Nguyễn Hà Phan – Bi hay hài? (Lê Phú Khải)
Hồi ký có nhiều tư liệu quí về các nhân vật lãnh đạo cao cấp trong ĐCSVN. Việc ông Hà Phan đang từ đỉnh cao quyền lực (Ủy viên BCT) rơi xuống vực thẳm (bị buộc tội là CIA), bị khai trừ đảng và sống cô đơn cho đến cuối đời nói lên số phận của những người cộng sản trung thành, tận tụy, có thể lương thiện nhưng thiếu hiểu biết về luật chơi và cạnh tranh quyền lực trong nội bộ đảng cộng sản. 'Bản di chúc' của Hà Phan nói lên nhiều điều: Sự thất vọng về ĐCSVN, chỉ còn chổ dựa duy nhất là gia đình và ông cũng ngộ nhận cho đến chết là ĐCSVN sẽ tổ chức lễ tang linh đình cho ông...
Đầu năm 1994, sau chuyến đi Điện Biên Phủ đầu tiên để giúp anh Tuất Việt làm số báo “SGGP – 40 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ”, tôi về Hà Nội và đến báo Nhân Dân gặp Mai Phong, Trưởng ban bạn đọc của báo. Tôi bảo với Mai Phong, vừa đi Điện Biên Phủ về, có chai rượu hổ cốt, muốn rủ ông lên chỗ ông Nguyễn Hà Phan ở Ban Kinh tế chơi, gạ ông ấy kiếm ít mồi để nhậu. Anh cho tôi mượn cái điện thoại bàn của anh để gọi cho ông ấy… Mai Phong nhìn chai rượu của tôi, tuy có dán cái “mác” Lai Châu ở vỏ nhưng giá chỉ có 14.000 đồng. Phong nói: ông có đùa không thế, đang giờ làm việc mà đòi lên gặp Bộ Chính trị để nhậu!
Không cần Mai Phong đồng ý, tôi nhấc điện thoại bàn của anh lên (hồi
đó chưa có di động phổ biến như bây giờ) gọi cho ông Sáu Phan. Từ đầu
dây đằng kia, ông Sáu Phan kêu tôi “lên ngay!”. Thế là tôi kéo Mai Phong
lên số 10 Nguyễn Cảnh Chân, khu Ba Đình. Chỗ Sáu Phan ngồi làm việc là
trường Albert Sarraut cũ thời Tây.
Quen biết với ông Nguyễn Hà Phan từ lúc ông còn là Chủ tịch tỉnh Hậu
Giang cũ. Tôi từng được Tổng biên tập Tuất Việt ủy nhiệm làm đặc phái
viên của Báo SGGP để phỏng vấn ông nhiều lần. Và, tôi cũng hết sức ủng
hộ tỉnh Hậu Giang về mặt thông tin tuyên truyền những chủ trương rất
đúng đắn của tỉnh dưới thời ông Hà Phan. Vì thế, việc ông Sáu Phan gặp
tôi ở Hà Nội là việc vui đối với ổng.
Khi chúng tôi lọc cọc chở nhau bằng xe đạp đến nơi thì đã thấy Sáu
Phan bày ra vài thứ đồ nhậu khô… Được vài tuần rượu, Sáu Phan rút thuốc
ra hút. Đặc điểm lớn nhất, dễ nhận ra ở Sáu Phan là, ông hút thuốc liên
tục, hết điếu này nối điếu kia. Sáu Phan mời tôi và Mai Phong hút thuốc.
Thấy ông đưa thuốc “mác” “Con ngựa trắng” mời khách thì tôi lấy làm lạ
nên hỏi: Khi xưa ông là quan đầu tỉnh mà hút tòan ba số (555) inter, nay
lên quan nhất phẩm triều đình lại hút thuốc này sao? Sáu Phan than
phiền: Ra đây Ban Tài chính quản trị TW nó cho hút thuốc gì thì được hút
thuốc đó. Tiếp khách cũng thế, đâu có được như ở nhà…
Thấy thế, tôi bảo với anh Y, thư ký riêng của Sáu Phan đang ngồi gần
đó: Nhờ anh bảo cô Tuyết ở Ban Tài chính qua đây tôi gặp. Y nói: Ở Ban
Tài chính có đến 3 cô Tuyết, nhà báo muốn gặp cô Tuyết nào? Tôi nói:
muốn gặp cô Tuyết có chồng là ông Nguyễn Thanh làm bên Hải quan…
Anh Y lập tức xua tay, nói: Cô Tuyết ấy là cấp trên của tôi, tôi
không dám gọi. Tôi nói: Thì anh cứ bảo cô ấy, có anh Lê Phú Khải ở miền
Nam ra, muốn gặp cô ấy.
Lát sau cô Tuyết xuất hiện. Cô em tôi (Tuyết là em họ tôi, con người
chú thứ ba của tôi, là Lê Phú Ninh, quyền Chánh Văn phòng Bộ Công an)
rất vui vẻ: Em chào bác! Bác mới ở miền Nam ra? Sao không báo để em đem
xe ra sân bay đón bác!
Tôi cười nói: Ra chơi với ông Sáu đây thôi… có gì mà phải đón với
rước! Sau đó tôi nói: Sao Ban Quản trị lại bắt ông Sáu hút thuốc “Con
ngựa trắng” thế này? Xưa kia ở Cần Thơ ông ấy toàn tiếp tôi bằng ba số
cơ mà?!
