Thái Lan sẽ phải làm rõ vụ ‘bắt cóc Trương Duy Nhất?’ (Phạm Chí Dũng)
Trương Duy Nhất là một blogger nổi tiếng từng bị chính quyền VN bỏ tù 2 năm. Cho dù Nhất không phải là người ủng hộ cho phong trào dân chủ đi chăng nữa thì ông ta vẫn là một cựu tù nhân lương tâm và trên hết ông là một con người. Việc ông ta "biến mất" từ trước Tết đến nay đã gần cả tháng mà đối tượng bị nghi ngờ nhiều nhất trong vụ này là chính quyền VN. Tại sao họ không lên tiếng phủ nhận hay công nhận? Nếu Nhất có tội thì cũng phải công khai chuyện bắt giữ và xét xử theo trình tự pháp luật chứ không thể 'bắt cóc" như xã hội đen thế được. Vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh đã gây sóng gió cho VN trong quan hệ đối với Đức, Slovakia, EU...Nhưng hình như vẫn không làm VN thay đổi tư duy và cách hành xử. Nếu đúng VN bắt cóc Nhất lần này nữa thì chứng tỏ trong nội bộ VN chẳng ai nghe ai, ai thích gì thì làm nấy. Quyền lợi quốc gia dân tộc chỉ là cái đinh rỉ.
Cơn sốt báo chí
Trong
khi chính quyền Việt Nam vẫn cố thủ trong lô cốt cấm khẩu sau quá nhiều
đồn đoán về "Trương Duy Nhất bị tổng cục 2 bắt cóc" tại Thái Lan vào
ngày 26 tháng Giêng, 2019, tình hình đang diễn biến không khác mấy diễn
biến hậu vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh khi nhiều tờ báo quốc tế đang "tham
chiến" vụ "Trương Duy Nhất mất tích ở Bangkok", tạo nên một làn sóng
truyền thông xôn xao rộng lớn mà khiến chính quyền Thái Lan có thể phải
điều tra một cách có trách nhiệm hơn chứ không thể qua loa hay "nể bạn
Việt Nam" về vụ này.
Một
số tờ báo Thái Lan đang săn tìm thông tin về vụ Trương Duy Nhất mất
tích, trong đó quan tâm đến "Trương Duy Nhất thực chất là người thế
nào". Một số phóng viên người Thái thậm chí đã nghi ngờ về việc ông Nhất
đã bị mật vụ Việt Nam (công an hoặc quân đội) bắt cóc. Mối nghi ngờ này
càng được củng cố khi đã có khá nhiều tổ chức nhân quyền quốc tế như Ân
Xá Quốc Tế, Theo Dõi Nhân Quyền, Phóng Viên Không Biên Giới, Ủy Ban Bảo
Vệ Ký Giả và Liên Minh Báo Chí Đông Nam Á lên tiếng yêu cầu chính phủ
Thái Lan phải làm rõ vụ Trương Duy Nhất mất tích ra sao, số phận của
Nhất thế nào,… đồng thời những tổ chức này nhắc lại "bài học kinh
nghiệm" từ vụ Trịnh Xuân Thanh bị bắt cóc ở Đức. Trong khi đó, có tin
cho biết nhà nước Đức rất quan tâm đến vụ Trương Duy Nhất vì vụ này có
nhiều chi tiết giống với vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh.
Báo
Thái lại có thể dẫn đến sự cộng hưởng của giới truyền thông quốc tế,
đặc biệt những tờ báo đã nắm rõ về vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh và cơn
địa chấn phát sinh từ vụ này lan từ Đức sang một số quốc gia khác như
Slovakia, Pháp, Czech, Nga…
Báo chí thời Trịnh Xuân Thanh
Vào
năm 2017, một tuần sau khi Trịnh Xuân Thanh bị bắt cóc tại Berlin, Bộ
Ngoại giao Đức đã ra thông báo phản đối Việt Nam một cách mạnh mẽ, sau
đó là những tờ báo và truyền hình của Đức tham gia vào một chiến dịch mổ
xẻ vụ bắt cóc này, kéo dài đến phiên tòa của Tòa Thượng Thẩm Berlin xử
Nguyễn Hải Long – một mắt xích tham gia vào đường dây bắt cóc Trịnh Xuân
Thanh, và còn kéo dài đến gần cuối năm 2018.
Từ
hai tờ báo TAZ, Frankfurter Allgemeine của Đức và sau này là Dennik N
của Slovakia, một làn sóng tin tức vụ Trịnh Xuân Thanh đã lan ra khá
nhiều tờ báo lớn trên thế giới và khiến cái tên Trịnh Xuân Thanh được
đặc cách nằm trong từ điển bất thành văn về hồ sơ tình báo Châu Âu liên
quan đến các vụ khủng bố và bắt cóc.
