Mối quan hệ « cận huyết » và nguy cơ vỡ bong bóng AI (Thanh Hà RFI)
Sau những « bong bóng » tin học, internet hay địa ốc, giờ đây đến lượt bong bóng AI đe dọa lại đẩy thế giới vào một cuộc khủng hoảng tài chính. Nhiều ngân hàng lớn từ đầu tháng 10/2025 liên tục báo động trước một kịch bản tai hại khi mà nhiều tập đoàn trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo dù thua lỗ bạc tỷ nhưng vẫn thu hút đầu tư, cổ phiếu trên các sàn chứng khoán vẫn được trao đổi với những cái giá « trên trời ».
Ảnh minh họa : Bàn phím và bàn tay robot dưới dòng chữ trí tuệ nhân tạo, ngày 27/01/2025. REUTERS - Dado Ruvic
Những lo ngại đó bắt nguồn từ đâu, căn cứ trên những cơ sở nào, hiện tượng « vết dầu loang » lần này tai hại đến đâu và liệu đã quá trễ để ngăn chận kịch bản tệ hại nhất ?
Lạc quan thái quá
Hôm 18/11/2025 chủ tịch tổng giám đốc tập đoàn Google, Sundar Pichai, người đang đầu tư đến 90 tỷ đô la từ đầu năm 2025 để phát triển AI nhìn nhận một cơn sốt công nghệ trí tuệ nhân tạo và ông lo rằng, nếu xảy ra khủng hoảng, không một tập đoàn nào trên thế giới tránh khỏi.
« Đúng là khi chúng ta đang ở trong một chu kỳ mà, một cách tập thể, tất cả các nhà đầu tư đang vượt quá đà. Trong trường hợp cụ thể, công nghệ internet quả thực là hiện đang có quá nhiều vốn đầu tư vào lĩnh vực này. Đương nhiên là không một ai nghi ngờ về tầm mức quan trọng, cũng như tác động của lĩnh vực này trong đời sống của mỗi chúng ta. Internet đã thay đổi hoàn toàn nếp sống và cách chúng ta làm việc trong một thế giới digital. Tôi nghĩ rằng công nghệ AI cũng sẽ như vậy thôi … Vỡ bong bóng AI là điều khó tránh khỏi …
Như những con thiêu thân, các nhà đầu tư trên thế giới, kể cả tập đoàn Sundar Pichai đang điều hành, « điên cuồng » thổi nên bong bóng AI :
« Mới chỉ cách nay 4 năm Google đầu tư chưa tới 30 tỷ đô la hàng năm để phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo. Nhưng năm nay thì khoản đầu tư này đã vượt ngưỡng 90 tỷ đô la. Nếu như chúng ta cộng lại tất cả đầu tư từ các doanh nghiệp vào AI thì tổng số vốn lên tới hơn 1.000 tỷ chỉ để phát triển cơ sở hạ tầng cần thiết trong lĩnh vực này ».
Theo báo cáo hàng tháng của ngân hàng Bank of America công bố hôm 14/10/2025 nguy hiểm lớn nhất trong mắt các nhà đầu tư trên thế giới giờ đây là kịch bản vỡ bóng AI. Mối lo ngại này lấn át cả những mối bận tâm về lạm phát tại Hoa Kỳ, trước cả những nghi vấn về chính sách tiền tệ của Cục Dự Trữ Liên Bang, hay những mối đau đầu vì chính sách thuế quan chính quyền Trump ban hành gây trở ngại cho giao thương quốc tế.
Ngày 08/10/2025 là một « bước ngoặt » trong trên các sàn chứng khoán khi mà cổ phiếu các tập đoàn công nghệ kỹ thuật số, đặc biệt là chỉ số Nasdaq tại Wall Street bắt đầu mất giá sau 6 tháng liên tiếp « tăng trưởng theo chiều thẳng đứng ». Lý do ngân hàng Goldman Sachs công bố một báo cáo với nghi nhận sức mạnh tài chính trên thế giới hiện đang tập trung cả vào « 10 doanh nghiệp lớn nhất của Mỹ », chiếm gần một phần tư toàn bộ thị trường cổ phiếu, và đây là một « mức độ tập trung » mà ngân hàng này đánh giá không lành mạnh.