Cô Tuyết phân trần: Ban TCQT chúng em liên kết với tỉnh Khánh Hòa sản
xuất kinh doanh thuốc này, rồi bán lại cho Văn phòng TW. Văn phòng phân
phối cho các bác ấy tiếp khách… Bác thông cảm! Cô Tuyết chỉ nói có thế
rồi chào ông Hà Phan… Trước khi về, cô còn dặn tôi khi nào ra Bắc thăm
bác Sáu, nhớ gọi điện để cô cho xe ra đón…
Sở dĩ tôi đề nghị anh Y kêu cô Tuyết sang là có ý muốn giới thiệu với
cô quan hệ thân mật của tôi với ông Hà Phan, để cô ấy “ưu tiên” với
“ông bạn” già của tôi. Vì tôi biết các vị như Hà Phan ở địa phương còn
sướng hơn cả vua chúa ngày xưa. Nay ra triều đình xa vợ con, nước lọ,
cơm niêu là khổ lắm, lại không quen biết ai. Các quan chức ở Hà Nội hết
giờ làm việc là về trình diện các quan bà hết, không như ở Miền Nam hết
giờ là đi nhậu. Cỡ như Sáu Phan, ở Hà Nội lại càng cô đơn (!).
Tuyết về rồi… Sáu Phan bảo tôi: Biết đâu cô Tuyết là em ông. Ở đây cô
ấy quan trọng lắm, tay hòm chìa khóa của TW là ở tay cô ấy!!!
Lê Thị Tuyết sinh năm 1942, cùng tuổi với tôi. Cô sinh ra trong một
gia đình đông con. Ông chú tôi có tới 7 người con, cô là thứ 2. Hồi nhỏ
trong gia đình họ Lê Phú của tôi chỉ có tôi là cháu đích tôn là được
cưng chiều từ nhỏ, còn các cháu nội của ông bà tôi từ bé đã rất vất vả
vì các chú tôi đi cách mạng quanh năm! Gia đình phó thác cho các bà vợ.
Cô Tuyết học hành chẳng được là bao, mười mấy tuổi cô đã phải đi gánh
nước gạo cho mẹ nuôi lợn ở Bãi Giữa (Bãi Phúc Xá). Cô vào làm nhà nước,
được vô nơi kín cổng cao tường này có lẽ là nhờ cái lý lịch “con nhà
nòi”.
Nhưng cô là người thông minh, có bản lĩnh và rất nhân hậu. Ở địa vị
cao (Phó Ban Tài chính quản trị TW Đảng), nắm vật chất của Đảng trong
tay nhưng cô thẳng thắn, khiêm nhường, tận tụy với công việc, và rất
công bằng trong mọi sự phân chia của cải… nên được cán bộ công nhân viên
của Ban Tài chính quản trị TW và Văn phòng TW Đảng quí mến.
Ngày cô mất, Đại Tướng Võ Nguyên Giáp đã gửi một bức thư tay dài,
chia buồn với gia đình cô. Bức thư ấy tôi đã được đọc. Những lời của Đại
Tướng thật chân tình, những đánh giá của Đại Tướng về cô không công
thức, giáo điều như mọi nghi thức với một người đã chết mà người ta
thường thấy. Những điều ông viết làm người ta phải ngạc nhiên về nhận
xét của một nhân vật lớn của đất nước đối với một cán bộ nhân viên bình
thường: “Chị Tuyết ra đi để lại một tấm gương sáng của một người cán
bộ hết lòng làm tròn nhiệm vụ, một người phụ nữ mẫu mực về lối sống và
đạo đức cách mạng. Ký tên Võ Nguyên Gíap”. Là thư đề ngày 22/2/1999- Hà Nội.
Riêng đối với tôi, tuy chúng tôi là anh em cùng dòng tộc nhưng ở xa,
ít tiếp xúc. Tuy vậy, cô Tuyết có cách cư xử mà tôi cho là chính xác,
thông tuệ. Cô biết thừa tư tưởng “bất đồng chính kiến” của tôi với chế
độ mà cô là một quan chức có hạng. Có lần tôi từ miền Nam ra Bắc, đến
thăm nhà đấu tranh dân chủ nổi tiếng Nguyễn Kiến Giang… nào ngờ lại gặp
đúng lúc nhân viên an ninh chuyên theo dõi Nguyễn Kiến Giang đang ngồi ở
nhà ông. Anh Kiến Giang liền giới thiệu: Đây là nhà báo Lê Phú Khải,
Thường trú của Đài TNVN ở Miền Nam ra chơi…
Tay an ninh này vốn có tính đa nghi cố hữu của nghể nghiệp… nên đã
nghi ngờ tôi ra Bắc để móc nối với Kiến Giang, mời Kiến Giang vào Sài
Gòn dự một cuộc hội thảo về dân chủ do một nhóm trí thức Sài Gòn sắp tổ
chức. Thế là họ đã lần ra quan hệ họ hàng từ hai chữ “Lê Phú”. Họ đã đến
gặp Lê Quân, em họ, con ông chú thứ 3 của tôi là Lê Phú An, cậu ta là
công an an ninh văn hóa… để xác minh về nhân thân của tôi. Sau đó, gặp
cô Lê Thị Tuyết để nhờ cô khuyên giải tôi đừng quan hệ với “phần tử xấu”
Nguyễn Kiến Giang – Người từng là cán bộ lãnh đạo của Nhà xuất bản Sự
Thật (!).
Nhưng cô Tuyết là một người phụ nữ thông minh, hiểu nhẽ đời, cô không
hề nói gì với tôi cả, vì biết rõ nói tôi cũng chẳng nghe. Và cũng biết
rõ tôi chẳng có gì sai cho dù là chơi với ông Kiến Giang. Vài năm sau,
gặp vợ tôi ra Hà Nội chơi, cô mới kể lại câu chuyện cậu công an gặp cô
nói về tôi mấy năm trước. Cô cũng chẳng có lời khuyên nào với tôi nhắn
qua vợ tôi, trái lại khi vợ tôi than: Ở địa phương, cán bộ lãnh đạo khốn
nạn lắm, chỉ lo đấu đá quanh năm… thì cô nói: Chị cứ nhân lên sự 1000
lần sự khốn nạn của địa phương nó sẽ là Trung ương…!
