Hòa bình cho Ukraina : « Cuộc chiến của các kế hoạch » (Anh Vũ RFI)
Kế hoạch hòa bình của Donald Trump cho Ukraina gây náo động ngoại giao châu Âu. Sự chú ý của các báo Pháp đang hướng về các màn diễn ngoại giao xung quanh bản kế hoạch chấm dứt chiến tranh Ukraina do ông Trump đề xuất.
Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky tại Paris, Pháp, ngày 17/11/2025. AFP - SARAH MEYSSONNIER
Le Monde chạy tựa trang nhất : « Ukraina : Náo loạn ngoại giao về kế hoạch Trump » cùng với nhiều bài phản ánh nỗi lo của các nước châu Âu, của Kiev trước một bản kế hoạch nhằm chấm dứt chiến tranh ở Ukraina. Tại Genève, đại diện của Mỹ, châu Âu và Ukraina họp khẩn cấp để thảo luận về kế hoạch của Trump. Các nước châu Âu gấp gáp xây dựng một phản đề xuất với bản kế hoạch của tổng thống Mỹ được cho là có lợi cho Nga. Trong khi đó tại Ukraina, tổng thống Zelensky đang rơi vào thế kẹt trước sự lựa chọn khó khăn chấp nhận hay không kế hoạch này.
Kế hoạch chấm dứt chiến tranh Ukraina do ông Trump đề xuất gây chấn động vì nhượng bộ hầu hết các yêu sách của Nga, từ việc công nhận Crimée, Donetsk, Luhansk là của Nga đến yêu cầu Ukraina từ bỏ NATO và giảm quân đội, thay đổi chính trị…
Le Monde nhận thấy : « Tại Genève, Marco Rubio đã cố gắng trấn an Kiev và các đồng minh châu Âu về ý định của Hoa Kỳ » trong bản kế hoạch này. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio gọi văn bản này chỉ là « tài liệu làm việc » còn cần điều chỉnh, nhưng vẫn gây lo ngại sâu sắc ở Kiev và châu Âu. Dù ông Rubio nói đã có « tiến bộ lớn » trong các cuộc thảo luận, nhưng khoảng cách giữa kế hoạch Mỹ – Nga và quan điểm châu Âu – Ukraina vẫn rất lớn. Đàm phán sẽ tiếp tục, trong khi Trump thúc ép đạt thỏa thuận trước Lễ Tạ ơn.
Tổng thống Ukraina trước sự lựa chọn khó khăn
Le Monde có bài : « Zelensky bị suy yếu trước một áp lực chưa từng có » và nhận xét: Trong bài phát biểu trước toàn dân ngày 21/11, tổng thống Volodymyr Zelensky tuyên bố rằng tương lai Ukraina sẽ được quyết định trong thời gian rất gần, giữa lúc Donald Trump tăng sức ép buộc Kiev phải chấp nhận một thỏa thuận, đe dọa ngừng chia sẻ tình báo. Bài phát biểu của Volodymyr Zelensky kêu gọi người dân đoàn kết, tuyên bố rằng đất nước phải đối mặt với một « lựa chọn rất khó khăn » : « Hoặc là mất phẩm giá, hoặc có nguy cơ mất đi một đối tác quan trọng ».
Tờ báo nhận thấy, các cuộc đàm phán xoay quanh kế hoạch của Mỹ bắt đầu khi tình hình nội bộ Ukraina xấu đi về quân sự, kinh tế và chính trị. Bị suy yếu, tổng thống Ukraina chỉ còn biết kêu gọi đoàn kết để tránh một thỏa thuận có thể gây nguy hại đến cho chủ quyền đất nước.
Le Monde cũng cho biết, tình hình trong nước Ukraina đang rất khó khăn : ngân sách thâm hụt, bê bối tham nhũng làm suy yếu uy tín của Zelensky, phe đối lập và cả một số nghị sĩ đảng cầm quyền đòi cải tổ lớn trong bộ máy Nhà nước và thậm chí thay đổi liên minh cầm quyền.
