Giao quyền lực cho kẻ vô đạo đức giống như thả rông thú hoang (VOV)
Lúc bé có gan ăn trộm
một quả táo, lớn lên sẽ có gan dắt trộm cả con bò! Hôm nay họ trộm được
một đồng của nhân dân thì ngày mai họ có thể “cuỗm” cả ngân khố quốc
gia.
Thời gian qua, một loạt các vụ việc xử
lý cán bộ cho thấy, yêu cầu về tu dưỡng rèn luyện đạo đức của người đứng
đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên được đặt ra như một vấn đề
cấp bách trong công tác xây dựng Đảng nhằm góp phần cảnh tỉnh, cảnh báo,
răn đe và từng bước ngăn chặn, đẩy lùi tiêu cực, suy thoái về tư tưởng
chính trị và đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên có
chức, có quyền trong Đảng…
Nhà báo Nhị Lê - Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản – trao đổi với phóng viên VOV.VN về vấn đề này.
PV: Sau một loạt các vụ việc
xử lý kỷ luật cán bộ thời gian qua, theo ông, vấn đề tu dưỡng, rèn
luyện đạo đức của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt, đảng viên đã đến lúc
cần phải báo động?
Nhà báo Nhị Lê:
Theo tôi, giờ đặt ra và xem xét vấn đề này là muộn. Từ khi chúng ta
chuyển sang cơ chế thị trường, vấn đề đạo đức đã nổi lên như một vấn đề
rất quan thiết đối với cán bộ đảng viên nói chung, đặc biệt đối với đội
ngũ cán bộ quản lý các cấp nói riêng.
Qua các vụ việc kỷ luật cán bộ ở các
cấp, có thể nhận thấy, vì thiếu rèn luyện đạo đức, khiếm khuyết về đạo
đức, nhiều người đã bỏ qua tất cả những gì thiêng liêng nhất, bước qua
tất cả những nguyên tắc rường cột nhất để mưu toan theo ý họ. Tham nhũng
chính là là ăn cắp, là đạo chích. Có những người không có liêm sỉ, làm
cả những việc táng tận lương tâm (ăn chặn, ăn đẽo cả những gì thuộc về
nhân đạo, từ thiện), ăn trộm của công, moi móc quốc khố, tranh quyền
đoạt vị hay nói như Chủ tịch Hồ Chí Minh là đạo vị, tức là “lẻn vào quan
trường” ăn trộm chức vụ, tệ hơn là đánh cắp lòng tin.
Điều nguy hại là những người vi phạm
đạo đức không chỉ ở cấp thấp mà cả ở cấp cao, bất chấp nhân, lễ, liêm
sỉ, có nguy cơ làm băng hoại đạo đức trong Đảng. Cổ nhân xưa có nói:
Nhân, lễ, liêm, sỉ là 4 “sợi dây” làm nên một xã hội, đất nước; mất một
dây thì nước nghiêng; mất 2 dây thì nước nguy; mất 3 dây thì nước sẽ đổ;
mất 4 dây nước sẽ diệt. Mất một dây, nước nghiêng thì có thể kê lại cho
ngay ngắn; nước nguy thì có thể cứu nguy được; nước đổ có thể dựng lại
được nhưng nước diệt thì không thể cứu được.
Người xưa từng cho rằng, người không
có liêm sỉ thì không khác gì muông thú. Nhiều người đã biến liêm sỉ
thành thứ xa sỉ đối với họ. Nếu không thế làm sao họ có thể ăn cắp quốc
khố, chà đạp lên dân, đi ngược lại đạo lý của dân tộc; nếu không thế làm
sao họ dám ăn cắp được chức vụ, họ dùng đủ thứ để “lẻn” vào bộ máy
quyền lực. Người Pháp có câu châm ngôn rất hay: Lúc bé có gan ăn trộm
một quả táo, lớn lên sẽ có gan dắt trộm cả con bò! Hôm nay họ trộm được
một đồng của nhân dân thì ngày mai họ có thể “cuỗm” cả ngân khố quốc
gia.