Cô em tôi là như thế. Với những người như ông anh họ của cô là tôi,
cô “chơi bài ngửa”, không nói thì ông anh cũng biết, nên cô không cần
giấu. Và cô cũng biết, chẳng ai giấu gì được lịch sử! Trong một xã hội
như thế, cô phải sống và cô sống tử tế, chân thực với mọi người. Với địa
vị ấy, cô phải lo bố trí nhà ở, xe cộ đi về, đến cả chăn màn quần áo
cho các vị quan to ở TW. Có lẽ vì thế mà cô biết rõ nhân cách của từng
vị trong Bộ Chính trị qua những việc cụ thể, đời thường.
Khi tôi còn làm phóng viên của Đài Truyền hình VN, có lần gặp tôi, cô
nói: Em thấy các phóng viên của Đài Truyền hình hay sang Văn phòng TW
nhờ bọn em gọi điện từ Văn phòng TW qua đài, đề nghị với giám đốc Đài cử
họ đi tháp tùng Thủ tướng đi nước này, nước nọ. Em chẳng thấy bác sang
bên chúng em bao giờ! Tôi nói ngay: Tôi rất sợ phải đi tháp tùng một vị
Thủ tướng vô tích sự như ông Phạm Văn Đồng!!! Cô em tôi đã cười rất tươi
khi nghe tôi nói thế!
Lúc ông Hoàng Văn Hoan bỏ trốn, tôi cũng đang công tác ở Đài Truyền
hình. Báo đài lúc đó la ầm lên là ông HVH phản bội, dấu hiệu phản bội đã
thấy rõ từ… lâu (!). Gặp tôi, cô Tuyết nói ngay… Bác Hoan chẳng phản
động gì cả. Khi họp Bộ Chính trị, bác Lê Duẩn nói thì các bác Trường
Chinh, Võ Nguyên Giáp cứ cắm đầu xuống mà nghe, không ai dám ngẩng đầu
lên, không ai dám nói nửa lời, chỉ có bác Hoan là dám đập bàn cãi lại,
cãi nhau tay đôi (!).
Về trường hợp Hoàng Văn Hoan, tôi cũng được một lần Tướng Qua kể như
sau: Ở Hội nghị Geneve, khi Phạm Văn Đồng kêu ai làm việc thì người đó
run lắm, lo chuẩn bị tối ngày, chỉ có ông Hoan là ung dung tự tại… hai
tay đút túi quần, ra sân đá banh cho đến lúc gặp Phạm Văn Đồng!
Về cái chuyện các phiên họp của Bộ Chính trị thì rất khôi hài. Cô
Tuyết kể với vợ tôi: Đến em cũng không được vào phục vụ mà chỉ có quyền
chỉ huy các nhân viên vào phòng họp phục vụ bưng bê. Các nhân viên đó
phải được tuyển lựa từ Cao Bằng, Lạng Sơn về, toàn dân tộc thiểu số để
họ không quen biết ai ở Hà Nội, biết gì họ cũng không có ai để mà nói…
Cô Tuyết hóm hỉnh nói với vợ tôi: Nhưng chị lạ gì, con gái thì nó
phải hành kinh hàng tháng. Khi hành kinh đứa nào cũng muốn thủ trưởng
cho nghỉ nhiều, thế là nó phải nịnh em. Mà muốn nịnh em thì chỉ có cách
nghe được cái gì trong cuộc họp BCT thì ghé tai em nói nhỏ để… làm quà!
Đứa nào cũng thế. Vì thế họp gì, nói gì em đều biết hết. Thời Lê Duẩn
thì Lê Duẩn mắng mỏ người khác như mắng gia nhân, đầy tớ, đến sau này
thì cá mè một lứa, Phan Văn Khải thì bảo Trần Đức Lương nên trả lại
những quả đồi mà ông ta đã chiếm để làm villa, biệt thự. Trần Đức Lương
thì mắng lại PVK rằng, mày hãy về bảo thằng con mày đừng giết người nữa
rồi hãy bảo tao trả lại mấy quả đồi… Họ mắng chửi nhau còn hơn hàng tôm,
hàng cá rồi lại khuyên nhau “vì sự ổn định đất nước”, “vì sự nghiệp
lớn”, nên gác lại mọi chuyện, rồi lại hỷ hả với nhau, đâu lại vào đó!
Cái thời ông Trần Xuân Bách đưa ra lý thuyết đa nguyên, cô Tuyết còn
kể với vợ tôi: Trong Bộ Chính trị lúc đó chia rẽ và nghi kỵ nhau lắm, đi
họp ai cũng được vợ chuẩn bị một chai nước riêng, để trong túi, khi
khát thì lén quay đi, rót uống… Bánh kẹo, nước ngọt bầy ra la liệt nhưng
chẳng ai dám đụng vô một miếng. Thế là bọn nhân viên của em nó tha hồ
bóc ra … để cuối cuộc họp chia nhau… vui như tết !!!
Có lần cô Tuyết kể trực tiếp cho tôi nghe, khi cần vụ của Lê Đức Thọ
đem một cái chăn bông đã rách nát đến đổi chăn bông mới, cô nói với chú
cần vụ này: Thủ trưởng của cậu tiết kiệm quá, chăn rách cả mền, lòi cả
bông ra thế này mới chịu đem đổi.
Cậu ta cười nói: Tiết kiệm cái con tiều! Tối nào trước lúc đi ngủ
ông ta cũng nắn bóp cái chăn đến nửa tiếng đồng hồ, chỉ sợ người ta gài
mìn thôi… nên chăn mới rách bươm ra như thế. Tối qua, bông nó xổ ra, bay
tứ tung làm ông ấy ho suốt đêm nên sáng nay mới bảo tôi đem đổi!!!