Trong khi đó, dân chúng ngày đêm đang phải hứng chịu các oanh kích khốc liệt của Nga, ngoài mặt trận tình hình chiến sự ngày càng trầm trọng với quân đội Ukraina. Tuy nhiên, dù mệt mỏi, đa số người dân và quân đội không chấp nhận bất kỳ hình thức đầu hàng nào, cảnh báo việc nhượng bộ lãnh thổ sẽ gây đổ vỡ khối đoàn kết quốc gia.
Vẫn theo Le Monde, ẩn số lớn vẫn là lập trường của Nga : chưa rõ Vladimir Putin có chấp nhận bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào khi Nga đang có lợi thế trên chiến trường.
Trong khi đó, nhật báo Công giáo La Croix phản ánh tâm trạng người dân Ukraina trước diễn biến tình hình mới với bài « Người Ukraina giữa tuyệt vọng và phẫn nộ ».
Thông tín viên của tờ báo tại Kiev ghi nhận : Sáng kiến hòa bình mới của chính quyền Trump khiến Ukraina đặc biệt lo ngại vì mang nhiều dấu ấn của các yêu sách Nga. Theo bài báo, trên chiến trường, Kiev cố chứng minh họ chưa khuất phục bằng việc mở một chiến dịch tái chiếm Pokrovsk, dù chỉ còn giữ 10% và tương quan lực lượng bất lợi. Dư luận Ukraina chia rẽ : một bên phản đối việc từ bỏ lãnh thổ như một sự « đầu hàng », bên khác bi quan vì thiếu quân và tổn thất nặng nề.
Tại Genève, vấn đề lãnh thổ vẫn là điểm nghẽn lớn nhất. Nhiều điều khoản khác được báo chí tiết lộ cũng gây hoài nghi, nhưng lần này dư luận Ukraina xem sáng kiến của Trump nghiêm trọng hơn trước, thậm chí mang tính « tối hậu thư ».
Ngoài vấn đề lãnh thổ, bảo đảm an ninh là mối lo lớn. Phần đông giới quân sự và chuyên gia đặt câu hỏi liệu Mỹ có thể bảo vệ Ukraina trong 10 năm như đề xuất ? Nhất là sau tiền lệ thất hứa của Bản ghi nhớ Budapest 1994 và nguy cơ Nga tái xâm lược sau khi củng cố lực lượng.
Cuối cùng, bài viết kết luận, triển vọng hòa bình vẫn xa vời. Đây mới là một bước để Washington xây dựng một văn bản đem đi thương lượng với Matxcơva, và Nga hoàn toàn có thể phá vỡ tiến trình bằng việc đưa ra yêu sách tối đa như những lần trước.
Châu Âu tìm kiếm chỗ đứng trong hồ sơ Ukraina
Le Figaro ghi nhận : Thỏa thuận cho Ukraina : Các nước châu Âu cố gắng trở lại đàm phán. Trong khi trang nhất La Croix chạy tựa : Kế hoạch hòa bình Trump : « Cuộc phản công châu Âu » phản ánh việc các nước châu Âu cùng với Kiev đang nỗ lực tác động Hoa Kỳ để có được hòa bình công bằng ở Ukraina.
Theo Le Figaro, sau bản đề xuất đầu tiên của Hoa Kỳ, vốn bị xem là nghiêng về phía Nga, một phác thảo kế hoạch hòa bình mới, đang được điều chỉnh theo các yêu cầu của Ukraina và châu Âu, sau các cuộc đàm phán tại Genève. Mỹ và Ukraina nhất trí rằng mọi thỏa thuận tương lai phải tôn trọng chủ quyền của Ukraina. Các nước châu Âu, từng bị gạt ra ngoài, coi đây là « động lực mới ». Bản đề xuất ban đầu bao gồm nhiều điều khoản không thể chấp nhận với Kiev. Nhờ phản ứng của Ukraina và châu Âu, các điểm này đang được điều chỉnh.
La Croix cho biết Châu Âu và Ukraina đưa ra phản đề xuất với « kế hoạch Trump », nhấn mạnh không nhượng bộ lãnh thổ và bảo vệ cấu trúc an ninh châu Âu. Châu Âu muốn tham gia nhóm giám sát thỏa thuận nhằm bảo vệ vai trò trung tâm trong an ninh lục địa.