Do vậy, vấn đề giáo dục, rèn luyện và
kiểm soát đạo đức là công việc thường xuyên của chúng ta hay của bất cứ
ai, ngay từ trong mỗi gia đình: cha kiểm soát con, người nọ giám sát
người kia, lãnh đạo kiểm soát cấp dưới, cấp dưới giám sát cấp trên,
người cao nhất phải trở thành một tấm gương đạo đức, có như thế dân mới
ra dân, quan mới ra quan… Nếu không gia đình sẽ bại hoại, xã hội sẽ hỗn
mang, phi đạo đức.
Đạo đức lúc này là phải hành động không phải bàn suông
Nhà triết học hiện sinh của Pháp
Albert Camus (1913-1960) từng nói, kẻ không có đạo đức giống như con thú
hoang bị thả rông vào thế giới. Tôi nghĩ, nếu giao quyền lực cho những
người vô đạo đức, thì hậu họa khó mà tiên lượng được!
PV:Có ý kiến đề xuất xã hội
nên có một bộ luật về đạo đức để mỗi người lấy đó làm chuẩn mực để soi
vào, tự thức tỉnh mình trước những lầm lỗi; hay đề xuất thành lập Viện
Đạo đức học để dạy đạo đức cho cán bộ, đảng viên. Theo ông, đó có phải
là giải pháp để giáo dục đạo đức cho cán bộ, đảng viên hay không?
Nhà báo Nhị Lê:
Xem trên thế giới, tôi chưa thấy có quốc gia nào bàn về vấn đề phải có
bộ luật riêng về đạo đức, chưa quốc gia nào, đảng phái chính trị nào lập
ra cơ quan, tổ chức chuyên răn dạy về đạo đức cho cán bộ, đảng viên
hay thành viên của họ, rộng ra để để dạy đạo đức xã hội của họ. Họ chỉ
có những bộ quy tắc về vấn đề này, trên từng lĩnh vực.
Ở Việt Nam, nhìn các triều đại của
phong kiến Đại Việt cả ngàn năm đến nay, tôi cũng chưa thấy một bộ luật
nào bàn riêng về đạo đức cả.
Chưa bao giờ như bây giờ, bằng rất
nhiều nỗ lực, cố gắng, chúng ta đã có một hệ thống luật “đông đúc” tới
225 luật và bộ luật, tôi gọi là “rừng luật”. Ở đó đã bao quát và thể
hiện cụ thể vấn đề đạo đức. Vậy rằng, cái gì cần thì buộc phải có, cuộc
sống cần thì dứt khoát phải làm, chứ không nên nghĩ ra cái chúng ta cần
để khuôn cho cuộc sống phải theo.
Thực tế cho thấy, vấn đề cốt tử là,
thực thi các luật và bộ luật hiện có. Vì, nhiều lúc cho thấy, “rừng
luật” đang có nguy cơ thua… “luật rừng”. Vì ai cũng thấy, trong thực thi
các bộ luật, vấn đề đạo đức dường như chưa được chú ý ngang tầm, thậm
chí bị bỏ lọt. Nó nói lên điều cấp bách: cháy nhà mới lo đi kiếm nước,
mới nghĩ đến chuyện phải đào ao trữ nước; do vậy, phải giữ rừng mới
không lo thiếu củi đun; phải lo giữ nước ngay từ lúc nước đang yên. Vấn
đề đạo đức phải được đặt ngang tầm ngay trong quá trình lập pháp, hành
pháp và tư pháp một cách chỉnh thể. Nhưng, ra một bộ luật riêng về đạo
đức quyết là chuyện không cần thiết, cả về lý thuyết lẫn thực tiễn, cả
về kỹ thuật lẫn thực hành! Vì, tri thức trở thành tàn ác, nếu mục tiêu
không có đạo đức.
Về đề xuất thành lập Viện Đạo đức,
theo tôi cũng không khác gì đề xuất phải có luật về đạo đức. Giải quyết
vấn đề đạo đức không phải cứ lập ra một Viện đạo đức nào đó một cách
hình thức, mà dạy đạo đức phải trở thành công việc thường ngày ở tất cả
các các gia đình, ở tất cả cấp học và các công sở…
Các luật và bộ luật hiện thời của ta,
nhìn tổng thể, cơ bản đã bao quát và dung chứa cả rồi. Vậy thì lập nên
Viện Đạo đức để giải quyết vấn đề gì? Nhưng, điều đáng nói hơn, ai và
bao nhiêu người xứng đáng sẽ giảng dạy về đạo đức? Thực tế cho thấy, có
những điều rất bình thường về lẽ sống và chính sự, ở những người có đạo
đức, chúng trở nên vô cùng thiêng liêng về đạo lý; song, có những điều
rất cao sang về đạo đức, đặt vào những người tầm thường thì lại trở
thành một sự sỉ nhục về đạo đức, sự đau đớn về đạo lý. Tổng Bí thư nói
một câu rất hay: “Kỷ luật một người vì muôn người”. Đó chính là một sự
cảnh báo về chính trị nhưng lại mang tính nhân văn, tính đạo đức, mà mọi
người muốn trở nên tử tế, phải tự xét lại mình, tự răn và tự sửa mình.
