Bạo động tại Bình Thuận, giọt nước tràn ly (Kính Hòa)
“Theo tôi thấy tình trạng nó xảy ra kinh khủng quá, mất kiểm soát.
Theo tôi nghĩ cách tốt nhất hiện nay là lãnh đạo nên gặp gỡ người dân,
lắng nghe tiếng nói của họ, biết yêu cầu của họ để phần nào xoa dịu họ,
thì có thể nó sẽ lắng dịu, chứ mà dùng cảnh sát đối đầu với người dân
thì không phải là cách hay nhất.”
Chuyện gì đang xảy ra tại Bình Thuận?
Giọt nước làm tràn ly
Tỉnh Bình Thuận đã từng biết đến biểu tình có bạo động. Cách đây hơn 3
năm, vào tháng Tư năm 2015 cũng tại Tuy Phong đã có biểu tình bạo động
chống các nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân gây ô nhiễm. Cuộc biểu tình bạo
động đã gây thiệt hại lớn về tài sản tại đây.
Một người theo dõi rất kỹ những diễn biến của việc ô nhiễm môi trường
tại Bình Thuận, và cũng là một người sinh ra và lớn lên tại Bình Thuận,
ông Phan Hữu Trọng Hiền nói với chúng tôi từ Úc, sau cuộc bạo động ngày
10/6:
“Người Bình Thuận rất hiền lành, họ rất ít khi phản ứng. Cho nên
đây phải là sự dồn nén trong nhiều năm qua, những nhà máy nhiệt điện hủy
hoại môi trường, ngư dân mất đi ngư trường bình thường của họ, lần này
là giọt nước làm tràn ly, mà hậu quả thật bất ngờ là nó lại quá lớn như
vậy.”
Ông Phan Hữu Trọng Hiền hiện là một chuyên viên tin học tại Úc. Vào
năm 2017 ông đã dùng tiền túi lập ra một trang Facebook phản đối việc xả
bùn thải xuống vùng biển Bình Thuận của Bộ Tài nguyên và môi trường.
Sau đó kế hoạch này của Bộ Tài nguyên môi trường đã bị hủy bỏ. Ông Hiền
quan sát thấy rằng mặt dù Phan Thiết vốn là một ngư trường giàu có nổi
tiếng của Việt Nam từ lâu đời, nhưng hiện nay ngư dân gặp rất nhiều khó
khăn, vì đi đánh bắt ngoài khơi xa thì bị tàu Trung Quốc chèn ép, còn ở
trong bờ thì lực lượng kiểm ngư đã thất bại để cho những loại ghe cào
tận diệt nguồn hải sản gần bờ.
Chúng tôi đặt vấn đề mà ông Hiền nêu lên với một người dân sống tại
Phan Thiết, nơi xảy ra cuộc bạo động 10/6, ông Thái Bình cho biết:
“Có lẽ nhận định đó có phần đúng, vì theo quan sát của tôi thì
trong cuộc bạo loạn hồi hôm toàn là dân lao động biển, gần như 100%, qua
cái cách ăn mặc, cách họ nói chuyện, cách họ đi, …. Thì mình có nhận
xét như thế.”
Vào năm 2017, khi dư luận đang xôn xao về kế hoạch xả bùn xuống biển
của Bộ Tài nguyên và môi trường, chúng tôi có liên lạc được với các chủ
trại nuôi tôm giống tại Tuy Phong, được họ cho biết là việc nuôi tôm
giống của họ đã trở nên rất khó khăn từ trước đó, từ khi có cảng nhập
than đá để chạy các nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân.
Chính tại Tuy Phong đã bắt đầu cuộc biểu tình chặn Quốc lộ 1A trong
sáng ngày 10/6 để phản đối dự luật đặc khu, và bạo động tiếp tục diễn ra
tại đây trong ngày 11/6 khi người dân tấn công và đốt đồn cảnh sát
phòng cháy chữa cháy.
Trước sự sụt giảm về tài nguyên biển, đã từng có hy vọng rằng nguồn
lợi du lịch từ những bãi biển đẹp và khí hậu tốt của Phan Thiết sẽ bù
lại cho dân chúng ở đây. Đã hơn 20 năm từ khi khu nghĩ dưỡng đầu tiên
được xây dựng tại bãi biển Mũi Né, Phan Thiết, và Bình Thuận được mệnh
danh là thủ đô resort của Việt Nam. Nhưng ông Thái Bình không cảm thấy
điều đó:
“Những resort đó là những người có tiền ở đâu tới đầu tư, hoặc
nước ngoài vô đầu tư, chứ còn dân biển thì con cháu chỉ vô làm thuê bồi
bàn, bồi phòng, chứ nó không có tác động lớn đến cuộc sống người dân
Bình Thuận.”