Rõ
là từ sau vụ Trịnh Xuân Thanh, chính thể Việt Nam đã nổi tiếng tới mức
khiến phần lớn, nếu không nói là tất cả, các nước trong Khối Liên Hiệp
Châu Âu giương cao ngọn cờ cảnh giác với giới quan chức và công an Việt
Nam, đồng thời khiến "uy tín Việt Nam không ngừng được nâng cao trên
trường quốc tế" (một cách tuyên rao không biết chán của Bộ Ngoại giao
Việt Nam) lao dốc hơn bao giờ hết.
Nhưng
cho tới nay, vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh vẫn hầu như chưa được phía
Việt Nam giải quyết với Đức, khiến cho mối quan hệ Đức-Việt vẫn đóng
băng, quan hệ đối tác chiến lược giữa Đức và Việt Nam vẫn bị tạm ngừng,
các chương trình viện trợ của Đức cho Việt Nam bị tạm hoãn và kéo theo
rất nhiều khó khăn cho giới doanh nhân Việt Nam sang Đức làm ăn và với
giới Việt kiều sinh sống tại Đức.
Công
tâm mà nói, kể từ sau vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh, phía Việt Nam đã có
một số động tác làm êm dịu tình hình và lấy lòng các nước ở Châu Âu, đặc
biệt là không thiếu hứa hẹn với người Đức mà vào một vài thời điểm đã
tưởng như xoa dịu sự phẫn nộ của quốc tế. Tuy thế, chính những chiến
dịch đàn áp nhân quyền liên tu bất tận và ngày càng khốc liệt tàn bạo
của chính quyền Việt Nam đối với giới bất đồng chính kiến trong nước đã
mang lại hiệu ứng ngược hoàn toàn : Liên Hiệp Châu Âu vốn dĩ hòa vi quý,
đã phải thẳng tay hoãn vô thời hạn EVFTA (Hiệp Định Thương Mại Tự Do
Châu Âu – Việt Nam) vào tháng Giêng, 2019, mà nguồn cơn sâu xa không nói
ra chính là việc chính quyền Việt Nam đã chẳng hề làm bất cứ điều gì để
cải thiện nhân quyền theo những đòi hỏi chi tiết của EU trong bản nghị
quyết nhân quyền ban hành vào giữa tháng Mười Một, 2018.
Thái sẽ phải điều tra kỹ ?
Một
năm rưỡi sau vụ nhà nước Đức tố cáo Trịnh Xuân Thanh bị mật vụ Việt Nam
tổ chức bắt cóc ngay tại Berlin, vụ "Trương Duy Nhất mất tích ở
Bangkok" – nổ ra vào những ngày giáp Tết Nguyên Đán năm 2019 – đang hứa
hẹn sẽ trở thành một vụ Trịnh Xuân Thanh thứ hai. Nhưng cứ mỗi ngày trôi
qua, vụ việc này lại dần biến thành "Trương Duy Nhất bị bắt cóc ở
Bangkok".
Ngày
8 tháng Hai, 2019, Hoa Kỳ đã trở thành quốc gia đầu tiên lên tiếng về
vụ "Trương Duy Nhất mất tích ở Bangkok". "Chúng tôi biết các báo cáo về
việc blogger Trương Duy Nhất của Đài Á Châu Tự Do bị mất tích ở Thái
Lan. Chúng tôi đang theo dõi sát sao tình hình và hoan nghênh chính phủ
Thái Lan điều tra về vụ mất tích của ông Nhất" – đại diện Bộ Ngoại giao
Hoa Kỳ cho biết khi nêu quan điểm về thông tin chính phủ Thái Lan mở
cuộc điều tra mặc dù không có dữ liệu về việc ông Nhất đã nhập cảnh hợp
pháp vào nước này.
Cho
dù có thể không mấy quan tâm đến sức nặng đòi hỏi của các tổ chức nhân
quyền quốc tế, nhưng chính phủ Thái Lan không thể bỏ qua lời yêu cầu của
chính phủ Hoa Kỳ.
Một
phiên tòa của Tòa Thượng Thẩm Berlin xử Nguyễn Hải Long (bìa trái), một
mắt xích tham gia vào đường dây bắt cóc Trịnh Xuân Thanh, vào cuối
tháng Tư, 2018. (Hình : Getty Images)
Trước
đó, một số dư luận lo ngại rằng chính quyền Thái Lan sẽ khó mà lên án
chính quyền Việt Nam tổ chức bắt cóc người một cách bất hợp pháp trên
đất Thái do một "thỏa thuận ngầm" nào đó (nếu có) giữa hai bên, cộng
thêm mối quan hệ Việt-Thái được xem là "ngày càng tốt đẹp". Củng cố cho
khả năng này là cách phát ngôn của lãnh đạo Cục Di Trú Thái Lan rằng họ
đã không có hồ sơ về việc Trương Duy Nhất nhập cảnh vào Thái Lan – một
vấn đề có thể được hiểu là ông Nhất đã vào đất Thái theo cách không hợp
pháp và do vậy các cơ quan Thái có thể sẽ cho rằng họ không liên can đến
vụ việc này.