Đối với chúng ta, đạo đức lúc này là phải hành động, chứ không phải để
bàn suông. Cấp trên phải nêu gương, rồi bản thân mỗi cá nhân cũng phải
là tấm gương về đạo đức, tự khắc đạo đức mỗi người, mỗi cán bộ, đảng
viên sẽ được chỉnh đốn, dù ở đâu, bất cứ lúc nào. Mỗi người là một tấm
gương đạo đức sống để cùng nhau soi, chắc chắn xã hội Việt Nam sẽ hoàn
thiện về đạo đức. Tất cả các đảng viên trước hết phải là một công dân
tốt, lấy đó là căn bản làm cán bộ, đảng viên tốt, thì tự khắc đạo đức
xã hội sẽ dần dần yên ổn và thịnh trị. Xử lý nghiêm cách sự vô đạo đức,
ấy chính là đạo đức chúng ta cần! Vì, đức hạnh là nền tảng của mọi thứ
và chân lý, không gì khác, là bản chất của mọi đức hạnh.
Mỗi người đứng đầu hãy tự trau mình trở thành một tấm gương về đạo đức
PV:Vậy việc quan trọng nhất cần làm trong lúc này là gì để có thể “uốn nắn” cán bộ, đảng viên thành người đạo đức?
Nhà báo Nhị Lê:
Thứ nhất, cần thực thi nghiêm tất cả các quy định của Trung ương Đảng,
trước mắt là các điều đảng viên không được làm, những quy định khác của
Điều lệ Đảng, các bộ luật và luật liên quan tới từng cương vị mỗi người,
với tinh thần công bằng, dân chủ và minh bạch. Tôi nói vậy, bởi chúng
ta có rất nhiều quy định nhưng việc thực thi đây đó chưa nghiêm, người
này người kia chưa xứng đáng. Vì thế đã làm giảm uy lực của các quy
định, làm giảm uy tín của cán bộ, vô hình dung dưỡng cho thói khinh
nhờn, coi thường đạo đức.
Thứ hai, ngay từ bây giờ, người đứng
đầu ở tất cả các cấp, từ trung ương đến địa phương hãy tự vấn mình, tự
khuôn mình trở thành một tấm gương về đạo đức, trong sạch, trung thực,
gần dân. Trung thực với chính mình, thì sẽ lôi cuốn được xã hội.
Thứ ba, khi đạo đức chưa đủ thấu, đạo
lý chưa đủ răn, tự sửa mình chưa đủ độ buộc pháp luật phải ra tay với
tinh thần dân chủ, quốc pháp vô thân. Nếu không thế, rất khó thực thi và
phát triển đạo đức. H. Banzac nói: Khi luật pháp trở nên bạo ngược thì
đạo đức bị buông thả; và ngược lại.
Thứ tư, đề cao mạnh mẽ sức mạnh của
dư luận trong việc kiểm soát đạo đức. Cố nhiên, sức mạnh dư luận phải
nằm trong sự hiệp tác tổng thể với các cơ quan kỷ luật của Đảng và các
cơ quan pháp luật của Nhà nước, không để bất kỳ một cán bộ, đảng viên
nào nằm ngoài sự kiểm soát của nhân dân, của cấp dưới, đặc biệt những
người giữ cương vị lãnh đạo, quản lý. Đấy là hình thức phát triển đạo
đức thiết thực nhất, không bàn suông, không hô khẩu hiệu đạo đức. Đạo
đức là hành động. Đảng ta là đảng hành động, đã là đảng hành động phải
hành động về đạo đức, người có đạo đức nhất phải là người hành động. Có
như thế Đảng mới thực sự xứng đáng, không chỉ là người lãnh đạo mà thực
sự là người có đạo đức trong vai trò công bộc của nhân dân.