Chúng tôi tìm cách liên lạc với ông Hồ Lâm, Giám đốc Sở tài nguyên
môi trường Bình Thuận để hỏi về những vấn đề môi trường, nhưng không có
người bắt máy theo đường dây nóng công bố trên mạng.
Chúng tôi cũng đã gửi email cho ông Nguyễn Ngọc Hai, Chủ tịch Tỉnh Bình Thuận, nhưng không được phản hồi.
Làm gì sau cuộc bạo động?
Trả lời câu hỏi làm thế nào để những cuộc bạo động tương tự không xảy
ra trong tương lai, ông Phan Hữu Trọng Hiền cho rằng đó là một việc rất
khó khăn:
“Bộ Tài nguyên môi trường, các tập đoàn lớn về năng lượng đã đặt
xuống cách đây vài năm. Cho nên chính quyền địa phương có muốn giải
quyết thì họ cũng không có đủ quyền lực, không đủ sức mạnh đưa ra những
quyết định lâu dài cho người dân địa phương. Một mâu thuẫn rất khó giải
quyết. Nhưng mà chính quyền địa phương có thể đi gần với dân hơn, liên
tục phải có những hành động giảm thiểu những tác hại, và đặc biệt phải
có sức ép ngược lên trên trung ương để mà đưa ra những quyết sách có lợi
cho dân địa phương.”
Luật sư Trần Quốc Thuận, nguyên Chánh văn phòng Quốc hội Việt Nam
hiện sống tại Sài Gòn, cho chúng tôi biết là ông cũng tán thành nguyên
nhân sâu xa của vụ bạo động là chuyện ô nhiễm và phương kế sinh nhai của
ngư dân Bình Thuận bị mất mát như hiện nay. Bên cạnh đó ông cho rằng
câu chuyện gây kích hoạt những cuộc biểu tình là dự luật đặc khu có thể
tránh được:
“Khi trình những luật mang tính nhạy cảm chẳng hạn như luật ba đặc
khu, là phải được thảo luận rộng rải trong nhân dân, lường hết những
hậu quả thế này thế kia thì có lẽ sẽ không xảy ra những việc đáng tiếc
như vừa qua. Điều đó cho thấy rằng việc làm luật ở Việt Nam chưa tạo
điều kiện cho người dân tham gia từ đầu. Dĩ nhiên những dự thảo luật đó
có đưa lên mạng, nhưng có mấy người biết rằng dự thảo luật đó có trên
mạng để mà góp ý?”
Theo báo chí nhà nước Việt Nam thì rạng sáng ngày 11/6, lực lượng
công an đã phải được tăng cường để giải tán đám đông bạo động tại trụ sở
Ủy ban tỉnh Bình Thuận. Tuy nhiên ông Thanh Bình cho rằng giải pháp
dùng sức mạnh không nên được sử dụng trong lúc này.
“Theo tôi thấy tình trạng nó xảy ra kinh khủng quá, mất kiểm soát.
Theo tôi nghĩ cách tốt nhất hiện nay là lãnh đạo nên gặp gỡ người dân,
lắng nghe tiếng nói của họ, biết yêu cầu của họ để phần nào xoa dịu họ,
thì có thể nó sẽ lắng dịu, chứ mà dùng cảnh sát đối đầu với người dân
thì không phải là cách hay nhất.”
Theo báo chí Việt Nam, ngày 11/6, cuộc bạo động tại Bình Thuận diễn
ra sang ngày thứ hai tại khu vực Phan Rí Cửa, huyện Tuy Phong, dân chúng
đã đốt xe và tấn công cảnh sát cơ động. Các giới chức chính quyền cho
biết có đến 28 cảnh sát cơ động bị thương. Trật tự được vãn hồi sau khi
cảnh sát cơ động rút đi.
Theo nguồn tin riêng mà ông Thái Bình cho chúng tôi biết thì những
người lãnh đạo tỉnh Bình Thuận đã họp khẩn cấp và quyết định là không
dùng sức mạnh để đàn áp. Chúng tôi không thể kiểm tra sự xác thực của
tin này.
Từ diễn đàn Quốc hội, sáng ngày 11/6, bà Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị
Kim Ngân cũng kêu gọi mọi người dân hãy bình tĩnh, nhưng nói thêm là
đừng để cho lòng yêu nước bị lợi dụng.
RFA