đai đã đẩy hệ thống tự nhiên của Việt Nam vượt quá khả năng chịu đựng.
Năm 2025 chỉ là dấu hiệu đầu tiên cho một chu kỳ lụt triền miên nếu không có thay đổi.
Nguyên nhân đầu tiên cho thấy rừng đóng vai trò như lớp đệm điều tiết nước tự nhiên. Khi rừng còn, nước mưa thấm chậm, giảm nguy cơ lũ đột ngột và hạn chế sạt lở.
Thế nhưng trong nhiều năm, rừng tự nhiên đã bị triệt phá để nhường chỗ cho các dự án thủy điện nhỏ, khu du lịch, dự án bất động sản và khai thác gỗ trái phép. Nhiều hoạt động phá rừng diễn ra công khai, có tổ chức, thậm chí có sự bao che của cán bộ nhà nước.
Việt Nam cũng nhiều lần vận động trồng rừng nhưng rừng trồng thay thế không thể bù lại chức năng giữ nước và chống xói mòn của rừng nguyên sinh.
Khi rừng biến mất, nước mưa không còn gì giữ lại, đổ ập xuống các vùng thấp, biến những cơn mưa lớn thành lũ chỉ trong vài giờ. Đây là hậu quả của quản lý yếu kém, không phải lỗi của thiên nhiên.
Trong hai thập kỷ qua, hàng trăm thủy điện nhỏ được xây dựng với mật độ dày đặc. Chúng phá rừng để lấy đất cho hồ chứa, làm biến dạng dòng chảy tự nhiên của các con sông, khiến nước tích tụ bất thường. Khi mưa lớn, các hồ phải xả đập để bảo đảm an toàn công trình, tạo ra dòng nước khổng lồ dồn về hạ du, làm lũ nặng hơn và bất ngờ hơn.
Điều đáng nói là nhiều thủy điện nhỏ được phê duyệt không xuất phát từ nhu cầu năng lượng quốc gia mà từ lợi ích nhóm. Chúng đóng góp rất ít vào nguồn điện nhưng lại gây ra hậu quả môi trường cực kỳ lớn.
Nguyên nhân khác là đô thị hóa sai và bê tông hóa cực độ biến thành phố trở thành chảo nước
Hầu hết các đô thị lớn của Việt Nam đang trả giá cho việc phát triển quá nhanh và thiếu khoa học. Những sai lầm lặp lại ở nhiều nơi như lấp kênh rạch để xây dựng, san đồi làm dự án, phủ kín đất bằng bê tông và nhựa đường, xây cao ốc dày đặc mà không có hệ thống thoát nước tương xứng.
Đà Lạt vốn là thành phố trên cao với khả năng thoát nước tự nhiên rất tốt, nay bị bê tông hóa thành lòng chảo. Nha Trang mất rừng đầu nguồn khiến dòng nước đổ thẳng xuống thành phố mỗi khi mưa lớn. Huế ghi nhận mưa kỷ lục và thiệt hại nặng nề vì rừng xung quanh bị tàn phá và tốc độ phát triển đô thị quá nhanh. Thành phố Hồ Chí Minh mất hàng trăm con kênh rạch do lấp để xây dựng, khiến nước gần như không còn đường thoát.
Đây không phải lỗi của mưa. Đây là hậu quả của quy hoạch đô thị sai lầm kéo dài suốt nhiều năm.
Tham nhũng chính là nguyên nhân gốc khiến mọi giải pháp đều thất bại.
Không thể phân tích vấn đề lũ lụt mà bỏ qua yếu tố tham nhũng. Thực tế cho thấy nhiều vụ phá rừng quy mô lớn không thể diễn ra nếu không có sự bảo kê. Các dự án lấp suối, lấp hồ, chiếm hành lang thoát nước không thể được phê duyệt nếu không có những mối quan hệ lợi ích. Thủy điện nhỏ mọc lên hàng loạt không thể có nếu quy trình thẩm định minh bạch. Quy hoạch đô thị không thể bị bẻ cong nếu không có những sự thỏa hiệp nằm ngoài lợi ích của người dân.
Khi tham nhũng chi phối tài nguyên, đất đai, quy hoạch và xây dựng, mọi nỗ lực chống lụt đều trở nên vô nghĩa. Lũ lụt trở thành hậu quả tất yếu của một hệ thống vận hành sai.
Năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt khi rừng đã mất đến ngưỡng không thể giữ nước ; thủy điện nhỏ xuất hiện quá nhiều khiến dòng chảy bị biến dạng ; đô thị đã bê tông hóa đến mức thiên nhiên không còn đường thấm ; hệ thống thoát nước không theo kịp tốc độ phát triển ; khí hậu cực đoan làm mưa tập trung với cường độ lớn.
Khi toàn bộ hệ thống tự nhiên và hạ tầng đô thị cùng lúc suy yếu, lũ lụt không còn là sự cố nhất thời mà trở thành hiện tượng lặp lại có tính hệ thống. Nếu không thay đổi, các năm sau chắc chắn sẽ nghiêm trọng hơn năm 2025.
Lụt năm 2025 không phải là rủi ro bất ngờ. Đây là kết quả của quá trình phá rừng, xây dựng thủy điện nhỏ thiếu kiểm soát, đô thị hóa sai quy hoạch và tham nhũng trong quản lý tài nguyên kéo dài nhiều thập kỷ.
Nếu Việt Nam không dám nhìn thẳng vào sự thật và không cải cách thật sự từ gốc, thì lụt lụt triền miên sẽ trở thành một phần bình thường của tương lai.
Lũ lụt năm nay chỉ là khởi đầu. Lũ những năm tới có thể trở thành định mệnh của đất nước nếu không có bước chuyển mình kịp thời và quyết liệt.
James Ngo
Nguồn : fb.jameshardyngo, 20/11/2025