Chẳng những lo nhà, lo xe, cô còn lo chia quà Tết cho TW nữa. Số là,
những năm bao cấp, mỗi lần ra họp TW, các tỉnh phía Nam còn đem cả tấn
gạo ngon, hàng tạ tôm, cá khô ra biếu TW ăn Tết. Thế là cô phải thức cả
trưa, cả tối để lo chia quà và đem đến từng nhà các vị TW.
Lo vật chất, cô Tuyết còn phải lo cả chuyện “tình cảm” cho các vị đó.
Cô kể: Khi bà vợ hai của Lê Duẩn báo sẽ ra Bắc, thì lập tức cô phải
điều bác sỹ đến khám sức khỏe cho bà cả. Rồi theo kịch bản, bác sỹ la
lối lên “sức khỏe chị Cả kém lắm rồi, phải đi Tam Đảo nghỉ ngơi!!!” Khi
bác sỹ đến khám, có cả hai nữ công an mặc quân phục, đeo súng bên hông
rất oai để “bảo vệ” chị Cả đi Tam Đảo an dưỡng… Thấy mình oai quá, chị
Cả đi liền. Thế là tối đó, đưa Tổng Bí thư lên biệt thự ở Hồ Tây, chị
Hai từ Sài Gòn ra, xuống sân bay là đưa thẳng đến biệt thự!
Có lần cô còn tố cáo với vợ tôi: Lê Duẩn tàn độc lắm, có lần ngủ với
cô y tá được cử đến để đấm bóp cho ông ta. Sau khi ngủ với cô y tá này,
ông ta ra hiệu phải…Cô Tuyết nói nguyên văn với vợ tôi: Em là phụ nữ, có
chồng có con, lại theo đạo Phật, không bao giờ em làm điều thất đức….
Lê Duẩn là như vậy. Cuộc tắm máu đồng đội của Lê Duẩn ở Tết Mậu Thân
là tội ác trời không dung, đất không tha. Biết là lộ, là thua rồi vẫn cứ
lùa quân đi vào chỗ chết. Nhiều chiến binh ở Nam Bộ còn sống sót trong
Tết Mậu Thân đã kể với tôi, quân ta đi đánh thì máy bay do thám của địch
bay trên đầu, địch biết hết nên đánh đợt hai đi 100, về chỉ còn 1, 2…
Nếu chỉ đánh để làm tan rã ý chí xâm lược của Mỹ, để Mỹ phải ngồi vào
bàn đàm phán… như bọn bồi bút vẫn hô hoán về trận Mậu Thân 68 thì chỉ
cần một mũi tấn công thọc sâu vào Sứ quán Mỹ như ý kiến của Tướng Giáp
là đủ.
Hơn ai hết, cô Tuyết ở nơi kín cổng cao tường này nên biết rõ mọi chuyện.
Có lần Nguyễn Văn Linh thấy cô tận tụy với công việc phục vụ… đã định
đề bạt cô làm Trưởng ban Tài chính Quản trị TW, nhưng cô từ chối với lý
do là phụ nữ, không đủ năng lực làm lớn (!). Khi ông chú ruột tôi là Lê
Phú Hào, đại diện Thông tấn xã Việt Nam tại Paris, từng phục vụ Lê Đức
Thọ – phiên dịch Tiếng Anh tại hòa đàm Paris, đầu năm 1980 ly khai, cư
trú chính trị tại Pháp, thì lập tức ông Trần Xuân Bách, Chánh văn phòng
TW Đảng, đưa vấn đề lý lịch của cô Tuyết ra xét, định vu cho cô là khai
man lý lịch vì Lê Phú Hào cũng là chú ruột của Lê Thị Tuyết. Nhưng nằm
trong cái “tổ con tò vò” nên cô “rất thuộc bài” và “cao tay ấn”. Ngay
ngày đầu tiên được tin chú mình trở thành “kẻ phản Đảng”, cô đã khai bổ
sung lý lịch và nộp ngay cho tổ chức Đảng nên ông Trần Xuân Bách chẳng
làm gì được cô!
Cán bộ ở Ban Tài chính quản trị bình luận về sự việc này là vì cô
Tuyết đã có lần dám phê phán cô Thịnh – là vợ trẻ mới cưới của ông Bách,
do cô này cậy thế chồng là ông lớn, lộng hành, vô kỷ luật (!). KGB của
Liên Xô lúc đó đã gọi Thịnh là Giang Thanh của Việt Nam. Ông Bách trước
kia cũng mù mờ như mọi ông trung ương, Bộ Chính trị khác, nhưng từ sau
khi ông được TW giao cho nghiên cứu tình hình thế giới đang biến động,
ông lập một đơn vị chuyên nghiên cứu, dịch sách báo tài liệu nước ngoài
cho ông đọc. Đọc rồi ông thấy hoảng quá, tư tưởng ông có chuyển biến nên
mới đề xuất đa nguyên, chỉ đa nguyên trong đời sống xã hội, trong tư
duy thôi, chưa nói gì đến đa Đảng. Vậy mà ông đã bị khai trừ ra khỏi TW
(!).
Cô Tuyết cũng có lần kể cho tôi nghe những chuyện thật cảm động, như
chuyện ông Hòang Quốc Việt khi về hưu rồi, theo tiêu chuẩn vẫn được đi
nghỉ mát Vũng Tàu (Cơ sở của Ban Tài chính Quản trị TW có ở tất cả mọi
nơi trên đất nước). Nhưng tuổi già, đi môt mình thì buồn lắm, nên ông
HQV đã đến xin với cô cho thêm một suất nữa cho ông bạn già của ông là
cán bộ thường, không có tiêu chuẩn đi nghỉ Vũng Tàu từ Hà Nội cùng đi.
