Cảnh giác với các liên minh quyền-tiền (Việt Hoàng)
Trong
giai đoạn cất cánh, nhất là khi chuyển tiếp về dân chủ thì Việt Nam rất
cần một tầng lớp doanh nhân đúng nghĩa, là những người dám nghĩ dám làm
và đóng góp vào sự thành công chung của đất nước. Họ phải là những
người thành công nhờ vào khả năng kinh doanh của mình, vào bản lĩnh của
mình thay vì hối mại quyền thế hoặc bắt tay với chính quyền để làm giàu
bất chính. Phát
triển kinh tế trên nền tảng ý kiến và sáng kiến của các doanh nghiệp tư
nhân là nhiệm vụ quan trọng và cấp bách nhất (của chính quyền) hiện nay và trong cả tương
lai. Trong Dự án Chính trị của Tập Hợp, chương 5: Những định hướng lớn
của mô thức Việt Nam, có trình bày rõ: Dứt khoát chọn lựa một nền kinh tế thị trường lấy tư doanh làm nền tảng. (Việt Hoàng)
Sự
kiện tập đoàn kinh tế Masan "tham gia" vào việc viết ra một "dự thảo về
tiêu chuẩn của nước mắm" đang gây bất bình trong dư luận, nhất là từ
các công ty và hộ gia đình sản xuất nước mắm truyền thống. Nhiều người
gọi đây là một dạng của tham nhũng : "Tham nhũng chính sách". Masan
không phải là trường hợp cá biệt khi các tập đoàn kinh tế tư nhân bắt
tay với chính quyền lũng đoạn chính sách để trục lợi.
Những
vụ việc nổi cộm như vụ bán công ty AVG khiến nhà nước thiệt hại hơn
7000 tỷ đồng với hai cựu bộ trưởng Nguyễn Bắc Son và Trương Minh Tuấn
"nhập kho". Vụ đại gia Xuân Trường được giao hàng nghìn ha đất cùng
nhiều nghìn tỉ đồng để xây chùa và kinh doanh tâm linh, rồi LFC thâu tóm
rất nhiều đất ven biển để xây các khu nghỉ dưỡng… Đấy chỉ là những ví
dụ, trong thực tế thì hầu hết các công ty và tập đoàn lớn đều "đi đêm"
và bắt tay với chính quyền để xây dựng cho mình một cơ ngơi khổng lồ từ
việc trục lợi chính sách.
Sau
khi các "cú đấm thép", tức là các doanh nghiệp nhà nước được cựu thủ
tướng Nguyễn Tấn Dũng ưu ái và hỗ trợ mọi nguồn lực do học theo mô hình
các tập đoàn lớn của Hàn quốc bị vỡ nợ như Vinashin, Vinalines thì chính
quyền Việt Nam chuyển sang ủng hộ và "đầu tư" cho các tập đoàn kinh tế
tư nhân. Điều này hoàn toàn đúng.
Tập
Hợp Dân Chủ Đa Nguyên chủ trương đặt sinh hoạt kinh tế Việt Nam trên
nền tảng kinh tế tư nhân, nhà nước chỉ làm những gì mà tư nhân chưa muốn
hoặc chưa thể làm được. (Ai quan tâm có thể đọc trong dự án chính trị :
Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai) Như vậy việc dẹp dần các doanh nghiệp nhà
nước và chuyển dịch nền kinh tế sang các công ty tư nhân là điều hoàn
toàn đúng đắn. Tuy nhiên dưới chế độ cộng sản thì những điều đúng đắn
nhất cũng bị bóp méo vì nạn tham nhũng và độc tài.
Các
tập đoàn tư nhân lớn và có ảnh hưởng tầm quốc gia bắt đầu được hình
thành như TOP 10 bao gồm : VinGroup, LFC, Thép Hòa Phát, Trường Hải,
Masan, VinaMilk, DOJI, FPT, VietJet, VPBank. Ngoài ra còn rất nhiều các
tập đoàn kinh tế tư nhân đình đám không kém như Vạn Thịnh Phát (Trương
Mỹ Lan), Him Lam (Dương Công Minh), Geleximco (Vũ Văn Tiền), Tân Hiệp
Phát…
Đặc
điểm chung có thể dễ thấy nhất là mối quan hệ "nồng ấm" của các tập
đoàn này với chính quyền. Rất khó để biết bao nhiêu quan chức Việt Nam
có cổ phần hoặc là cổ đông trong các công ty đó. Trong một xã hội độc
tôn quyền lực chính trị như Việt Nam nếu không biết hối mại quyền thế
thì không thể nào kinh doanh được và đó là điều hiển nhiên mà ai cũng
biết. Đút lót, hối lộ, bôi trơn cho chính quyền là luật chơi bắt buộc
khi muốn làm ăn tại Việt Nam, không chỉ các công ty trong nước mà các
công ty nước ngoài cũng vậy.