Chỉ nội Nvidia, trung tâm bàn cơ công nghệ kỹ thuật số và AI có trị giá chứng khoán hơn 5.000 tỷ đô la, lớn hơn cả GDP của Đức, một trong 5 nền kinh tế hàng đầu thế giới.
Liền sau đó đến lượt Ngân hàng Anh, từ Luân Đôn cũng đưa ra một cảnh báo tương tự và dự báo « một đợt điều chỉnh ở quy mô lớn ảnh hưởng đến các thị trường tài chính toàn cầu »
Hiện tượng đầu tư « điên cuồng » vào AI
Cả hai báo cáo của nói trên khơi lại các kịch bản « vỡ bong bóng » tin học, internet, địa ốc trước đây. Tình hình có vẻ xấu đi thêm. Trả lời đài phát thanh Bỉ RTBF chuyên gia về tài chính và cũng là một cổ động mua bán chứng khoán Grégory Guilmin ghi nhận :
« Quả thực là trong những ngày qua, chứng khoán giảm mạnh, giảm hơn 5 %. Thị trường bị dao động nhiều hơn chủ yếu do lo ngại vỡ bong bóng công nghệ trí tạo thông minh (...) Nhìn lại 30-40 năm vừa qua, từng xảy ra nhiều khủng hoảng do vỡ bong bóng tài chính. Đôi khi tác động rất là mạnh -như vụ vỡ bong bóng tin học hồi năm 2000, nhưng cũng có khi hậu quả không nghiêm trọng lắm. Thành thử nếu chúng ta đầu tư vào nhiều lĩnh vực khác nhau thì không lo bị thua lỗ và có thể là sẽ vượt qua được khó khăn này thôi ».
Vẫn trên đài phát thanh Bỉ, Benoit Gailly giảng dậy tại đại học Louvain nói đến một sự tin tưởng và những kỳ vọng quá đáng từ phía các nhà đầu tư vào thông minh nhân tạo :
« Thông thường, trong ngắn hạn mọi người có khuynh hướng lạc quan quá trớn về những phát minh công nghệ mang lại. Người ta cứ nghĩ rằng chỉ cần có công nghệ là mọi thứ có thể thay đổi trong một sớm một chiều. Trong quá khứ, điều này đã được kiểm chứng khi con người phát minh ra xe hơi, cũng như từ khi chúng ta có internet, hay dùng những công nghệ mới … và ai cũng nghĩ rằng, thông minh nhân tạo cũng sẽ, chỉ trong chớp mắt, sẽ đem lại một cuộc cách mạng rất lớn. Chính vì thế mà các nhà đầu tư hồ hởi quá đáng, mạnh dạn đổ tiền vào công nghệ AI. Tất cả chúng ta đều đang quá lạc quan ».
« Không một ai được lành lặn »
Các tập đoàn lớn trong thế giới digital của Mỹ đều đua nhau cho ra đời những công cụ « thông minh nhân tạo của riêng mình, mà điển hình là Grok, hay xAI. Theo thống kê của cơ quan tư vấn Gartner trong năm 2025 thế giới « rót » từ 1.000 tỷ đến 1.500 tỷ đô la tiền vốn vào các công ty trong lĩnh vực AI.