Kể đến đây cô dừng lại rồi chép miệng nói: Một vị khai quốc công thần
như bác HQV mà phải đến tận nơi, xin một cán bộ vô danh tiểu tốt so với
công trạng của các bác như em thì buồn quá! Em giải quyết liền. Và từ
đó, mỗi lần có bác cán bộ cách mạng lão thành nào đủ tiêu chuẩn đi nghỉ
hàng năm, em đều hỏi bác có cần rủ môt người bạn già nào nữa cùng đi cho
vui không, để cháu giải quyết (!). Nhiều bác mừng lắm, vui như trẻ em…
Cô Tuyết cũng nói với tôi về khó khăn trong việc thu hồi nhà công vụ
và đồ đạc của Nhà nước khi các cán bộ cao cấp đã thôi làm việc. Cô ca
ngợi, chỉ có bác Huỳnh Tấn Phát là ngay sau lúc nghỉ hưu đã gọi cô đến
để trả lại ngôi biệt thự số 9, đường Nguyễn Đình Chiểu (nay là trụ sở
Hội nhà văn). Bác Phát còn dẫn cô đi từng phòng, kiểm tra từng thứ đồ
đạc của Nhà nước còn đầy đủ, nguyên vẹn như lúc nhận nhà… sau đó mới
trao chìa khóa ngôi biệt thự này cho Ban TCQT TW.
Nhớ lại chuyện cô Tuyết kể về bác Huỳnh Tấn Phát, tôi lại liên hệ đến
lời ông Kiệt nói về lòng yêu nước của trí thức Nam Bộ…. “họ hy sinh cả
một sự nghiệp, một điền trang lớn, vinh hoa phú quí…” để đi kháng chiến
vì yêu nước. Những người như Huỳnh Tấn Phát, Nguyễn Hữu Thọ, Lương Đình
Của, Trần Đại Nghĩa, Nguyễn Khắc Viện… đi theo cách mạng không vì tài
sản, vì xe hơi nhà lầu mà vì lý tưởng yêu nước cao cả. Còn kẻ khố rách
áo ôm đi theo cách mạng thì sau khi cách mạng thành công, họ say sưa cấu
xé nhau để tranh giành của cải, tiền bạc, say sưa tham nhũng… rồi chính
họ lại chết vì cuộc tranh giành đó. Xã hội Việt Nam hôm nay là dẫn
chứng hùng hồn điều đó.
Cách mạng Pháp 1789 nổ ra khi giai cấp tư sản đang lên, chính nhà vua
Louis 16 đã phải vay tiền của các chủ nhà băng để trang trải nợ nần cho
triều đình. Giai cấp tư sản chỉ dựa vào sức mạnh bạo lực của đông đảo
nông dân đói khổ để lật đổ bọn phong kiến và tăng lữ, sau đó nắm lấy
chính quyền, nâng cấp xã hội Pháp từ phong kiến lạc hậu lên xã hội công
nghiệp tiên tiến. Bi kịch của cách mạng vô sản là kẻ khố rách áo ôm, dốt
nát lại lên nắm quyền. Để che đậy cho sự dốt nát đó, Việt Nam hiện nay
có biết bao ông tiến sĩ, giáo sư đã được học tắt, học “đón đầu”, mua
bằng giả… Sự dốt nát của đám “trí thức” cận thần này đang làm trò cười
cho cả thế giới đã internet hóa mà trường hợp của đại tá giáo sư tiến sĩ
Trần Đăng Thanh là một điển hình… chẳng kém gì các nhân vật điển hình
trong văn học như Chí Phèo, Thị Nở!!!
***
Lại nói về bữa nhậu với ông Sáu Phan tại Ban Kinh tế TW ở Hà Nội năm
đó. Chúng tôi lai rai cho đến xế chiều. Trước khi chia tạy, Sáu Phan bảo
tôi: Muốn nhờ Phú Khải một việc! Tôi nghe lạ tai quá nên vặc lại: Ai
đời một Uỷ viên BCT lại phải đi nhờ một công dân hạng hai ngoài Đảng bao
giờ? Nhưng Sáu Phan quả quyết: Việc này phải nhờ Phú Khải mới xong!
Đại để là Sáu Phan nhờ tôi nói với Tổng Biên tập SGGP Vũ Tuất Việt
xóa nợ cho nhà thơ Nguyễn Bá ở Cà Mau vì vay tiền của Báo SGGP mở xưởng
làm giấy rồi vỡ nợ, không trả được phải đi tù (!).
Sáu Phan nhấn mạnh, ông thân với Tuất Việt, nói nó xóa nợ cho Nguyễn
Bá. Ông còn nói: Ai lại bỏ tù một nhà thơ bao giờ. Thả Nguyễn Bá ra để
nó đi làm ăn mới có tiền mà trả nợ chớ…
Tôi nghe Sáu Phan nói thấy rầu quá! Rõ ràng tư duy của ông là tư duy
tình cảm, tư duy đức trị giữa lúc người ta thực thi pháp trị (tất nhiên
là chỉ thực thi pháp trị với những người như Nguyễn Bá và với dân
đen…). Tuất Việt đâu phải tòa án mà tha bổng cho Nguyễn Bá được. Với lại
báo Sài Gòn là báo quốc doanh, đâu phải báo tư nhân của riêng Tuất Việt
mà Tuất Việt có thể xóa nợ để cứu Nguyễn Bá khỏi tù tội.
