Quyền tự do ngôn luận ở giáo viên: cần đặc biệt quan tâm! (Ánh Liên)
Thực
chất, những năm gần đây, nhiều giáo viên ở các cấp ý kiến và quan điểm
của mình trên mạng xã hội, nó cởi bỏ những nút thắt, ràng buộc và luật
lệ mang tính khuôn sáo. Nó bắt nguồn từ khi mạng xã hội chiếm sóng trong
đời sống thường nhật, và tính lan truyền và nhận thức về quyền con
người tăng lên. Quyền tự do ngôn luận trong đội ngũ giáo viên cũng từng
bước chớm nở, chính vì vậy, những bài thơ ‘Đất nước mình ngộ quá phải
không anh’ của giáo viên Trần Thị Lam (Hà Tĩnh) mới ra đời.
Các
công chức, viên chức nên chấp nhận nhiều lời chỉ trích hơn là cá nhân
để thực sự ứng xử một cách tốt hơn trên cơ sở công quyền của dân, do dân
và vì dân.
Sinh hoạt trong một lớp học - Ảnh minh họa
Vào
ngày 23/02, cô Hoàng Thị Phượng - một giáo viên ở xã Tân Lộc (huyện
Thới Bình, tỉnh Cà Mau) đã bị UBND xã dùng văn bản ‘chỉ đạo Phòng Giáo
dục và đào tạo huyện này kiểm tra, xác minh việc vi phạm của cô giáo
Hoàng Thị Phượng, giáo viên trường Trung học cơ sở Tân Lộc để chỉ đạo xử
lý theo quy định.’
Trước
đó, vào ngày 13/02, UBND xã Tân Lộc có tờ trình gửi UBND huyện Thới
Bình đề nghị xem xét điều chuyển công tác đối với cô giáo Hoàng Thị
Phượng về đơn vị khác ngoài xã hoặc có hình thức xử lý.
Lý
do : cô Phượng thường xuyên lên mạng xã hội nói xấu đồng nghiệp, chia
rẽ gây mất đoàn kết nội bộ ; có hành vi, thái độ thiếu tôn trọng với
lãnh đạo Đảng ủy xã.
Khi
báo Thanh Niên vào cuộc, ông Hứa Văn Tý - Phó Chủ tịch UBND xã Tân Lộc
và ông Nguyễn Văn Các - Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở Tân Lộc đều :
chỉ nghe nói lại thôi.
Đáp
lại sự kiện này, cô Hoàng Thị Phượng cho biết : Việc tôi đăng cảm xúc
của mình lên mạng xã hội đó là quyền riêng tư của tôi. Đó là tâm trạng
vui buồn của tôi. Tôi chưa xúc phạm ai.
Tự do ngôn luận ở giáo viên : cần đặc biệt quan tâm !
Câu chuyện cô Hoàng Thị Phượng và văn bản chỉ đạo của UBND xã Tân Lộc là ví dụ điển hình của tự do ngôn luận tại Việt Nam.
Đầu
tiên, có phải tự do ngôn luận là quyền nói về bất cứ điều gì mà cô
Phượng thích, cũng như bất cứ khi nào cô muốn ? Nếu hiểu như thế này là
sai.
Tự
do ngôn luận phải là sự tìm kiếm, tiếp nhận và phổ biến thông tin - ý
tưởng bằng bất kỳ thể loại phương tiện (hoặc công cụ nào). Nhưng để
tránh quyền tự do ngôn luận được sử dụng như một công cụ nhằm gây ra sự
xúc phạm sâu sắc đến một chủ thể hoặc gây tổn hại lợi ích cộng đồng thì
người phát ngôn cần tuân thủ sự tự do trên cơ sở pháp luật, trong đó đảm
bảo không sử dụng ngôn ngữ để kích động thù địch và xâm hại lợi ích
cộng đồng (dựa trên cơ sở luật pháp). Nhưng ở đây cần phải nhấn mạnh,
luật phải rõ ràng, súc tích để tất cả mọi người có thể hiểu được, để
tránh sự lạm dụng từ phía công quyền nhằm xâm hại quyền tự do này. Thực
tế đã chứng minh, phía UBND xã và nhà trường tiến hành xử phạt dựa trên
‘chỉ nghe nói lại’, nó không dựa trên yếu tố mang tính chứng thực hết.