Bốn tên tuổi hàng đầu trên thế giới là Google, Meta, Amazon và Microsoft đã chi ra 350 tỷ đô la từ đầu năm đến nay để phát triển các cơ sở hạ tầng để « thông minh nhân tạo » nảy sinh. Số tiền khổng lồ này được dùng vào các khâu từ mua chip điện tử -của TSCM, hay Nvidia..., xây dựng cac trung tâm xử lý dữ liệu data center. Khoản đầu tư cho lĩnh vực này còn được tăng thêm nữa trong hai năm sắp tới …
Cũng chính sự hồ hởi « thái quá » này bắt đầu khiến các nhà tài chính trên thế giới mà đứng đầu là những người trong cuộc lo âu. Tiêu biểu nhất là chủ tịch tổng giám đốc tập đoàn Google. Sundar Pichai đã nhìn nhận « thế giới thực sự điên đảo » tin tưởng quá độ vào AI. Peter Thiel, một nhà đầu tư danh tiếng khác trong thung lũng Silicon, quý ba vừa qua đã đột ngột bán hết cổ phiếu Nvidia ông đang nắm giữ. Quỹ đầu tư Nhật Bản SoftBank cũng đã quyết định tương tự. Tại Frankfurt, phó thống đốc Ngân Hàng Trung Ương Châu Âu Luisi de Guindos báo động : quyền lực tài chính tập trung quá lớn trong tay « một vài tập đoàn công nghệ Mỹ là một rủi ro ».
Lỗ vốn mà vẫn có uy tín với cổ đông
Chỉ sau 3 năm xuất hiện trên thị trường công trí tuệ nhân tạo giờ đây đã thu hút hơn 1 tỷ người sử dụng, trở thành bạn đồng hành « không thể thiếu của từ 500-600 triệu dân » trên toàn cầu. Riêng tập đoàn OpenAI theo các thống kê chính thức của hãng Sam Altman điều hành, « mỗi tuần có 500 triệu dân trên thế giới tham khảo ChatGPT », tương đương với 25 % dân số trên hành tinh. Dù vậy tập đoàn hàng trăm tỷ này vẫn trong tình trạng thua lỗ. Chỉ riêng quý 3/2025 OpenAI lỗ 12 tỷ đô la. Điều đó không cấm cản, cổ phiếu của tập đoàn vẫn tăng giá đều đặn.
Trị giá chứng khoán của OpenAI tăng nhanh vì mọi người tin chắc là nhân loại sẽ phụ thuộc ngày càng nhiều vào trí tuệ nhân tạo tạo sinh.
Bên cạnh những tên tuổi lớn trong ngành, như Open AI hay Nvidia thường được báo chí nhắc đến còn phải kể đến « cả một khu rừng với rất nhiều các công ty khởi nghiệp star-up » cũng trong lĩnh vực AI … Thí dụ như tỷ phú Elon Musk không chỉ đầu tư vào ô tô điện hay hệ thống vệ tinh mà còn đang dốc nhiều sức lực và phương tiện tài chính cho xAI. Theo báo Wall Street Journal, công ty nhỏ này của Elon Musk đang đàm phán huy động 15 tỷ đô la vốn đầu tư, căn cứ trên giá trị của tập đoàn được thẩm định lên tới 230 tỷ đô la.
Mối quan hệ « cận huyết »
Về câu hỏi nếu vỡ bong bóng AI khủng hoảng lần này nghiêm trọng đến mức độ nào và bong bóng « trí tuệ nhân tạo » này có khác gì so với những bong bóng địa ốc hay tin học trước đây, giới trong ngành trả lời như sau : thứ nhất viễn cảnh vỡ bong bóng là điều khó tránh khỏi, nghi vấn duy nhất chỉ là vấn đề thời gian. Điểm thứ hai cơn sốt AI đang tấy lên một phần do « các chương trình đầu tư được thực hiện trong một vòng luẩn quẩn và rất khép kín » xoay quanh trên dưới 10 đại tập đoàn. Họ là những đối tác, những khách hàng, những nhà cung cấp thiết bị, hay dịch vụ của lẫn nhau. Chỉ cần một trong số những mắt xích này bị nạn là kéo theo hiện tượng đổ dàn. Thí dụ như tháng 9/2025 Nvidia thông báo đầu tư 100 tỷ đô la và số tiền này được rót cho OpenAI và đế chế của Jensen Huang chờ đợi lãi gấp 3 lần số vốn bỏ ra ban đầu !