Chính cái tư duy đức trị bảo thủ này đã làm hại Sáu Phan. Khi ở Cần
Thơ, Hậu Giang, Sáu Phan là một “anh Hai Nam Bộ” thứ thiệt, cởi mở,
phóng khoáng, tư duy tân tiến… Ông nổi tiếng là một người giản dị, dễ
gần. Ông có thể tì giấy lên đùi để ký vào một văn bản cho một cán bộ cấp
dưới ngay trên hè phố… để giải quyết một công việc gấp… Ấn tượng rất
mạnh của tôi lần đầu tiên gặp Sáu Phan là, ông chủ tịch một tỉnh lớn
nhất đồng bằng này đã đạp xe đạp vào tận một ngõ hẻm để thăm tôi tại
Cần Thơ. Ngay tại buổi gặp đầu tiên ấy, ông đã bàn với tôi là phát động
một cuộc tuyên truyền trên báo chí cho một năm lấy tên là “Năm văn hóa
xã hội” của Hậu Giang. Trong năm văn hóa xã hội đó, sẽ vận động các
doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu lương
thực dành một phần tiền trong quĩ giao tiếp được nhà nước cho phép, chỉ
vài phần trăm nhưng rất lớn… để xây trường học, trạm xá, làm đường cho
vùng sâu, vùng xa của Hậu Giang. Trong cuộc họp báo có mời cả các nhà
báo và văn nghệ sĩ ở TP.HCM xuống để tuyên bố mở đầu năm VHXH…
Đêm hôm trước, ông còn bàn riêng và hỏi tôi, để thực hiện tiết kiệm,
mỗi người dự tiệc chỉ một lon bia thôi có được không? Tôi bảo: Nên 3
lon, thằng nào không uống được thì thằng khác nó gánh, thế cho vui vẻ,
không nên tiết kiệm quá, nhất là có anh em từ xa đến… Ông đồng ý ngay,
còn khen tôi là “sâu sắc”!
Về việc đi tù của nhà thơ nổi tiếng của Miền Tây Nam bộ một thời là
Nguyễn Bá, vì vay tiền tỷ để mở xưởng kinh doanh làm giấy, nhưng báo nào
năn nỉ xin mua chịu giấy, Nguyễn Bá cũng cho chịu nên vỡ nợ, phải đi
tù. Chuyện ông nhà thơ mở xưởng làm giấy này ở Việt Nam chẳng khác nào
chuyện ông nhà văn Banzăc ở bên Tây năm xưa, cũng mở xưởng in, kinh
doanh được ít lâu là vỡ nợ, phải đi trốn nợ ở lầu 5 một căn nhà phố xép
tại Paris. Sau này chính quyền Paris có mua lại cả căn nhà có phòng
Banzăc đã trốn nợ ở đó đề làm bảo tàng Banzăc!
Còn ở nước ta thì hai ông Uỷ viên BCT đều tìm cách can thiệp cho một
nhà thơ nổi tiếng vì kinh doanh thua lỗ mà phải đi tù (!) Nhưng ông Sáu
Kiệt thì khôn ngoan hơn ông Sáu Phan nhiều. Ông đã đến thăm tù nhân
Nguyễn Bá với tư cách một công dân nhưng đang “mặc áo” Thủ tướng, chỉ
thăm thôi, không can thiệp gì cả. Vậy mà ít lâu sau Nguyễn Bá được ra tù
với nhiều lý do, trong đó lý do chủ yếu là “đã cải tạo tốt”!!!
Kể từ khi Sáu Phan ra Bắc làm quan to, tôi được nghe nhiều thông tin
rằng, ông được các vị ở Hà Nội quí mến lắm vì tính tình giản dị, cần
kiệm, chan hòa với mọi người, đặc biệt ông Tổng Bí thư Đỗ Mười rất tín
nhiệm.
Từ khi biết tôi có quan hệ thân tình với Sáu Phan, cô Tuyết mỗi lần
có dịp gặp đều thông tin cho tôi về Sáu Phan. Có lần cô nói, bác Đỗ Mười
nhận xét: Thằng Sáu Phan cho vào cối giã nó cũng không chết!
Một lần khác cô lại nói, bác Đỗ Mười bảo: Kỳ này để thằng Sáu Phan
làm TBT để khỏi mang tiếng là cứ cái chức TBT phải do thằng Bắc Kỳ
nắm!!!
Tôi còn được nghe cố vấn Nguyễn Văn Linh luôn đi vận động cho Sáu
Phan lên làm Thủ tướng. Nghe được những chuyện như thế, tôi thấy lo.
Được những ông đại bảo thủ, giáo điều, u mê, lú lẫn… như thế mà khen thì
chắc là Sáu Phan… hỏng rồi (!). Đúng là “gần mực thì đen” như các cụ ta
nói! Nhưng đó là suy luận theo logic, còn biến động của tư duy lại phức
tạp. Engel từng nói, mọi sự vật đều biến động liên tục và vận động
trong thời gian và không gian, trong các vận động đó, vận động của tư
duy là phức tạp nhất.
Nếu ông Sáu Phan lên nắm các chức vụ chủ chốt trong Đảng như ngườ ta
dự đoán thì chưa biết là rủi hay may cho đất nước này, cho Đảng Cộng sản
này. Tôi nói vậy vì trước Đại hội 8 tôi có ra Hà Nội. Mỗi năm tôi
thường ra một lần như thường lệ. Trước khi về tôi có đến thăm Sáu Phan,
tôi nói: Ra Hà Nội lâu rồi, trước khi về đến thăm ông Sáu. Sáu Phan nói:
Tôi biết ông ra lâu rồi và toàn đến chơi các “thứ dữ”, giờ mới đến chơi
tôi.
Thì ra Sáu Phan đã biết tôi ra Hà Nội và đã đi những đâu. Tôi đành
“thú nhận”: Tôi vừa đến chơi Nguyễn Khắc Viện, Nguyễn Kiến Giang, Dương
Thu Hương… Sáu Phan nói: Thế là tốt. Mai mốt tôi làm việc (ý nói làm lớn
hơn) phải nhờ ông làm cầu nối để tôi gặp các vị đó, đối thoại với anh
chị em… Ông còn khoe: Tôi là người bảo lãnh để anh Phan Đình Diệu tham
gia Mặt trận Tổ quốc, trong khi các vị khác phản đối ầm ầm…
Sáu Phan đã nghĩ đến đối thoại với những người tôi vừa kể trên từ
những năm đó, thì không thể xem thường ông ta được (Sáu Phan còn sống
đó). Trên chính trường, sự im lặng chờ đợi đôi khi cần thiết hơn là sự
bộc lộ quan điểm rõ ràng mà sớm quá. Người Phương Tây có câu ngạn ngữ:
“Ai nói đúng sớm quá là sai lầm” (Ceux qui ont raison trop tot, on
tort).
