Trump bảo hộ mậu dịch, kinh tế Mỹ thấm đòn (Nguyễn Xuân Nghĩa, Thanh Hà)
Chiến tranh thương mại sẽ thiệt hại cho cả đôi bên, Mỹ thiệt hại ít hơn nhưng không phải là không có. Tất nhiên là Mỹ sẽ thắng nếu Trump thuyết phục được người dân Mỹ và có những biện pháp hỗ trợ cần thiết.
Các doanh nghiệp Mỹ là những nạn nhân đầu tiên
của chính sách áp thuế nhập khẩu nhôm, thép do chính quyền Trump ban
hành. Kinh tế Hoa Kỳ thấm mệt vì biện pháp đánh thuế nhập khẩu vào hàng made in China. Nông gia vùng Midwest đau đầu vì bị khách hàng Trung Quốc tẩy chay.
Vào
lúc bộ Thương Mại Hoa Kỳ thông báo GDP tăng 4,1 % trong quý 2/2018 và
đây là tỷ lệ cao nhất từ bốn năm qua, gần như cùng lúc nghiên cứu của
ngân hàng Goldman Sachs cho thấy nhiều lĩnh vực kinh tế Mỹ bắt đầu thấm
mệt. Báo cáo về kết quả hoạt động hàng quý của các tập đoàn như các hãng
xe hơi Ford hay Generald Motors, của tập đoàn sản xuất thiết bị điện
gia dụng Whirpool và kể cả hãng nước ngọt nổi tiếng Coca Cola đang hứng
chịu hậu quả của chiến tranh thương mại Nhà Trắng gieo nên.
Công nghiệp xe hơi Mỹ bước lên tuyến đầu
Chính
quyền Trump dọa đánh thuế xe hơi ngoại quốc nhập vào Mỹ, hai con chim
đầu đàn của công nghiệp xe hơi Hoa Kỳ lại càng lo ngại.
Ở hồi một
cuộc chiến thương mại, chính quyền Trump mới chỉ đánh thuế nhôm, thép
mà đã gây nhiều thiệt hại cho cả Ford lẫn GM. Hãng xe Ford thẩm định phí
tổn của tập đoàn này tăng thêm 145 triệu đô la trong quý 2 vừa qua và
có thể là khoản phụ trội đó còn tăng thêm 600 triệu trong quý 3. Với GM
thiệt hại lên tới 1 tỷ đô la cho cả năm 2018.
Trong một bức thư gửi đến Nhà Trắng General Motors không vòng vo trình bày :
"Mỹ tăng thuế nhập khẩu làm thu hẹp thị phần của hãng xe này ngay trên
thị trường nội địa và dẫn tới nguy cơ GM phải sa thải nhân viên ngay
trên lãnh thổ Hoa Kỳ".
Bước sang hồi thứ 2, khi Trung Quốc
phản công, cũng đánh thuế vào hàng Mỹ, hãng xe Ford càng lo lắng hơn do
tập đoàn này đã bắt rễ vào thị trường đông dân nhất hành tinh. Trong
trường hợp của GM, một số các kiểu xe của hãng này sản xuất ngay tại
Trung Quốc và Mêhicô, tập đoàn này sẽ "lãnh đủ" nếu Donald Trump đi đến cùng quyết định đánh thuế xe hơi.
Còn
hãng xe hai bánh nổi tiếng và cũng là biểu tượng của Hoa Kỳ, Harley
Davidson, cho biết thiệt hại trong ba tháng qua đã lên tới 100 triệu đô
la.
Danh sách những nạn nhân của cuộc chiến mậu dịch do Donald
Trump khuấy lên khá dài. Ngân hàng Goldman Sachs dự phóng : Mỹ tăng hàng
rào thuế quan 10 % thì lợi nhuận của 500 tập đoàn lớn nhất của Hoa Kỳ
giảm 15 %.
Người tiêu dùng phải chia sẻ gánh nặng
Từ
các nhà sản xuất hạt hạnh nhân ở bang California giàu có đến các nông
gia trong vùng Midwest, hay nhà sản xuất rượu whisky và gin ở bang
Colorado đều trông thấy thu nhập đổ dốc vì không thể bán sang được các
thị trường như Châu Âu, Canada, Mêhicô và nhất là Trung Quốc.
