NGUYÊN TẮC HẠN CHẾ SỰ ĐAM MÊ QUYỀN LỰC (FB Nguyen Dac Kien)
LTS: Blog Thông Luận chia sẽ tới bạn đọc một bài viết của một trí
thức trong nước, nhận thấy những suy thoái trầm trọng của chế độ, nhưng
vẫn hy vọng chính quyền Việt Nam sẽ thay đổi và cải tiến. Tuy nhiên,
theo quan điểm của THDCĐN, "sẽ không thể có lối thoát cho đất nước
dưới chế độ cộng sản này. Trong suốt quá trình tồn tại và cầm quyền nó
đã chứng tỏ chỉ có ưu tư duy nhất là duy trì ách thống trị trên dân tộc
bằng mọi giá, kể cả tàn phá đất nước, hy sinh lợi ích dân tộc và thần
phục ngoại bang. Nó cũng là một chế độ cực kỳ tham nhũng, và lịch sử mọi
dân tộc đều đã chứng tỏ rằng chỉ có thể thay thế chứ không thể cải
thiện một chính quyền tham nhũng."
Trịnh Xuân Thanh, những đồng đảng và những kẻ dung dưỡng anh ta phải bị bắt và phải nhận hình phạt đích đáng. Đó không phải là sự trả thù. Đó là sự răn đe để Thanh và những người như Thanh tương lai biết run sợ trước những cơ hội tham ô, tham nhũng.
Trầm Bê, những kẻ đồng lõa và những kẻ dung dưỡng cho ông ta phải bị bắt và phải nhận hình phạt đích đáng. Đó không phải là sự trả thù. Đó là sự răn đe và là hồi chuông cảnh tỉnh cho những đại gia, doanh nhân đang hưởng lợi từ mối quan hệ gọi là “thân hữu” với giới chức hiện nay.
Nếu không muốn một ngày nào đó như Tăng Minh Phụng, như bầu Kiên, như Trầm Bê, các vị hãy tỉnh ngộ, hãy san sẻ bớt tài sản, trí tuệ và quyền lực của mình cho cộng đồng, theo cách có ý nghĩa nhất. Đó là bằng cách thúc đẩy tiến trình hiện đại hóa Việt Nam. Đó là làm sao để chúng ta có một nhà nước pháp quyền, làm sao chúng ta có một nền kinh tế thị trường đúng nghĩa.
Trong một đất nước hiện đại như vậy, không những chính các vị bình an vô sự để làm ăn, không lo anh nọ anh kia “khó ở”, mà con cháu các vị cũng được hưởng phước vững bền. Các vị đều rất thông minh, trí tuệ phải không, tin tôi đi. Nếu vẫn không tin tôi thì các vị thử nhìn lại lịch sử giai cấp tư sản phương Tây thế kỷ 18-19 mà xem, họ đã biết nhìn xa trông rộng, đã biết khôn ngoan như vậy đó.
Bây giờ nói tiếp, những kẻ gây tội ác (ở Việt Nam bây giờ, những kẻ tham ô, tham nhũng là những kẻ gây tội ác đáng khinh tởm nhất) phải được nhận diện và trừng trị đích đáng, nhưng đó mới chỉ là hớt váng miệng nồi. Thứ chúng ta cần hơn là một thiết chế đủ tốt để không tạo ra những trung tâm quyền lực, những trung tâm lợi ích mà tất cả đều nhăm nhe tranh giành, chiếm đoạt và trục lợi.
Tôi đã từng nói về ý tưởng này trong một bài viết cũ (ở dưới), thời gian gần đây tôi lại quay trở lại với ý tưởng này, tất nhiên trong một hoàn cảnh mới ở Việt Nam, khá khác so với thời điểm tôi viết bài này cách đây 4-5 năm.
-------------
NGUYÊN TẮC HẠN CHẾ SỰ ĐAM MÊ QUYỀN LỰC
J.Rousseau nói: “Người ta sinh ra tự do, nhưng rồi đâu đâu con người cũng sống trong xiềng xích”. Sử gia người Anh, Arnold J.Toynbee cho rằng câu nói này của Rousseau đã cô đọng lại “nguyên tắc cơ bản” của chủ nghĩa hoài cổ thế kỷ 18 ở phương Tây. Sau Rousseau, các môn đồ của ông, điển hình là Robespierre, bằng một tình yêu “trạng thái tự nhiên” hòa bình hoài cổ, cùng với sự hấp tấp, nóng vội đã đẩy nước Pháp vào “triều đại kinh hoàng” những năm 1793 – 1794 của lịch sử. Ngược lại, Toynbee đánh giá lời Machiavelli là “lời chân thật” dù có phần “tàn nhẫn” khi phơi bày bộ mặt đầy sát khí nơi vị vua hiền triết của Plato. Machiavelli – tác giả cuốn Quân Vương nói: “Bản chất con người là hay thay đổi. Thuyết phục thì dễ nhưng duy trì niềm tin mới là điều khó. Bởi vậy, cần phải đảm bảo rằng khi người ta không còn tin nữa thì phải dùng vũ lực buộc người ta phải tin”.