Khi ông Sáu Phan thất sủng, bị khai trừ ra khỏi Đảng vì lý do như
thông báo của Đảng CSVN đến từng chi bộ, tôi là một trong những người
đến thăm ông sớm nhất tại số nhà 14, đường Nguyễn Trãi, Cần Thơ. Ông rất
cảm động và còn đưa tôi vào buồng, giới thiệu tôi với bà vợ đang bị
bệnh nằm đó: Đây là anh Khải ở Báo Nhân Dân đến thăm tôi!
Sáu Phan ít nghe đài, đọc báo là chủ yếu nên cũng như nhiều người,
vẫn đinh ninh tôi ở báo Nhân Dân. Và chính vì sự nhầm lẫn này đang gây
cho tôi nhiều chuyện rất vớ vẩn (!) Một lần chín giờ đêm rồi, tôi còn
được cơ quan mang đến cho một bao thư to, đề ngoài người gửi là Văn
phòng Chính phủ, người nhận là Lê Phú Khải, địa chỉ Báo Nhân Dân. Thấy
đúng tên mình, tôi bóc thư ra xem thì nội dung đại ý Văn phòng CP đã
nhận được đơn của nhà báo Lê Phú Khải, kiện ông Trương Tấn Sang đã bắt
con ông đi nghĩa vụ quân sự không đúng luật v.v…
Tôi biết ngay là người ta lộn tôi với ông Trần Quốc Khải ở báo Nhân
Dân nên sáng hôm sau tôi phải phóng xe tới 40 Phạm Ngọc Thạch trao trả
lại thư cho báo Nhân Dân. Đến dịp 30-4-1995, sắp kỷ niệm 20 năm ngày
thống nhất đất nước, tôi được cử đi phỏng vấn Chủ tịch TPHCM Trương Tấn
Sang. Cuộc phỏng vấn xong, ông Sang vỗ vai tôi bảo: Thôi chuyện cũ kiện
cáo nhau, bỏ qua nhé! Tôi ngạc nhiên quá và vụt nhớ ra là vụ kiện ông
Sang của ông Trần Quốc Khải ở báo Nhân Dân mấy năm trước. Vậy là VPCP
cũng gửi cả công văn thông báo vụ kiện cáo đó cho Chủ tịch TP.HCM Trương
Tấn Sang. Tôi phải giải thích sự nhầm lẫn này cho ông Sang hay. Cả hai
chúng tôi đều cười!
Công bằng mà nói, ông Sang là một người tử tế. Nếu ông nhỏ nhen mà
thù ghét tôi thì thiếu gì cách để ông “trị” tôi! Chưa hết, một lần tôi
xuống một huyện xa của Sóc Trăng công tác, tối đêm rồi còn có người gõ
cửa phòng, yêu cầu tôi hoàn trả lại số tiền tạm ứng… nhận viết một cuốn
tiểu thuyết cho huyện mà đã mấy năm không thấy tiều thuyết ra đời! Tôi
lại biết ngay là nhầm tôi với ông Trần Quốc Khải…
Còn nhiều chuyện rắc rối do ông Trần Quốc Khải, nổi tiếng là “hâm” trong làng báo VN này gây cho tôi…
***
Chuyến thăm Sáu Phan vừa bị “tai nạn” chính trị đó, tôi thấy ông tỏ
ra không buồn rầu, bi quan gì cả, ông chỉ than phiền: Tôi chẳng khai báo
gì cả, nó vặn cả răng tôi đây này – Ông chỉ vào hàm răng của mình – Nhà
thơ Viễn Phương và nhà văn Sơn Nam bị tù và giam cùng xà lim với tôi,
hai vị đó đều là bạn của Phú Khải, thử hỏi hai người đó xem tôi có khai
không? Viễn Phương viết thư cho anh Mười (Đỗ Mười – LPK) minh oan cho
tôi, thư của hắn còn đem ra phường công chứng chữ ký nữa, trước khi gửi
đi Hà Nội.
Tôi suýt bật cười khi nghe Sáu Phan nói: “đem ra phường công chứng
chữ ký”. Ở cái thời buổi “kim tiền” này, người ta đi công chứng chữ ký
của các đại ca, đại gia… ai mà đi công chứng chữ ký của nhà thơ, vậy nhà
thơ có giá thế sao?
Về Sài Gòn rồi, tôi nhân danh chuyên viên của cơ quan, làm giấy mời
nhà thơ Viễn Phương đến số 7 Nguyễn Thị Minh Khai, nơi cơ quan tôi đóng
để phỏng vấn nhà thơ vể tình hình thơ ca Miền Nam!!! Tôi phải “mở ngoặc”
nói rõ về cái chức danh “chuyên viên” của tôi. Không hề có chức danh
này ở cơ quan báo chí, chỉ có phóng viên, biên tập viên mà thôi. Nhưng
vì lúc đó tôi đã 55-56 tuổi, có tên trên nhiều tờ báo của cả nước, là
tác giả của hàng chục đầu sách, được mời đi giảng ở nhiều lớp bồi dưỡng
nghiệp vụ báo chí, lớp trung học, đại học báo chí… mà ở cơ quan thì viết
một cái tin ngắn cũng phải trình cho cấp phó phòng, trưởng phòng duyệt
theo qui chế. Kẻ ngồi duyệt được thiên hạ bình luận là trình độ “dân
phòng”, nên nó chướng quá. Giám đốc cơ quan thường trú Đài Tiếng nói
VN tại TPHCM là Đào Quang Cường lúc đó liền sáng kiến ra chức danh
“chuyên viên”. Ông tuyên bố với cơ quan tôi là chuyên viên, làm việc
trực tiếp với giám đốc, khi nào giám đốc yêu cầu thì đến, không phải làm
việc 8 tiếng ở cơ quan. Thế là tôi được ở nhà để “nghiên cứu”!!!