Nói cách khác, UBND xã là sự ‘lạm quyền’ dựa trên các chứng cớ mơ hồ -
hay đúng hơn, UBND xã Tân Lộc đi ngược lại tinh thần quyền con người vốn
được ghi nhận trong Hiến pháp.
Tiếp
đó, câu chuyện của cô Phượng với nhà trường và UBND xã liên quan đến
quyền và danh tiếng của người khác. Theo đó, trong trường hợp này, đáng
lý ra, với tư cách là một cơ quan hành chính (UBND xã) và là cơ quan chủ
quản giáo dục, các công viên chức nên chấp nhận nhiều lời chỉ trích là
cá nhân để thực sự ứng xử một cách tốt hơn trên cơ sở công quyền của
dân, do dân và vì dân, hơn là tìm mọi cách để chỉ đạo và xử lý như sự vụ
vừa qua.
Ảnh : Thành Phong, tác giả "Sát thủ đầu mưng mủ"
Trong
khi đó, ứng xử của cô giáo Phượng trong trường hợp này là xác đáng. Khi
cô xác định, việc đăng tải thông tin của cô thuộc về cảm xúc, và đó là
quyền riêng tư - không mang tính xúc phạm. Sở dĩ ‘xác đáng’, vì cô nhận
thức rõ ràng về quyền của mình, quyền được bày tỏ sự vui-buồn, cũng như
xác định ranh giới giữa bày tỏ cảm xúc với xúc phạm một chủ thể nhất
định. Hơn nữa, môi trường sư phạm là một môi trường khắc nghiệt nhất đối
với tự do ngôn luận, khi chủ thể giáo viên không chỉ bị chi phối bởi
hội đồng bộ môn, tổ chức trường, mà còn là phòng giáo dục, UBND xã/thị
trấn ;… Chính sự chi phối này cũng như tính ‘mực thước’ bị quy định một
cách cứng nhắc và rập khuôn tại Việt Nam đã biến những người giáo viên
trở thành những cổ máy tuân phục hơn là một con người với quyền hạn phổ
quát của mình. Nói đúng hơn, giáo viên ở Việt Nam cần phải là hình tượng
của sự khai mở về quyền tự do ngôn luận trước khi dẫn dắt nguyên tắc
'tiên học lễ, hậu học văn'.
Thực
chất, những năm gần đây, nhiều giáo viên ở các cấp ý kiến và quan điểm
của mình trên mạng xã hội, nó cởi bỏ những nút thắt, ràng buộc và luật
lệ mang tính khuôn sáo. Nó bắt nguồn từ khi mạng xã hội chiếm sóng trong
đời sống thường nhật, và tính lan truyền và nhận thức về quyền con
người tăng lên. Quyền tự do ngôn luận trong đội ngũ giáo viên cũng từng
bước chớm nở, chính vì vậy, những bài thơ ‘Đất nước mình ngộ quá phải
không anh’ của giáo viên Trần Thị Lam (Hà Tĩnh) mới ra đời.
Và
ngược lại, vì quá quen với khái niệm 'không quản được thì cấm', và sống
quá lâu trong không gian định hướng/chỉ đạo (thay vì đa nguyên) nên các
cơ quan nhà nước, các nhân viên công lực cũng chưa thực sự làm quen
được với sự hiện diện của tự do ngôn luận trong đời sống thường nhật,
nhất là ở các cơ quan mà mệnh lệnh hành chính là đặc điểm quy định tính
chất cơ quan (ví dụ UBND các cấp).
Do
vậy, để tiếp cận trên quyền ngày càng được mở rộng và nhận được sự tôn
trọng từ phía cơ quan công quyền, thì người giáo viên càng cần bảo vệ
quyền tự do ngôn luận. Bởi nếu tất cả các đối tượng đều cần quyền tự do
ngôn luận, và giáo viên vì tính chất công việc quản giao và khuôn thước
của mình sẽ cần một sự đặc biệt quan tâm về tự do ngôn luận, trong đó
cần được khuyến khích nói về các vấn đề cộng đồng quan tâm, phản biện,
nói lên suy nghĩ đa diện và đời sống mà không phải đối diện với sự ‘xử
lý, răn đe’ thái quá nào.
Ánh Liên
Nguồn : VNTB, 26/02/2018