Nga phản đối mạnh, gọi kế hoạch châu Âu là « phản tác dụng ». Tóm lại, các báo có chung nhận định một phiên bản kế hoạch hòa bình mới đang dần hình thành, nhưng Mỹ do dự, châu Âu bị xem nhẹ, Nga không thiện chí, còn Ukraina đang ở thế yếu. Những yếu tố đó khiến triển vọng hòa bình vẫn rất bấp bênh.
Libération gọi những màn ngoại giao đang hối hả diễn ra xung quanh bản kế hoạch hòa bình do tổng thống Mỹ đề xuất đây là « Cuộc chiến các kế hoạch », tựa bài viết của tờ báo. Xã luận của tờ báo chỉ trích kế hoạch hòa bình Mỹ – Nga ở Ukraina như « ba lần phản bội », khi Mỹ từ bỏ vai trò « sen đầm thế giới », để các nước nhỏ phải tự lo thân và mở đường cho hỗn loạn quốc tế, làm suy yếu vị thế toàn cầu của chính mình. Ukraina chịu đau khổ mà không được đền bù, còn châu Âu bị bỏ lại trước tham vọng toàn cầu của Mỹ, Nga, Trung Quốc. Bài viết kêu gọi châu Âu nhanh chóng xây dựng sức mạnh độc lập để bảo vệ quyền lợi các dân tộc đối trọng với bộ ba quyền lực Mỹ, Nga và Trung Quốc.
Đài Loan điểm nóng mới trong quan hệ Trung – Nhật
Về thời sự châu Á, Le Figaro chu ý đến quan hệ Trung – Nhật đang căng thẳng cao độ vì vấn đề Đài Loan. Tờ báo trở lại sự kiện các phát ngôn gần đây của thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi về việc bảo vệ Đài Bắc gây căng thẳng lớn giữa Trung Quốc và Nhật Bản. Bắc Kinh cảnh báo chống lại « chủ nghĩa quân phiệt Nhật » và đe dọa biện pháp trả đũa. Theo tờ báo, Nhật Bản coi Đài Loan như một « tiền đồn » chiến lược, trong bối cảnh Trung Quốc gia tăng sức mạnh quanh eo biển và mở rộng ảnh hưởng quân sự trong vùng, Mỹ tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ đồng minh, khiến Đài Loan trở thành điểm nóng mới trong cạnh tranh quyền lực ở châu Á – Thái Bình Dương.
Trong một bài viết khác liên quan, Le Figaro cho biết Trung Quốc tăng cường các công trình lớn gần Đài Loan như sân bay Tường An ở Hạ Môn, tỉnh Phúc Kiến để vừa mở rộng kiểm soát lãnh thổ biển vừa tạo áp lực chiến lược vối đảo Kinh Môn và toàn bộ Đài Loan. Các cơ sở này có thể phục vụ mục đích quân sự trong trường hợp xung đột, đồng thời duy trì căng thẳng liên tục và thúc đẩy kế hoạch lâu dài về « thống nhất » Đài Loan. Theo tờ báo, đây vừa là công cụ chính trị, vừa là tuyên truyền nội địa của Trung Quốc. Tờ báo cũng cho biết, Quốc Dân Đảng, đảng đối lập tại Đài Loan ủng hộ một số dự án kết nối với Hoa Lục.
COP30 : Thêm một cơ hội bị bỏ lỡ
Thời sự quốc tế quan trọng khác, Hội nghị quốc tế về biến đổi khí hậu vừa kết thúc tại tại Brazil, cũng được Le Monde chú ý.
Tờ báo có bài xã luận mang tiêu đề : « Hội nghị COP30 : cứu được thể diện nhưng không cứu được khí hậu », nhận định COP30 tại Belem (Brazil) đạt được thỏa thuận giữa 194 quốc gia, nhưng không tạo ra bước ngoặt cần thiết để thúc đẩy thực hiện các cam kết của Thỏa thuận Paris sau 10 năm. Những tiến bộ hạn chế, như tăng hỗ trợ tài chính cho thích ứng, bị lu mờ bởi việc các nước lớn bảo vệ năng lượng hóa thạch và thiếu quyết tâm chung. COP30 giữ thể diện chính trị nhưng thất bại về khí hậu. « Hội nghị Belem là một cơ hội bị bỏ lỡ », tờ báo kết luận.
Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky tại Paris, Pháp, ngày 17/11/2025. AFP - SARAH MEYSSONNIERLe Monde chạy tựa trang nhất : « Ukraina : Náo loạn ngoại giao về kế hoạch Trump » cùng với nhiều bài phản ánh nỗi lo của các nước châu Âu, của Kiev trước một bản kế hoạch nhằm chấm dứt chiến tranh ở Ukraina. Tại Genève, đại diện của Mỹ, châu Âu và Ukraina họp khẩn cấp để thảo luận về kế hoạch của Trump. Các nước châu Âu gấp gáp xây dựng một phản đề xuất với bản kế hoạch của tổng thống Mỹ được cho là có lợi cho Nga. Trong khi đó tại Ukraina, tổng thống Zelensky đang rơi vào thế kẹt trước sự lựa chọn khó khăn chấp nhận hay không kế hoạch này.
Kế hoạch chấm dứt chiến tranh Ukraina do ông Trump đề xuất gây chấn động vì nhượng bộ hầu hết các yêu sách của Nga, từ việc công nhận Crimée, Donetsk, Luhansk là của Nga đến yêu cầu Ukraina từ bỏ NATO và giảm quân đội, thay đổi chính trị…
Le Monde nhận thấy : « Tại Genève, Marco Rubio đã cố gắng trấn an Kiev và các đồng minh châu Âu về ý định của Hoa Kỳ » trong bản kế hoạch này. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio gọi văn bản này chỉ là « tài liệu làm việc » còn cần điều chỉnh, nhưng vẫn gây lo ngại sâu sắc ở Kiev và châu Âu. Dù ông Rubio nói đã có « tiến bộ lớn » trong các cuộc thảo luận, nhưng khoảng cách giữa kế hoạch Mỹ – Nga và quan điểm châu Âu – Ukraina vẫn rất lớn. Đàm phán sẽ tiếp tục, trong khi Trump thúc ép đạt thỏa thuận trước Lễ Tạ ơn.
Tổng thống Ukraina trước sự lựa chọn khó khăn
Le Monde có bài : « Zelensky bị suy yếu trước một áp lực chưa từng có » và nhận xét: Trong bài phát biểu trước toàn dân ngày 21/11, tổng thống Volodymyr Zelensky tuyên bố rằng tương lai Ukraina sẽ được quyết định trong thời gian rất gần, giữa lúc Donald Trump tăng sức ép buộc Kiev phải chấp nhận một thỏa thuận, đe dọa ngừng chia sẻ tình báo. Bài phát biểu của Volodymyr Zelensky kêu gọi người dân đoàn kết, tuyên bố rằng đất nước phải đối mặt với một « lựa chọn rất khó khăn » : « Hoặc là mất phẩm giá, hoặc có nguy cơ mất đi một đối tác quan trọng ».
Tờ báo nhận thấy, các cuộc đàm phán xoay quanh kế hoạch của Mỹ bắt đầu khi tình hình nội bộ Ukraina xấu đi về quân sự, kinh tế và chính trị. Bị suy yếu, tổng thống Ukraina chỉ còn biết kêu gọi đoàn kết để tránh một thỏa thuận có thể gây nguy hại đến cho chủ quyền đất nước.
Le Monde cũng cho biết, tình hình trong nước Ukraina đang rất khó khăn : ngân sách thâm hụt, bê bối tham nhũng làm suy yếu uy tín của Zelensky, phe đối lập và cả một số nghị sĩ đảng cầm quyền đòi cải tổ lớn trong bộ máy Nhà nước và thậm chí thay đổi liên minh cầm quyền.
Trong khi đó, dân chúng ngày đêm đang phải hứng chịu các oanh kích khốc liệt của Nga, ngoài mặt trận tình hình chiến sự ngày càng trầm trọng với quân đội Ukraina. Tuy nhiên, dù mệt mỏi, đa số người dân và quân đội không chấp nhận bất kỳ hình thức đầu hàng nào, cảnh báo việc nhượng bộ lãnh thổ sẽ gây đổ vỡ khối đoàn kết quốc gia.