Nhưng
áp lực từ các tổ chức nhân quyền quốc tế và động thái "hoan nghênh" của
Hoa Kỳ đang đặt chính phủ Thái vào một tình thế tế nhị và khó khăn :
hoặc họ sẽ không điều tra gì cả hay chỉ làm cho có và sẽ phải hứng chịu
búa rìu từ dư luận và những chính phủ dân chủ về một chế độ quân phiệt
và thiếu tôn trọng tự do báo chí ở Thái Lan ; hoặc họ sẽ phải điều tra
làm rõ Trương Duy Nhất mất tích như thế nào, vì sao mất tích, và liệu có
đúng như nhiều dư luận là đã có một cuộc bắt cóc đối với Nhất hay không
– đồng nghĩa với việc phải làm sáng tỏ thủ phạm của vụ bắt cóc này là
ai hoặc cơ quan nào…
Trong
khi đó, chính quyền Việt Nam vẫn giữ im lặng – một thái độ im lặng như
thể cố tình và chây ì mà họ đã thể hiện sau khi bị nhà nước Đức cáo buộc
mật vụ Việt Nam đã sang tận Berlin để bắt cóc Trịnh Xuân Thanh.
Bằng chứng gián tiếp đã lộ diện
Cho
tới nay, dấu hiệu duy nhất cho thấy chính quyền Việt Nam "mở miệng" chỉ
là một số bài viết của giới dư luận viên được tung ra, tập trung mổ xẻ
mối quan hệ giữa Trương Duy Nhất với Vũ "Nhôm" và cả những hoạt động
thuộc về "phe cánh chính trị" của ông Nhất – hàm ý rằng nếu trong thời
gian tới Trương Duy Nhất có bị công an và tòa án truy tố và xử tù về tội
danh kinh tế thì cũng chẳng có gì là oan sai, càng chẳng đáng để các tổ
chức nhân quyền quốc tế lên tiếng về ông Nhất.
Ba
tuần sau vụ ông Nhất bị mất tích ở Bangkok, bắt đầu xuất hiện vài tin
tức mơ hồ về "Trương Duy Nhất đã có mặt ở Việt Nam", nhưng không phải từ
các cơ quan "có trách nhiệm" hay báo chí của Việt Nam, mà chỉ từ những
facebooker "lề đảng" và có mối quan hệ gần gũi với công an.
Tuy
thế, cái cách mà giới dư luận viên đặt vấn đề như trên lại khiến lộ ra
một tín hiệu : nếu chính quyền Việt Nam không dính dáng gì đến vụ Trương
Duy Nhất và không lo ngại phải chịu trách nhiệm về vụ này, nó sẽ chẳng
bao giờ thèm quan tâm đến việc chỉ đạo dư luận viên viết bài bao biện,
thanh minh và dọn đường dư luận cho đảng như thế. Nói cách khác, bắt đầu
hiện ra những bằng chứng gián tiếp về việc Trương Duy Nhất có thể đã bị
bắt (hoặc bắt cóc), đưa về Việt Nam và đang bị giam giữ ở một nơi nào
đó.
Nếu
mối nghi ngờ của báo chí và dư luận về Trương Duy Nhất bị bắt cóc được
xác thực, người ta sẽ khó có thể tưởng tượng một "nhà nước bắt cóc" đã
không rút được kinh nghiệm xương máu nào sau vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh
mà vẫn "ăn vặt quen mồm".
Vào
lúc này đây, dường như cuộc đời đang trở nên quá cám cảnh với giới chóp
bu Việt Nam. Sau vụ Trịnh Xuân Thanh, hẳn Bộ Ngoại giao của Ủy Viên Bộ
Chính Trị Phạm Bình Minh và cả Ban Tuyên giáo trung ương của Ủy viên bộ
chính trị Võ Văn Thưởng đã "rút kinh nghiệm sâu sắc" để không còn phải
làm cái việc "đổ vỏ" cho kẻ khác. Có lẽ sẽ quá miễn cưỡng để những cơ
quan này chịu hé môi về vụ Trương Duy Nhất, theo đúng tinh thần "thân ai
người đó lo, hồn ai người đó giữ" đang trở nên rất phổ cập trong tâm
não giới chóp bu Việt Nam.
Phạm Chí Dũng