Cần có cơ chế khuyến khích rèn luyện đạo đức chứ không chỉ làm quan
PV:Có ý kiến cho rằng, việc
cần phải làm là sửa cơ chế, chính sách, bởi cơ chế, chính sách như hiện
nay chỉ khuyến khích người ta làm quan chứ không khuyến khích người ta
rèn luyện chuyên môn, tu dưỡng đạo đức. Ông nghĩ sao về ý kiến này?
Nhà báo Nhị Lê:
Đây là ý kiến rất đáng lưu tâm, quả tình trong công tác cán bộ của
chúng ta, đây là vấn đề rất lớn, rất khó. Tôi đã nhiều lần nói về vấn đề
này. Nhiều khi chúng ta chỉ “loay hoay” quy hoạch cán bộ quản lý chứ
chưa có một cuộc quy hoạch nào để tìm cán bộ chuyên môn, ngõ hầu phát
triển thành chuyên gia. Một đất nước không thể đi lên bằng “đôi chân
khập khiễng”. Cùng với đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, đất nước phải
có một đội ngũ chuyên gia giỏi. Đất nước không thể đi vững chắc bằng đôi
chân khập khiễng!
Lâu
nay, việc chúng ta thực hiện quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý đã gây
ảo tưởng cho không ít người rằng họ trở thành lãnh đạo, quản lý đến nơi
rồi. Nên người ta chỉ đổ xô, chạy chọt đi tìm mọi cách để làm chuyện đó,
mà ít ai chú trọng chuyên môn. Có những người làm chuyên môn giỏi nhưng
được quy hoạch làm cán bộ quản lý, rồi người ta cũng nghiêng về quản
lý, buông nhẹ chuyên môn. Một đất nước mà người ta chỉ đổ xô đi làm quan
thì ai làm dân? Có cảm giác thứ tâm lý quan trường đang “trở lại”, ngấm
rất sâu trong suy nghĩ và trở thành “nhẽ sống còn” của không ít người
trong chúng ta.
Cùng với quy hoạch cán bộ lãnh đạo,
quản lý phải đồng thời quy hoạch phát triển chuyên gia, và phải đặc biệt
chú trọng hoạch định thể chế đối với 2 loại cán bộ này. Để làm những
việc trên, chúng ta không chỉ sửa đổi về nhận thức mà phải bắt đầu bằng
đổi mới thể chế, qua những chính sách rất cụ thể. Người giữ trọng trách
trong công tác cán bộ phải tự đổi mới tư duy để xây dựng được đội ngũ
cán bộ chúng ta mong muốn, phải hết sức coi trọng dân chủ, đặc biệt coi
trọng thi tuyển, tăng cường trách nhiệm tiến tuyển, nêu cao vai trò của
người đứng đầu trong việc tiến cử người trong bộ máy của mình; đẩy mạnh
ứng tuyển, tiền đề để có thể tranh tuyển, chọn và bổ nhiệm giữ các chức
vụ lãnh đạo, quản lý và nhất là chuyên gia. Có như thế mới tìm được
người tài.
Để có đội ngũ cán bộ tốt, ngang tầm
thời cuộc đất nước và thời đại hiện nay, nên cấp thiết sửa đổi hệ thống
định chế theo hướng mở rộng, dân chủ và phù hợp với lộ trình công cuộc
đổi mới đất nước một cách toàn diện, đồng bộ và đồng thời nhịp bước với
cuộc cách mạng khoa học thế hệ 4.0 của thế giới toàn cầu hóa. Có như thế
mới thu hút và trọng dụng được mọi nguồn nhân lực có chất lượng.
Cổ nhân nói: Tôn tài thì đại thịnh,
tôn nịnh thì đại suy. Phải tôn trọng người tài, không phân biệt là lãnh
đạo, quản lý hay chuyên gia, kỹ thuật… thì đất nước mới phồn thịnh. Đấy
phải là cương lĩnh, là mục tiêu và là hành động của chúng ta lúc này.
Đấy cũng là khát vọng của muôn dân, để mỗi người Việt Nam đều hướng về
dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Đấy cũng là trọng trách nặng nề và vẻ
vang của công tác cán bộ, là thước đo đạo đức của những người làm công
tác cán bộ hiện nay.