Đừng đi xa, hãy nhìn quanh mình (Tuấn Khanh)
Tính
đến nay thì dự án này đã khiến chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh công
khai mắc nợ nhà thầu Nhật khoảng 1.339 tỷ đồng, một cách khó giải thích
với nhân dân, nào là tiền phạt cho sự chậm trễ công trình, nào là khúc
mắc chi tiêu cho dự án... Và nếu còn con số nào khác nữa, thì chắc chắn,
nhân dân không được biết.
Những
bức ảnh gợi nhớ thật nhiều về hàng cây cao và bóng mát đã chạy suốt
trung tâm Sài Gòn, mà đã bị đốn hạ cho một ước mơ bay cao bay xa về
tuyến metro hiện đại Sài Gòn - Suối Tiên. Tôi bồi hồi tìm thấy lại những
hình ảnh mà mình loanh quanh ở Sài Gòn vào những ngày đáng nhớ ấy, ngay
khi được nhắc bằng những dòng tin cho hay việc hoàn thành được công
trình này có lẽ còn xa, vì nợ cũ ngập ngụa mà tiền mới để thi công chẳng
biết lấy đâu ra.
Metro
nói đến ở đây, là dự án xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 1, Bến Thành
- Suối Tiên có tổng chiều dài 19,7km trong đó có 2,6km đi ngầm và
17,1km đi trên cao. Dự án được khởi công từ tháng 8.2012, thời gian dự
kiến hoàn thành lúc ban đầu là vào năm 2017. Tuy nhiên, sau một thời
gian thực hiện, dự án chính thức ấn định lại thời gian đưa vào sử dụng,
có thể là trong năm 2020.
Mà 2020 lại không dễ với tới, nhất là trong tình trạng kinh tế khó khăn, ngân sách cạn kiệt như lúc này.
Ngày
ấy, tôi vẫn còn nhớ hình ảnh hai cụ già đạp xe ra ngồi nhìn tiếng cưa
máy gầm rú, hổn hển vật ngã những thớ cây khỏe mạnh. Các cụ im lặng
nhưng ánh mắt buồn buồn. Dường như những ánh mắt buồn nhân loại đều như
nhau khi phải mất đi điều gì đó, chấp nhận đánh đổi cho tên gọi phát
triển, mà có nơi thứ nhận lại là niềm vui, có nơi thứ nhận lại là ngỡ
ngàng.
Hàng
cây bắt đầu bị hạ xuống vào những ngày hè năm 2014, với những hành động
rầm rộ nhằm thuyết phục người Nhật nhanh chóng trao vốn ODA, nhưng cho
đến nay metro trung tâm Sài Gòn không có gì ngoài những phần che chắn im
lìm chờ thêm tiền cứu nguy rót xuống. Những con đường mở tạm vẫn len
lỏi qua lòng thành phố, như một cách tạm bợ đi qua đời sống này, không
có chuông rung báo hồi kết thúc.
Tính
đến nay thì dự án này đã khiến chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh công
khai mắc nợ nhà thầu Nhật khoảng 1.339 tỷ đồng, một cách khó giải thích
với nhân dân, nào là tiền phạt cho sự chậm trễ công trình, nào là khúc
mắc chi tiêu cho dự án... Và nếu còn con số nào khác nữa, thì chắc chắn,
nhân dân không được biết.
Có
lúc chính quyền Thành phố trách Trung ương giam vốn ODA không cấp đủ
cho dự án, còn có lúc thì Trung ương trách Thành phố tự động điều chỉnh
tiền dự án tăng gấp 2,4 lần so với thời điểm ban đầu mà không xin ý kiến
thông qua theo quy trình. Người Nhật thì phiền trách về việc ngưng đọng
công trình, và nhấn mạnh rằng dù tiền cho vay ODA đã đưa đủ và đúng hạn
rồi.
Còn
nhân dân dám trách ai ? Họ chỉ biết trách cuộc đời và ông trời đã để
đặt họ vào cuộc sống dưới những người lãnh đạo mà họ không mong ước.
Những lời nói văn vẻ qua lại của các quan chức không bộc lộ gì rõ hơn
lúc này, ngoài ý nghĩa đó là một hệ thống rách việc.
Tiền
thì giao đủ, nhưng dự án không xong, nợ phát sinh ngất ngưỡng. Người
dân mất cây xanh, mất tiện nghi sinh thái và nay phải phải còng lưng góp
sức đóng thuế để trả góp nợ, giúp cho chính quyền. Nghề làm chủ đất
nước của người dân Việt Nam sao mà nhọc nhằn quá đỗi.
Năm
2015, khi phản biện về dự án này, tôi từng bị công an mời lên làm việc
về thái độ dám chống lại chủ trương lớn của thành phố. Và không phải chỉ
có tôi. Nhiều bạn bè tôi cũng bị làm khó dễ. Thậm chí còn bị một đội
ngũ cực hữu hãnh tiến gào thét vào mặt "mai mốt khi có metro thì đừng có
đặt chân vào nhé". Nghĩ cũng lạ. Khi ăn một cây kem, người ta còn muốn
biết thành phần gì trong đó, thì tại sao một công trình hàng ngàn tỷ
đồng, xáo động đời sống và bộ mặt của một thành phố triệu người, mà dân
chúng không dễ thấy một bản vẽ hay mô hình trưng bày chi tiết để tham
khảo. Nhưng nếu yêu cầu được biết thì có thể bị coi là kẻ phá bĩnh trong
một ngày hội, mà dù không muốn vẫn phải mất tiền vé tham gia.
Lúc
đó, với tư cách là một công dân của Sài Gòn, tôi cùng bạn bè mình chỉ
muốn yêu cầu được nhìn thấy một lộ trình hiện thực và khả thi cho việc
đánh đổi.
Nhiều
năm rồi, và cho đến hôm nay, tôi cũng vẫn đang ngồi chờ hiện thực ấy.
Như bài hát của Trịnh Công Sơn "trong căn nhà nhỏ, mẹ vẫn ngồi chờ", tôi
và bạn bè mình cũng vẫn ngồi chờ mà chưa thấy nổi một bậc thang một
metro. Còn chung quanh mình, các bậc tam cấp vào nhà của các quan chức,
cơ ngơi của các đại gia bắt tay làm ăn với chính quyền thì lại ngày càng
nhanh chóng vĩ đại vững chắc. Không chỉ metro, khắp nơi trên đất nước
này, các dự án cho nhân dân vẫn miệt mài và mông lung bên cạnh những sự
phát triển đối nghịch như vậy.
Chắc
rồi mọi thứ sẽ đến thôi. Metro rồi sẽ có. Dân tộc này vẫn thường hay
gượng được qua mọi khổ nạn và khủng hoảng. Những chiếc vé metro cho đoạn
đường đời ấy, đắt đỏ hơn người dân được biết. Đắt hơn, vì trong đó có
cả những niềm tin mỏi mòn cùng việc bị buộc phải im lặng. Nhưng cái giá
đắt ấy, cũng thật cần thiết. Vì phải trả giá và đi qua, con người mới
nhận biết đủ con đường, cũng như mình đã đi cùng với ai.
Tuấn Khanh
Nguồn : RFA, 09/09/2017 (tuankhanh's blog)