Phỏng vấn qua loa nhà thơ Viễn Phương, và sau đó không quên gửi ông
cái nhuận bút ở mức cao nhất của qui định trả nhuận bút nhà nước ban
hành, tôi mới hỏi nhà thơ rất đáng kính này: Tôi nghe nói cái thư anh
minh oan cho anh Sáu Phan gửi cho ông Đỗ Mười, anh còn cẩn thận đi công
chứng chữ ký Viễn Phương phải không? Viễn Phương trừng mắt qua cặp kính
trắng, nói gọn lỏn: Có chứ! Có chứ!!!
Sở dĩ những người như tôi, còn dám “… nán lại cái phút giây cực lạc,
để sống thêm ít phút nhọc nhằn trên cõi đời ô trọc này…” (Sêchxpia) là
vì còn những người “ngây thơ” như nhà thơ Viễn Phương. Chắc chắn ông
Viễn Phương mà đi buôn bán, kinh doanh thì lại vỡ nợ, vô tù hoặc phải đi
trốn nợ như ông Nguyễn Bá và ông Banzăc mà thôi!
Từ khi Sáu Phan “về vườn” ở Cần Thơ, tôi thường hay lui tới chơi với
ông… Vì thế có lần ông bảo tôi: Ở cái tỉnh Cần Thơ này, nhiều cán bộ bảo
tôi chơi thân với Phú Khải, tôi bảo chúng nó… “thì hai thằng ngoài Đảng
chơi với nhau là đương nhiên”! (Sáu Phan lúc đó đã bị khai trừ
Đảng).
Vậy mà ngày Mùng hai Tết Quí Tỵ 2013 vừa qua, tôi đến chúc Tết… ông
còn than với mọi người có mặt lúc đó tại nhà ông: Lúc tôi là Uỷ viên Bộ
Chính trị, tôi bảo Phú Khải để tôi giới thiệu Phú Khải vào Đảng, tôi mà
giới thiệu thì chi bộ nào nó chả kết nạp, vậy mà Phú Khải không nghe…
Bây giờ vẫn là người ngoài Đảng (!).
Thế đó. Sáu Phan là bi hay hài… xin bạn đọc suy xét hộ tôi. Chuyện về
Sáu Phan còn dài dòng lắm, nếu tôi là một tiểu thuyết gia, có thể có cả
một cuốn truyện bi hài về ông và … cả tôi nữa. Ví như cái thư ông gửi
cho tôi năm 1995, được đạo diễn Trần Cương ở Đài Truyền hình VN tự tiện
bóc ra, rồi đem đọc cho mọi người nghe, rồi anh ta rêu rao rằng: Ai đời
một Uỷ viên BCT đương kim mà lại đi nhờ một thằng ngoài Đảng, ba lăng
nhăng như thằng Phú Khải góp ý “nhiều mặt khác cho Đảng”! Cái Đảng này
nó đến ngày mạt rồi. Đi rêu rao chán, rồi anh mới đem lá thư đã bóc trả
cho tôi. Tôi bảo anh: Theo luật thư từ, nếu tôi kiện, anh phải 6 tháng
tù giam! Trần Cương lại nhe răng cười! Trong làng báo ở Sài Gòn ai cũng
biết Trần Cương là anh chàng suốt đời bông phèng như thế, dù anh được
đào tạo căn cơ ở Liên Xô về báo chí, nói Tiếng Nga như gió. Anh hơn tôi 2
tuổi.
Cái thư Sáu Phan gửi cho tôi từ Hà Nội, dấu bưu điện trên bao bì thư đề ngày 15.4.1995-10000A, nguyên văn như sau:
“Được anh gửi cho bài nói về 20 năm Đồng bằng Sông Cửu long, tôi xem
thấy hay, chụp gửi cho các anh lãnh đạo và Tiểu ban chuần bị văn kiện
đai hội 8.
Rất cần được anh góp ý nhiều mặt khác cho Đảng.
Chúc anh, gia đình, bạn bè khỏe mạnh. Thân mến”
Ký tên: Sáu Phan
Cái bài nói về “20 năm Đồng bằng Sông Cửu long” như Sáu Phan nhắc đến
nó trong thư, tôi đã đưa Báo SGGP đăng dịp 30.4.1995 trong hai số báo
ngày 18.4.1995 và 19.4.1995.
Cũng như quan hệ với ông Sáu Kiệt, tôi đi lại với Sáu Phan là nhằm
tìm hiểu những vấn đề của ĐBSCL mà 2 ông đều là những cuốn từ điển sống
về vùng quê sông nước này.
Với đại đa số nhân dân và những người ngoài Đảng như tôi thì những
đấu đá quyền lực nội bộ trong Đảng, người ta ít quan tâm. Vấn đề tôi
quan tâm là những người lãnh đạo của đảng cầm quyền khi ở vị trí cao
nhất, họ có quan điểm thế nào? Sẽ dẫn dắt đất nước đi về đâu? Nhân dân
sẽ được lợi gì trong những chính sách họ ban hành ra?…
Xét từ tiêu chí đó thì việc đánh giá cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn
Hà Phan còn bỏ ngỏ… Vì ông chưa được “làm việc” như ông đã nói với tôi.
Còn những người đã được đảng cầm quyền giao việc, giao nhiệm vụ thì
nhân dân đã rõ (!)
Theo Báo Tiếng Dân