Tuy
nhiên vấn đề là các công ty này bắt tay với chính quyền để thao túng
nền kinh tế đất nước đến mức độ nào là vấn đề cần quan tâm và bàn đến.
Nếu họ hoạt động bình thường theo đúng pháp luật thì không có gì để nói
mà ngược lại còn phải tạo điều kiện cho họ làm việc. Thực tế có ít công
ty làm được như vậy. Các doanh nhân Việt Nam dù muốn hay không cũng phải
"đi đêm" với chính quyền để tồn tại và phát triển. Các doanh nhân phải
"đu dây" giữa nền kinh tế thị trường và hệ thống chính trị theo "định
hướng xã hội chủ nghĩa". Hơn ai hết, các doanh nhân Việt Nam biết rõ sự
tha hóa và thối nát của chính quyền nhưng họ không thể làm khác vì chính
quyền có súng và có quyền ban hành các chính sách. Chiều chuộng và hầu
hạ các quan chức cộng sản và gia đình họ là một cực hình và là một sự
nhục nhã mà không phải doanh nhân nào cũng muốn làm. Không những thế mỗi
khi chính trường Việt Nam biến động bởi sự thay đổi nhân sự trong đảng
thì nhiều doanh nhân bị vạ lây. Nhẹ thì mất nghiệp, nặng thì bị tù tội
và vướng vòng lao lý.
Một
điều mà tôi lo lắng là sự bắt tay giữa các nhà tài phiệt với chính
quyền để chuyển hóa tài sản chung của đất nước thành tài sản cá nhân, và
nhất là việc các nhà tài phiệt tham gia, chi phối nền chính trị trong
hiện tại lẫn tương lai theo vết xe đổ đã xảy ra tại Nga và các nước Liên
Xô cũ sau khi tan rã. Tài sản của nhà nước nhanh chóng trở thành tài
sản của cá nhân thông qua các cuộc mua bán và sát nhập mờ ám. Sau một
thời gian nền kinh tế của các nước đó nằm gọn trong tay các nhà tài
phiệt, trừ một số ngành nghề chủ lực như điện, nước, xăng dầu là còn do
nhà nước quản lý. Các nhà tài phiệt mới này có quan hệ khăng khít và
chặt chẽ với chính quyền. Họ thao túng chính sách và giúp các nhà độc
tài duy trì quyền lực. Đất nước vẫn là của riêng một nhóm người dù tên
gọi quốc gia có thay đổi từ chủ nghĩa xã hội thành dân chủ hay cộng hòa
đi chăng nữa, bên ngoài sự hào nhoáng là một sự giả hiệu ở bên trong.
Một
khi nền kinh tế đất nước bị các nhà tài phiệt thao túng thì nền kinh tế
của quốc gia đó sẽ bị méo mó và không thể phát triển được. Tham nhũng
khiến bộ máy nhà nước tê liệt và tài nguyên của đất nước bị các nhóm lợi
ích chiếm đoạt và chia chác với nhau. Thị trường bị bóp méo vì luật
chơi không công bằng. Các ưu đãi dành cho các nhà tài phiệt sẽ khiến
cảnh "cá lớn nuốt cá bé" xảy ra thường xuyên và bóp nghẹt mọi hoạt động
kinh tế. Ví dụ công ty viễn thông quân đội Viettel, mặc dù ra đời muộn
hơn so với các công ty viễn thông khác nhưng vì là doanh nghiệp nhà nước
(và là của quân đội) nên nó nhanh chóng mở rộng ảnh hưởng và bành
trướng khắp nơi và chắc chắn là ít thanh tra thuế dám vác sổ vào trụ sở
của một doanh trại quân đội để đòi thuế.
Một
hậu quả đau thương và nhức nhối để lại cho tương lai là việc nhiều tập
đoàn kinh tế bắt tay với chính quyền thu hồi đất của người dân với giá
rẻ mạt và sau đó bán lại với giá cao ngất ngưởng nhờ vào lỗ hổng của
pháp luật "đất đai thuộc sở hữu toàn dân do nhà nước thống nhất quản
lý". Sự thông đồng này tạo ra hàng triệu dân oan trên khắp mọi miền và
làm đổ vỡ niềm tin của người dân vào đất nước. Một thiểu số giàu lên
kinh khủng trong khi hàng vạn người khác mất hết tài sản, cơ ngơi và
không còn chốn dung thân. Văn Giang, Thủ Thiêm, Lộc Hưng… là những ví
dụ.