Nghịch
lý ở đây tổng thống Trump tuyên chiến với các đối tác thương mại vì ông
đặt quyền lợi của nước Mỹ lên trên hết, vì muốn bảo vệ guồng máy sản
xuất của nước nhà.
Không chỉ có lĩnh vực sản xuát hứng chịu hiệu ứng boomerang,
mà ngay cả người tiêu dùng cũng bị vạ lây. Trả lời phỏng vấn trên đài
truyền hình CNBC chủ tịch tổng giám đốc hãng nước ngọt Coca Cola James
Quincey thừa nhận đã phải tăng giá mỗi lon Coca do giá nhôm và thép đắt
hơn so với trước. Một sự kiện hãn hữu, vì ít khi nào hãng nước ngọt này
tăng giá giữa năm.
Theo báo cáo của Phòng Thương Mại Mỹ được công
bố hôm 30/07/2018 tới nay, 75 tỷ đô la hàng xuất khẩu của Hoa Kỳ bị ảnh
hưởng do quốc tế trả đũa các đòn thương mại Nhà Trắng tung ra. Sáu tiểu
bang trên toàn quốc bị nặng hơn cả và đó là sáu bang đã bỏ phiếu cho ông
Donald Trump trong cuộc bầu cử tổng thống 2016.
Chủ tịch Phòng
Thương Mại Hoa Kỳ Thomas Donohue nhấn mạnh : "các hàng rào thuế quan tai
hại đối với từ các doanh nghiệp đến tầng lớp công nhân, từ giới nông
gia đến người tiêu dùng Mỹ. Nhiều thị trường đóng cửa với hàng sản xuất
tại Mỹ. Cùng lúc, hàng Mỹ tăng giá làm sụt giảm mãi lực của các hộ gia
đình. Các đòn ăn miếng trả miếng trong một cuộc chiến thương mại leo
thang đánh vào thị trường lao động, làm suy yếu tăng trưởng".
Bộ
trưởng Thương Mại Wilbur Ross lập tức bác bỏ lập luận này với giải
thích : tỷ lệ đầu tư của các doanh nghiệp Mỹ chưa bao giờ cao như thời
điểm này, còn thất nghiệp thì gần như không có.
Vậy đâu là thực, hư giữa hai bức tranh kinh tế vừa nêu ? Chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa từ California phân tích.
Nguyễn
Xuân Nghĩa : Chúng ta cần thấy một sự thật phũ phàng là các nước cứ đề
cao tự do mậu dịch chứ quốc gia nào cũng kín đáo bảo vệ một số khu vực
kinh tế ưu tiên của họ vì lý do chính trị hay xã hội nên áp dụng chính
sách bảo hộ có chọn lọc. Chính quyền Donald Trump thì nói huỵch toẹt chủ
trương mậu dịch của mình là tự do thật, nhưng phải công bằng và hai
chiều, chứ không chỉ có lợi cho một phía mà thôi. Vì vậy, ông Trump mới
mang tiếng là có tinh thần bảo hộ mậu dịch.
Chuyện
thứ hai là khi mở ra trận chiến mậu dịch với biện pháp áp thuế nhập
nội, đặt ra hạn ngạch nhập cảng và các biện pháp ngoài quan thuế thì
thành phần này sẽ có lợi và thành phần kia bị thiệt. Nói chung thì giới
sản xuất cho xuất cảng có lợi nhưng giới tiêu thụ hàng nhập cảng bị
thiệt vì thực tế là họ bị đánh thuế. Hoa Kỳ lệ thuộc rất ít vào xuất
cảng, vì sản xuất lấy tới 88% số tiêu thụ nội địa và vì tiêu thụ chiếm
tới 70% tổng sản lượng kinh tế, dân số bị thiệt hại do mâu thuẫn mậu
dịch dĩ nhiên là đông hơn.
Một thí dụ
khác là việc áp thuế trên nhôm và thép sẽ làm các doanh nghiệp cần nhôm
và thép phải trả giá đắt hơn, họ đẩy phí tổn này cho giới tiêu thụ. Thí
dụ thứ ba là vì viễn ảnh chiến tranh mậu dịch với Trung Quốc, nông gia
bán ngô bắp hay đậu nành bị thiệt hại nên Bộ Canh Nông Mỹ vừa tung ra
một ngân khoản trợ cấp trị giá 12 tỷ đô la mà không trấn an được các
nông trại. Sau cùng, nếu chiến tranh mậu dịch lan rộng ra các nước thì
chính kinh tế Mỹ cũng có thể bị suy trầm vào cuối năm tới cho nên ai
cũng ngại, nhất là giới chủ trương tự do mậu dịch khá đông đảo trong
đảng Cộng Hòa của ông Trump.