Vẫn theo Le Monde, ẩn số lớn vẫn là lập trường của Nga : chưa rõ Vladimir Putin có chấp nhận bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào khi Nga đang có lợi thế trên chiến trường.
Trong khi đó, nhật báo Công giáo La Croix phản ánh tâm trạng người dân Ukraina trước diễn biến tình hình mới với bài « Người Ukraina giữa tuyệt vọng và phẫn nộ ».
Thông tín viên của tờ báo tại Kiev ghi nhận : Sáng kiến hòa bình mới của chính quyền Trump khiến Ukraina đặc biệt lo ngại vì mang nhiều dấu ấn của các yêu sách Nga. Theo bài báo, trên chiến trường, Kiev cố chứng minh họ chưa khuất phục bằng việc mở một chiến dịch tái chiếm Pokrovsk, dù chỉ còn giữ 10% và tương quan lực lượng bất lợi. Dư luận Ukraina chia rẽ : một bên phản đối việc từ bỏ lãnh thổ như một sự « đầu hàng », bên khác bi quan vì thiếu quân và tổn thất nặng nề.
Tại Genève, vấn đề lãnh thổ vẫn là điểm nghẽn lớn nhất. Nhiều điều khoản khác được báo chí tiết lộ cũng gây hoài nghi, nhưng lần này dư luận Ukraina xem sáng kiến của Trump nghiêm trọng hơn trước, thậm chí mang tính « tối hậu thư ».
Ngoài vấn đề lãnh thổ, bảo đảm an ninh là mối lo lớn. Phần đông giới quân sự và chuyên gia đặt câu hỏi liệu Mỹ có thể bảo vệ Ukraina trong 10 năm như đề xuất ? Nhất là sau tiền lệ thất hứa của Bản ghi nhớ Budapest 1994 và nguy cơ Nga tái xâm lược sau khi củng cố lực lượng.
Cuối cùng, bài viết kết luận, triển vọng hòa bình vẫn xa vời. Đây mới là một bước để Washington xây dựng một văn bản đem đi thương lượng với Matxcơva, và Nga hoàn toàn có thể phá vỡ tiến trình bằng việc đưa ra yêu sách tối đa như những lần trước.
Châu Âu tìm kiếm chỗ đứng trong hồ sơ Ukraina
Le Figaro ghi nhận : Thỏa thuận cho Ukraina : Các nước châu Âu cố gắng trở lại đàm phán. Trong khi trang nhất La Croix chạy tựa : Kế hoạch hòa bình Trump : « Cuộc phản công châu Âu » phản ánh việc các nước châu Âu cùng với Kiev đang nỗ lực tác động Hoa Kỳ để có được hòa bình công bằng ở Ukraina.
Theo Le Figaro, sau bản đề xuất đầu tiên của Hoa Kỳ, vốn bị xem là nghiêng về phía Nga, một phác thảo kế hoạch hòa bình mới, đang được điều chỉnh theo các yêu cầu của Ukraina và châu Âu, sau các cuộc đàm phán tại Genève. Mỹ và Ukraina nhất trí rằng mọi thỏa thuận tương lai phải tôn trọng chủ quyền của Ukraina. Các nước châu Âu, từng bị gạt ra ngoài, coi đây là « động lực mới ». Bản đề xuất ban đầu bao gồm nhiều điều khoản không thể chấp nhận với Kiev. Nhờ phản ứng của Ukraina và châu Âu, các điểm này đang được điều chỉnh.
La Croix cho biết Châu Âu và Ukraina đưa ra phản đề xuất với « kế hoạch Trump », nhấn mạnh không nhượng bộ lãnh thổ và bảo vệ cấu trúc an ninh châu Âu. Châu Âu muốn tham gia nhóm giám sát thỏa thuận nhằm bảo vệ vai trò trung tâm trong an ninh lục địa.
Nga phản đối mạnh, gọi kế hoạch châu Âu là « phản tác dụng ». Tóm lại, các báo có chung nhận định một phiên bản kế hoạch hòa bình mới đang dần hình thành, nhưng Mỹ do dự, châu Âu bị xem nhẹ, Nga không thiện chí, còn Ukraina đang ở thế yếu. Những yếu tố đó khiến triển vọng hòa bình vẫn rất bấp bênh.