Sự
cộng sinh giữa các nhà tài phiệt và chính quyền gây ra nhiều đổ vỡ
trước mắt và để lại nhiều di chứng cho tương lai, kể cả khi đất nước có
dân chủ. Ukraine sau khi độc lập đã diễn ra hai cuộc cách mạng là "cách
mạng Cam" và "cách mạng Maidan" với nhiều hy sinh và mất mát về người và
cả lãnh thổ. Tuy nhiên sự cải cách dân chủ sau đó rất chậm chạp vì tham
nhũng đã thấm sâu vào máu của công chức nhà nước và do sự thao túng của
giới tài phiệt. Hai năm sau "cách mạng Maidan", điều kiện để Quỹ Tiền
tệ Quốc tế (IMF) trước khi cho Ukraine vay tiền là "giải quyết triệt để
tình trạng tham nhũng và đặt "dấu chấm hết" cho sự chi phối của giới tài
phiệt" đang kiểm soát tình hình kinh tế và chính trị Ukraine (1). Tổng
thống đương nhiệm Ukraine Poroshenko cũng xuất thân từ một nhà tài
phiệt.
Tại
Nga thì hầu hết các tỉ phú đều có quan hệ mật thiết với Putin, chính vì
biết được điều đó nên các biện pháp trừng phạt của Mỹ luôn nhằm vào
nhóm tài phiệt này khiến họ rơi vào thế "tiến thoái lưỡng nan" (2). Ngày
14/12/2012, Mỹ thông qua đạo luật Magnitsky nhắm vào các nhà tài phiệt
và quan chức Nga liên quan đến cái chết của vị luật sư chống tham nhũng
Sergei Magnitsky và đạo luật này đang mở rộng ra toàn cầu nhằm chế tài
các quan chức vi phạm nhân quyền tại các nước độc tài.
Cho
dù không có gì là chắc chắn nhưng người Việt Nam cũng cần cảnh giác với
một liên minh quyền-tiền trong tương lai để tránh rơi vào hoàn cảnh như
nước Nga. Lợi dụng tình trạng hỗn loạn trong lúc Đảng cộng sản Việt Nam
cáo chung có thể các nhà tài phiệt sẽ "bắt tay" với các nhân sĩ để tạo
ra một lực lượng chính trị mới và cướp chính quyền. Họ sẽ dựng lên một
nhà nước mới với tên gọi rất kêu và hoành tráng, nhưng chỉ là vỏ bọc bên
ngoài còn bên trong vẫn là một thể chế độc tài. Đừng coi thường sức
mạnh của vị thần mà họ tôn thờ đó là đồng tiền. Đồng tiền có thể sai
khiến được nhiều người, nhất là các vị nhân sĩ trí thức Việt Nam, những
người luôn chờ đợi để được ai đó sử dụng.
Nói
như vậy để người Việt cảnh giác với các nhà tài phiệt và một số trí
thức nhân sĩ, những người không có tổ chức, không có đội ngũ, không có
tư tưởng và không có dự án chính trị gì. Nếu những người này bổng nhiên
nhảy ra làm chính trị thì cần đặt dấu hỏi. Không nên ảo tưởng bởi ánh
hào quang dởm do các trí thức nhân sĩ tạo ra nhằm đánh lạc hướng quần
chúng để phục vụ cho một ông chủ nào đó.
Sự
cảnh giác là không thừa nhưng cũng không nên quá lo lắng. Chân dung các
nhân sĩ Việt Nam hầu hết đã khá rõ ràng. Lớp trí thức nhân sĩ đa số đều
có tuổi, thời của họ sắp qua đi. Lớp trẻ khá hơn vì không biết làm nhân
sĩ. Tuổi trẻ hoặc là không quan tâm chính trị hoặc là quan tâm một cách
có khoa học và trí tuệ, họ biết phân biệt đúng-sai, tốt-xấu, hay-dở,
dân chủ-độc tài…
Trong
giai đoạn cất cánh, nhất là khi chuyển tiếp về dân chủ thì Việt Nam rất
cần một tầng lớp doanh nhân đúng nghĩa, là những người dám nghĩ dám làm
và đóng góp vào sự thành công chung của đất nước. Họ phải là những
người thành công nhờ vào khả năng kinh doanh của mình, vào bản lĩnh của
mình thay vì hối mại quyền thế hoặc bắt tay với chính quyền để làm giàu
bất chính.