Mỹ "đình chiến" với Liên Hiệp Châu Âu
Nguyễn
Xuân Nghĩa : Tôi nghĩ Hoa Kỳ và Liên Âu mới chỉ tạm hưu chiến thôi chứ
đôi bên vẫn còn nhiều mâu thuẫn cần khắc phục và tính đến cuối tháng
7/2018 thì bắt tay vào vòng đàm phán sơ bộ. Chúng ta không quên rằng Hoa
Kỳ và Liên Âu từng có hơn chục vòng đàm phán Hiệp ước Đối tác Xuyên Đại
Tây Dương về Thương mại và Đầu tư mà rồi tan vỡ vào cuối năm 2016, khi
ông Trump chưa lên làm tổng thống. Lần đó, Hiệp ước gọi tắt là TPCI, hay
TTIP bằng Anh ngữ, thất bại vì sự chống đối từ nhiều thành phần bên
phía Âu Châu. Bây giờ, đôi bên có thể thu hẹp nội dung và mục tiêu đàm
phán nên sẽ có nhiều hy vọng hơn.
Về nội
dung thì hai khối đồng ý thảo luận việc giảm bớt trợ cấp xuất cảng, hạ
thấp hàng rào quan thuế và hạn ngạch nhập cảng trên một số sản phẩm công
nghiệp và còn xét tới việc cải tổ cơ chế của Tổ Chức Thương Mại Thế
Giới. Phía Âu Châu cũng đồng ý cứu xét việc mua thêm khí lỏng và đậu
nành của Mỹ và phía Hoa Kỳ sẽ giải quyết việc áp thuế trên thép và nhôm
nhập từ Âu Châu. Sau cùng thì hai bên hứa hẹn không áp thuế mới với điều
kiện là không ai rút khỏi vòng đàm phán.
Trở ngại về mậu dịch giữa Mỹ với Liên Âu
Nguyễn
Xuân Nghĩa : Tôi thiển nghĩ là đằng sau những hứa hẹn thật ra còn mơ
hồ, người ta chưa biết đôi bên đã thỏa thuận những gì về kỹ nghệ xe hơi
là khu vực kinh tế chiến lược cho cả hai phe. Chúng ta cũng chẳng nên
loại bỏ kịch bản là ông Trump vẫn sẽ áp thuế trên xe hơi của Âu Châu bán
vào Hoa Kỳ. Ngược lại, nếu ta nói thêm về nông sản thì nhiều nước Âu
Châu, kể cả Pháp, chưa chắc đã sẵn sàng đồng ý với Liên Âu. Chúng ta
không nên quên thủ tục phê chuẩn của Liên Âu cũng phức tạp vì có khi chỉ
cần một số thành viên đồng ý, có khi lại cần tất cả 28 quốc gia cùng
chấp thuận. Chỉ cần một nước lắc đầu là mọi chuyện tan vỡ. Vì vậy, chúng
ta nên đợi nhiều trở ngại khi đi vào chi tiết, ngoại trừ hai giả thuyết
lạc quan.
Thứ nhất, ông Trump cứ hay
đòi tối đa rồi sau đó lại nhượng bộ vì sợ dân Mỹ bị thiệt hại do chiến
tranh mậu dịch lan rộng và vì muốn thu hẹp nội dung để Hành pháp dễ ký
kết theo thủ tục nhanh gọn mà khỏi cần tới Quốc hội. Giả thuyết thứ hai
là Hoa Kỳ coi Trung Quốc là ưu tiên phải đối phó nên bớt gay gắt với các
bạn hàng và đồng minh bên kia Đại Tây Dương. Kết luận của tôi là mâu
thuẫn mậu dịch vẫn còn nhưng đôi bên đều ngại chiến tranh và nay mới chỉ
thử nghiệm khả năng chịu đựng của đối phương mà thôi.
RFI