Chính mối quan hệ mà giới trong ngành gọi là « cận huyết đó » vừa là đòn bẩy, vừa là mầm mống khủng hoảng trong lĩnh vực AI : Chỉ cần 1 trong số các tập đoàn thuộc nhóm Big Tech của Mỹ bị nạn là cũng đủ kéo cả nhóm vào một vòng xoáy không hồi kết.
Ảnh minh họa : Bàn phím và bàn tay robot dưới dòng chữ trí tuệ nhân tạo, ngày 27/01/2025. REUTERS - Dado RuvicNhững lo ngại đó bắt nguồn từ đâu, căn cứ trên những cơ sở nào, hiện tượng « vết dầu loang » lần này tai hại đến đâu và liệu đã quá trễ để ngăn chận kịch bản tệ hại nhất ?
Lạc quan thái quá
Hôm 18/11/2025 chủ tịch tổng giám đốc tập đoàn Google, Sundar Pichai, người đang đầu tư đến 90 tỷ đô la từ đầu năm 2025 để phát triển AI nhìn nhận một cơn sốt công nghệ trí tuệ nhân tạo và ông lo rằng, nếu xảy ra khủng hoảng, không một tập đoàn nào trên thế giới tránh khỏi.
« Đúng là khi chúng ta đang ở trong một chu kỳ mà, một cách tập thể, tất cả các nhà đầu tư đang vượt quá đà. Trong trường hợp cụ thể, công nghệ internet quả thực là hiện đang có quá nhiều vốn đầu tư vào lĩnh vực này. Đương nhiên là không một ai nghi ngờ về tầm mức quan trọng, cũng như tác động của lĩnh vực này trong đời sống của mỗi chúng ta. Internet đã thay đổi hoàn toàn nếp sống và cách chúng ta làm việc trong một thế giới digital. Tôi nghĩ rằng công nghệ AI cũng sẽ như vậy thôi … Vỡ bong bóng AI là điều khó tránh khỏi …
Như những con thiêu thân, các nhà đầu tư trên thế giới, kể cả tập đoàn Sundar Pichai đang điều hành, « điên cuồng » thổi nên bong bóng AI :
« Mới chỉ cách nay 4 năm Google đầu tư chưa tới 30 tỷ đô la hàng năm để phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo. Nhưng năm nay thì khoản đầu tư này đã vượt ngưỡng 90 tỷ đô la. Nếu như chúng ta cộng lại tất cả đầu tư từ các doanh nghiệp vào AI thì tổng số vốn lên tới hơn 1.000 tỷ chỉ để phát triển cơ sở hạ tầng cần thiết trong lĩnh vực này ».
Theo báo cáo hàng tháng của ngân hàng Bank of America công bố hôm 14/10/2025 nguy hiểm lớn nhất trong mắt các nhà đầu tư trên thế giới giờ đây là kịch bản vỡ bóng AI. Mối lo ngại này lấn át cả những mối bận tâm về lạm phát tại Hoa Kỳ, trước cả những nghi vấn về chính sách tiền tệ của Cục Dự Trữ Liên Bang, hay những mối đau đầu vì chính sách thuế quan chính quyền Trump ban hành gây trở ngại cho giao thương quốc tế.
Ngày 08/10/2025 là một « bước ngoặt » trong trên các sàn chứng khoán khi mà cổ phiếu các tập đoàn công nghệ kỹ thuật số, đặc biệt là chỉ số Nasdaq tại Wall Street bắt đầu mất giá sau 6 tháng liên tiếp « tăng trưởng theo chiều thẳng đứng ». Lý do ngân hàng Goldman Sachs công bố một báo cáo với nghi nhận sức mạnh tài chính trên thế giới hiện đang tập trung cả vào « 10 doanh nghiệp lớn nhất của Mỹ », chiếm gần một phần tư toàn bộ thị trường cổ phiếu, và đây là một « mức độ tập trung » mà ngân hàng này đánh giá không lành mạnh.