Libération gọi những màn ngoại giao đang hối hả diễn ra xung quanh bản kế hoạch hòa bình do tổng thống Mỹ đề xuất đây là « Cuộc chiến các kế hoạch », tựa bài viết của tờ báo. Xã luận của tờ báo chỉ trích kế hoạch hòa bình Mỹ – Nga ở Ukraina như « ba lần phản bội », khi Mỹ từ bỏ vai trò « sen đầm thế giới », để các nước nhỏ phải tự lo thân và mở đường cho hỗn loạn quốc tế, làm suy yếu vị thế toàn cầu của chính mình. Ukraina chịu đau khổ mà không được đền bù, còn châu Âu bị bỏ lại trước tham vọng toàn cầu của Mỹ, Nga, Trung Quốc. Bài viết kêu gọi châu Âu nhanh chóng xây dựng sức mạnh độc lập để bảo vệ quyền lợi các dân tộc đối trọng với bộ ba quyền lực Mỹ, Nga và Trung Quốc.
Đài Loan điểm nóng mới trong quan hệ Trung – Nhật
Về thời sự châu Á, Le Figaro chu ý đến quan hệ Trung – Nhật đang căng thẳng cao độ vì vấn đề Đài Loan. Tờ báo trở lại sự kiện các phát ngôn gần đây của thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi về việc bảo vệ Đài Bắc gây căng thẳng lớn giữa Trung Quốc và Nhật Bản. Bắc Kinh cảnh báo chống lại « chủ nghĩa quân phiệt Nhật » và đe dọa biện pháp trả đũa. Theo tờ báo, Nhật Bản coi Đài Loan như một « tiền đồn » chiến lược, trong bối cảnh Trung Quốc gia tăng sức mạnh quanh eo biển và mở rộng ảnh hưởng quân sự trong vùng, Mỹ tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ đồng minh, khiến Đài Loan trở thành điểm nóng mới trong cạnh tranh quyền lực ở châu Á – Thái Bình Dương.
Trong một bài viết khác liên quan, Le Figaro cho biết Trung Quốc tăng cường các công trình lớn gần Đài Loan như sân bay Tường An ở Hạ Môn, tỉnh Phúc Kiến để vừa mở rộng kiểm soát lãnh thổ biển vừa tạo áp lực chiến lược vối đảo Kinh Môn và toàn bộ Đài Loan. Các cơ sở này có thể phục vụ mục đích quân sự trong trường hợp xung đột, đồng thời duy trì căng thẳng liên tục và thúc đẩy kế hoạch lâu dài về « thống nhất » Đài Loan. Theo tờ báo, đây vừa là công cụ chính trị, vừa là tuyên truyền nội địa của Trung Quốc. Tờ báo cũng cho biết, Quốc Dân Đảng, đảng đối lập tại Đài Loan ủng hộ một số dự án kết nối với Hoa Lục.
COP30 : Thêm một cơ hội bị bỏ lỡ
Thời sự quốc tế quan trọng khác, Hội nghị quốc tế về biến đổi khí hậu vừa kết thúc tại tại Brazil, cũng được Le Monde chú ý.
Tờ báo có bài xã luận mang tiêu đề : « Hội nghị COP30 : cứu được thể diện nhưng không cứu được khí hậu », nhận định COP30 tại Belem (Brazil) đạt được thỏa thuận giữa 194 quốc gia, nhưng không tạo ra bước ngoặt cần thiết để thúc đẩy thực hiện các cam kết của Thỏa thuận Paris sau 10 năm. Những tiến bộ hạn chế, như tăng hỗ trợ tài chính cho thích ứng, bị lu mờ bởi việc các nước lớn bảo vệ năng lượng hóa thạch và thiếu quyết tâm chung. COP30 giữ thể diện chính trị nhưng thất bại về khí hậu. « Hội nghị Belem là một cơ hội bị bỏ lỡ », tờ báo kết luận.
Anh Vũ | RFI Tiếng Việt
25/11/2025
