BOT "no" rồi, bớt ăn đi! (Lưu Vĩnh Hy)
BOT làm chi phí vận tải hàng hóa tăng lên khiến giá hàng hóa cũng té nước theo mưa. Có nơi BOT khiến chi phí vận tải tăng 300%, cá biệt có nơi tăng 500%.
Các trạm thu phí BOT giao thông gây "sốt" trong thời gian qua bởi những bất hợp lý của hình thức đầu tư này.
Trước
hết, việc bố trí, xây dựng các dự án khiến người dân không có sự lựa
chọn nào khác mà buộc phải sử dụng, gây cảm giác phí chồng phí. BOT sử
dụng vốn xã hội để phát triển cơ sở hạ tầng nhưng toàn bộ quá trình thực
hiện dự án đó như được bảo mật, không có sự giám sát chặt, dễ dẫn đến
bị các nhóm lợi ích chi phối.
Chính
Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra những bất cập của dự án BOT, trong đó
nhấn mạnh các sai phạm chủ yếu như : gần 100% dự án BOT (và BT) đều chỉ
định thầu ; phần lớn các dự án là cải tạo nâng cấp các tuyến đường ;
nguồn vốn xã hội hóa nhưng thực chất là vốn vay của ngân hàng lãi suất
cao, đẩy giá trị đầu tư các dự án tăng cao, đưa đến hệ quả thu phí cao,
kéo dài trong khi công tác kiểm toán buông lỏng…
BOT
làm chi phí vận tải hàng hóa tăng lên khiến giá hàng hóa cũng té nước
theo mưa. Có nơi BOT khiến chi phí vận tải tăng 300%, cá biệt có nơi
tăng 500%.
Những
bất cập đó thể hiện rất rõ ràng trong những xung đột gần đây giữa người
dân (khách hàng của BOT), như ở BOT Cai Lậy (Tiền Giang), Biên
Hòa (Đồng Nai), Quốc lộ 5 (Hưng Yên)…, gây bất ổn xã hội, đe dọa an toàn
giao thông đường bộ.
Cuối
cùng thì Bộ Giao thông Vận tải cũng đã thấy những "lỗ hổng" của các
trạm BOT. Ngày 22-9, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Ngọc Đông
cho biết sẽ điều chỉnh theo hướng giảm mức phí. Khoảng 60%-70% các dự án
BOT sau rà soát sẽ được điều chỉnh giảm mức phí đường bộ, thời gian thu
phí giới hạn tối đa không quá 30 năm.
Việc
rà soát được thực hiện như thế nào là điều người dân cần biết để giám
sát. Tốt nhất là nên kiểm toán độc lập để biết nguồn vốn đầu tư ; tính
toán lại lưu lượng xe hiện tại, trong tương lai và nhiều yếu tố cấu
thành khác để xác định mức phí, thời gian thu phí và nên công khai để
người dân, các cơ quan giám sát biết.
Theo
Tổng cục Đường bộ Việt Nam, mức giảm phí các trạm BOT được rà soát xong
dự kiến có thể dao động từ 5%-25%. Tỉ lệ này tuy nhỏ nhưng cũng cho
thấy thời gian qua, các trạm BOT đã "ăn no" như thế nào.
Một
vấn đề khác là trong tổng số 70/88 trạm đang thu phí trên các tuyến
quốc lộ, có 10 trạm khoảng cách 60-70 km, 20 trạm khoảng cách dưới 60 km
và 3 trạm nằm ngoài phạm vi dự án BOT. Những bất cập này phải giải
quyết, không để người dân bị bao vây bởi "ma trận" trạm BOT. Còn một vấn
đề khác về lâu về dài phải tiến hành là ngoài các tuyến đường đặt trạm
BOT, phải có tuyến đường khác để người dân lựa chọn, nếu không thì tính
chất BOT sẽ bị biến tướng. Sau này, tuyến cao tốc Bắc - Nam hoàn thành,
từ Bắc vào Nam gần như tuyến nào cũng đều phải đóng phí và BOT chồng
BOT, kể cả Quốc lộ 1 !
Lưu Vĩnh Hy