Chỉ nội Nvidia, trung tâm bàn cơ công nghệ kỹ thuật số và AI có trị giá chứng khoán hơn 5.000 tỷ đô la, lớn hơn cả GDP của Đức, một trong 5 nền kinh tế hàng đầu thế giới.
Liền sau đó đến lượt Ngân hàng Anh, từ Luân Đôn cũng đưa ra một cảnh báo tương tự và dự báo « một đợt điều chỉnh ở quy mô lớn ảnh hưởng đến các thị trường tài chính toàn cầu »
Hiện tượng đầu tư « điên cuồng » vào AI
Cả hai báo cáo của nói trên khơi lại các kịch bản « vỡ bong bóng » tin học, internet, địa ốc trước đây. Tình hình có vẻ xấu đi thêm. Trả lời đài phát thanh Bỉ RTBF chuyên gia về tài chính và cũng là một cổ động mua bán chứng khoán Grégory Guilmin ghi nhận :
« Quả thực là trong những ngày qua, chứng khoán giảm mạnh, giảm hơn 5 %. Thị trường bị dao động nhiều hơn chủ yếu do lo ngại vỡ bong bóng công nghệ trí tạo thông minh (...) Nhìn lại 30-40 năm vừa qua, từng xảy ra nhiều khủng hoảng do vỡ bong bóng tài chính. Đôi khi tác động rất là mạnh -như vụ vỡ bong bóng tin học hồi năm 2000, nhưng cũng có khi hậu quả không nghiêm trọng lắm. Thành thử nếu chúng ta đầu tư vào nhiều lĩnh vực khác nhau thì không lo bị thua lỗ và có thể là sẽ vượt qua được khó khăn này thôi ».
Vẫn trên đài phát thanh Bỉ, Benoit Gailly giảng dậy tại đại học Louvain nói đến một sự tin tưởng và những kỳ vọng quá đáng từ phía các nhà đầu tư vào thông minh nhân tạo :
« Thông thường, trong ngắn hạn mọi người có khuynh hướng lạc quan quá trớn về những phát minh công nghệ mang lại. Người ta cứ nghĩ rằng chỉ cần có công nghệ là mọi thứ có thể thay đổi trong một sớm một chiều. Trong quá khứ, điều này đã được kiểm chứng khi con người phát minh ra xe hơi, cũng như từ khi chúng ta có internet, hay dùng những công nghệ mới … và ai cũng nghĩ rằng, thông minh nhân tạo cũng sẽ, chỉ trong chớp mắt, sẽ đem lại một cuộc cách mạng rất lớn. Chính vì thế mà các nhà đầu tư hồ hởi quá đáng, mạnh dạn đổ tiền vào công nghệ AI. Tất cả chúng ta đều đang quá lạc quan ».
« Không một ai được lành lặn »
Các tập đoàn lớn trong thế giới digital của Mỹ đều đua nhau cho ra đời những công cụ « thông minh nhân tạo của riêng mình, mà điển hình là Grok, hay xAI. Theo thống kê của cơ quan tư vấn Gartner trong năm 2025 thế giới « rót » từ 1.000 tỷ đến 1.500 tỷ đô la tiền vốn vào các công ty trong lĩnh vực AI.
Bốn tên tuổi hàng đầu trên thế giới là Google, Meta, Amazon và Microsoft đã chi ra 350 tỷ đô la từ đầu năm đến nay để phát triển các cơ sở hạ tầng để « thông minh nhân tạo » nảy sinh. Số tiền khổng lồ này được dùng vào các khâu từ mua chip điện tử -của TSCM, hay Nvidia..., xây dựng cac trung tâm xử lý dữ liệu data center. Khoản đầu tư cho lĩnh vực này còn được tăng thêm nữa trong hai năm sắp tới …
Cũng chính sự hồ hởi « thái quá » này bắt đầu khiến các nhà tài chính trên thế giới mà đứng đầu là những người trong cuộc lo âu. Tiêu biểu nhất là chủ tịch tổng giám đốc tập đoàn Google. Sundar Pichai đã nhìn nhận « thế giới thực sự điên đảo » tin tưởng quá độ vào AI. Peter Thiel, một nhà đầu tư danh tiếng khác trong thung lũng Silicon, quý ba vừa qua đã đột ngột bán hết cổ phiếu Nvidia ông đang nắm giữ. Quỹ đầu tư Nhật Bản SoftBank cũng đã quyết định tương tự. Tại Frankfurt, phó thống đốc Ngân Hàng Trung Ương Châu Âu Luisi de Guindos báo động : quyền lực tài chính tập trung quá lớn trong tay « một vài tập đoàn công nghệ Mỹ là một rủi ro ».