Phát
triển kinh tế trên nền tảng ý kiến và sáng kiến của các doanh nghiệp tư
nhân là nhiệm vụ quan trọng và cấp bách nhất hiện nay và trong cả tương
lai. Trong Dự án Chính trị của Tập Hợp, chương 5 : Những định hướng lớn
của mô thức Việt Nam, có trình bày rõ :
"5. Dứt khoát chọn lựa một nền kinh tế thị trường lấy tư doanh làm nền tảng
Kinh
nghiệm thế giới trong nhiều thập niên qua đã chứng tỏ rằng các chính
sách kinh tế tập thể, quốc doanh đều dẫn đến thất bại. Kinh nghiệm cũng
đã cho thấy rằng thị trường tự do là hướng dẫn chính xác nhất cho sản
xuất và là bảo đảm chắc chắn nhất cho một sự phân phối hiệu nghiệm. Chọn
lựa kinh tế phải có cho Việt Nam là một nền kinh tế thị trường, lấy xí
nghiệp tư làm nền tảng, lấy óc kinh doanh và sáng kiến làm sức mạnh, lấy
tinh thần cầu tiến và làm giàu làm động cơ, lấy lợi nhuận làm phần
thưởng và chất kích thích.
Chọn
lựa ấy có nghĩa là nhà nước sẽ không làm những gì mà tư doanh có thể
làm được. Vai trò kinh tế chủ yếu của nhà nước là bảo đảm sự ổn vững của
đồng tiền, ngăn ngừa những cạnh tranh bất chính, đầu tư vào những ngành
nhiều triển vọng mà tư nhân chưa dám hoặc chưa đủ khả năng đầu tư, đảm
nhận một số công trình khảo cứu, nghiên cứu và dự phòng cần thiết. Nhà
nước cũng có chức năng cảnh giác trước những khuynh hướng kinh doanh có
hại và khuyến khích những hoạt động kinh tế có lợi, nhưng nhà nước thực
hiện chức năng này chủ yếu bằng thông tin và nâng đỡ chứ không phải bằng
mệnh lệnh và cấm đoán...
Để
làm trọn chức năng đó và bảo đảm sinh hoạt kinh tế thị trường lành mạnh
nhà nước phải liên tục nỗ lực xây dựng một hệ thống luật pháp đúng đắn
trên tinh thần thực nghiệm, bắt đầu từ những căn bản đúng đắn và không
ngừng được bổ sung dựa trên những án lệ".
(Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai, Chương 5 : Những định hướng lớn của mô thức Việt Nam)
Các doanh nhân Việt Nam trong
tương lai cần được đảm bảo một vị thế xứng đáng, họ sẽ được tôn vinh và
ghi nhận vì những cống hiến của họ cho đất nước thay vì là nạn nhân của
tham nhũng và sự đấu đá phe nhóm như hiện nay. Họ sẽ không còn phải
luồn lách và đi đêm với chính quyền mà có thể đàng hoàng sống một cách
tử tế và làm việc theo đúng năng lực của mình. Họ sẽ không còn là nạn
nhân của thể chế chính trị. Họ sẽ hoạt động một cách minh bạch thay vì
đu dây giữa chính quyền và người dân.
Một
thực tế đáng buồn hiện nay là nhiều doanh nhân phải dựa vào chính quyền
để tồn tại mà chính quyền thì không phải lúc nào cũng che chắn được cho
họ khi uy tín của chính quyền ngày càng xuống thấp và nhất là khi sự
"thù địch" giữa người dân Việt Nam và chính quyền ngày càng gia tăng.
Chỉ cần một vài thông tin về sự "đi đêm" giữa các doanh nghiệp và chính
quyền bị lộ ra ngoài là người dân lập tức kêu gọi tẩy chay các doanh
nghiệp và sự thiệt hại của các công ty này vô cùng lớn mà không biết
"ngỏ lời cùng ai", Tân Hiệp Phát, Masan là ví dụ. Đây là một hình thức
"giận cá chém thớt" mà nguyên nhân là do sự thiếu minh bạch và độc lập
của nền chính trị Việt Nam.
Bản
thân tôi cũng là một doanh nhân (nhỏ) và tôi đã nhiều lần kêu gọi sự
ủng hộ của giới doanh nhân cho dân chủ. Sự đóng góp và ủng hộ cho dân
chủ vừa có lợi cho chính bản thân mình vừa cho đất nước. Đừng để đến lúc
bị lột sạch gia tài mới kêu gọi sự giúp đỡ của cộng đồng như trường hợp
Trịnh Vĩnh Bình.
Việt Hoàng
(8/4/2019)