Lỗ vốn mà vẫn có uy tín với cổ đông
Chỉ sau 3 năm xuất hiện trên thị trường công trí tuệ nhân tạo giờ đây đã thu hút hơn 1 tỷ người sử dụng, trở thành bạn đồng hành « không thể thiếu của từ 500-600 triệu dân » trên toàn cầu. Riêng tập đoàn OpenAI theo các thống kê chính thức của hãng Sam Altman điều hành, « mỗi tuần có 500 triệu dân trên thế giới tham khảo ChatGPT », tương đương với 25 % dân số trên hành tinh. Dù vậy tập đoàn hàng trăm tỷ này vẫn trong tình trạng thua lỗ. Chỉ riêng quý 3/2025 OpenAI lỗ 12 tỷ đô la. Điều đó không cấm cản, cổ phiếu của tập đoàn vẫn tăng giá đều đặn.
Trị giá chứng khoán của OpenAI tăng nhanh vì mọi người tin chắc là nhân loại sẽ phụ thuộc ngày càng nhiều vào trí tuệ nhân tạo tạo sinh.
Bên cạnh những tên tuổi lớn trong ngành, như Open AI hay Nvidia thường được báo chí nhắc đến còn phải kể đến « cả một khu rừng với rất nhiều các công ty khởi nghiệp star-up » cũng trong lĩnh vực AI … Thí dụ như tỷ phú Elon Musk không chỉ đầu tư vào ô tô điện hay hệ thống vệ tinh mà còn đang dốc nhiều sức lực và phương tiện tài chính cho xAI. Theo báo Wall Street Journal, công ty nhỏ này của Elon Musk đang đàm phán huy động 15 tỷ đô la vốn đầu tư, căn cứ trên giá trị của tập đoàn được thẩm định lên tới 230 tỷ đô la.
Mối quan hệ « cận huyết »
Về câu hỏi nếu vỡ bong bóng AI khủng hoảng lần này nghiêm trọng đến mức độ nào và bong bóng « trí tuệ nhân tạo » này có khác gì so với những bong bóng địa ốc hay tin học trước đây, giới trong ngành trả lời như sau : thứ nhất viễn cảnh vỡ bong bóng là điều khó tránh khỏi, nghi vấn duy nhất chỉ là vấn đề thời gian. Điểm thứ hai cơn sốt AI đang tấy lên một phần do « các chương trình đầu tư được thực hiện trong một vòng luẩn quẩn và rất khép kín » xoay quanh trên dưới 10 đại tập đoàn. Họ là những đối tác, những khách hàng, những nhà cung cấp thiết bị, hay dịch vụ của lẫn nhau. Chỉ cần một trong số những mắt xích này bị nạn là kéo theo hiện tượng đổ dàn. Thí dụ như tháng 9/2025 Nvidia thông báo đầu tư 100 tỷ đô la và số tiền này được rót cho OpenAI và đế chế của Jensen Huang chờ đợi lãi gấp 3 lần số vốn bỏ ra ban đầu !
Chính mối quan hệ mà giới trong ngành gọi là « cận huyết đó » vừa là đòn bẩy, vừa là mầm mống khủng hoảng trong lĩnh vực AI : Chỉ cần 1 trong số các tập đoàn thuộc nhóm Big Tech của Mỹ bị nạn là cũng đủ kéo cả nhóm vào một vòng xoáy không hồi kết.
Thanh Hà | RFI Tiếng Việt
25/11/2025