Toynbee đã dẫn ra các bằng chứng từ lịch sử để chứng minh rằng, giả định về một vị hoàng đế hiền triết của Plato trong tác phẩm Cộng Hòa là hoàn toàn phi thực tế. Toynbee viết: “Nếu vị vua hiền triết thấy không thể đạt được mục đích bằng sức quyến rũ của mình, ông ta sẽ vứt bỏ vẻ bề ngoài tự tại và vớ lấy thanh gươm”. Khi thanh gươm được vung lên tức là mọi khế ước xã hội đã bị xóa bỏ. Thần dân của vị hoàng đế rơi vào tình trạng mất dần và sau đó là mất hết tự do. Nhưng trớ trêu là những thanh gươm đó lại chưa bao giờ thôi hiện hữu, từ phương Đông sang phương Tây, từ thuở xa xưa loài người đến thế giới hiện đại và con người chưa bao giờ thôi sống trong xiềng xích.
Toynbee không phải không có lý, lịch sử nhân loại không thiếu những bằng chứng về ma lực khủng khiếp của quyền lực chính trị. Ngay cả vị vua hiền triết của Plato cũng sẵn sàng vứt bỏ tất cả vinh quang và sự tự tại của mình để cầm lấy thanh gươm, bảo vệ quyền lực chính trị thì thứ quyền lực đó phải được coi là có sức hấp dẫn vô giới hạn. Vì thế câu hỏi về một phương cách làm sao để ngay lập tức xóa bỏ đam mê quyền lực chính trị là câu hỏi vô nghĩa. Đam mê quyền lực chính trị, vì thế cần phải được nhìn nhận theo cách nhà xã hội học người Pháp Émile Durkheim nhìn về hành vi tội phạm diễn ra trong xã hội.
Durkheim cho rằng, hành vi tội phạm trong xã hội cũng bình thường như hệ thống trấn áp nó. “Thiết chế của hệ thống trấn áp là một sự kiện có tính phổ quát không kém gì sự hiện hữu của hiện tượng tội phạm và cần thiết không kém gì trạng thái lành mạnh của tập thể”. Ai cũng coi tội phạm là hành vi bị ghét bỏ và đáng bị ghét bỏ, nhưng cảm thức thông thường kết luận rằng hành vi ấy phải chóng vánh mất đi hoàn toàn là sai lầm. Người ta không thể định giá được sự hữu ích của các hành vi tội phạm đối với xã hội giống như không thể định giá sự đau khổ đối với con người. Durkheim lý luận: “Chẳng phải chúng ta đều ghét sự đau khổ đó sao? Tuy nhiên, thực thể nào không biết đau khổ ắt sẽ là một con quái vật”. Đam mê quyền lực chính trị vì thế cần phải được xem là một bản năng không thể muốn thay đổi là được và không dễ uốn nắn. Nhưng nó là một bản năng có thể được chế ngự cũng như tình trạng tội phạm trong xã hội và sự đau khổ nơi con người.
Đam mê quyền lực chính trị của con người luôn hiện hữu, luôn có khả năng tiến tới vô hạn và không có trường hợp ngoại lệ. Tức là nó có thể xuất hiện, cùng một mãnh lực dữ dội ngang nhau với tất cả mọi người. Con người càng ở gần vị trí có thể chiếm giữ quyền lực chính trị tối cao thì đam mê càng gia tăng. Mỗi chính thể vì thế cần phải được thiết kế, sẵn sàng cho khả ngăn ngừa mọi âm mưu chiếm đoạt quyền lực ở mọi thời điểm và bằng mọi phương cách ở mức độ tồi tệ nhất có thể.
Tocqueville đã phát hiện ra trong nền dân trị Mỹ, những thiết kế hữu hiệu cho mục đích ngăn ngừa sự đam mê quyền lực chính trị. Tocqueville mô tả, ở Mỹ, “các đam mê chính trị thay vì diễn ra chốc lát trên toàn bộ bề mặt đất nước như trên một thảm lửa, nó được va chạm mạnh mẽ với những lợi ích và đam mê cá nhân của mỗi bang. Và như thế, “quyền lực tối cao của Liên bang bị ngáng trở và không đầy đủ hoàn toàn, việc thực thi quyền lực vì thế không nguy hiểm cho tự do”. Ở Mỹ người ta “không thấy những kích động đam mê quyền lực ồn ào và quá trớn”.
Hạn chế đam mê quyền lực chính trị, bằng cách không tạo ra một cơ chế cho phép, một cá nhân hay một nhóm người có thể nắm trong tay quyền lực vô hạn đối với cộng đồng, đó có phải là thiết kế mang lại tự do, bình đẳng cho người dân Mỹ? Đó có phải là nguyên tắc mang lại sự thực thi đến mức gần như tối hảo cho quyền nhân dân tối thượng ở Mỹ như nhìn nhận của Tocqueville?
FB Nguyen Dac Kien
Trịnh Xuân Thanh, những đồng đảng và những kẻ dung dưỡng anh ta phải bị bắt và phải nhận hình phạt đích đáng. Đó không phải là sự trả thù. Đó là sự răn đe để Thanh và những người như Thanh tương lai biết run sợ trước những cơ hội tham ô, tham nhũng.
Trầm Bê, những kẻ đồng lõa và những kẻ dung dưỡng cho ông ta phải bị bắt và phải nhận hình phạt đích đáng. Đó không phải là sự trả thù. Đó là sự răn đe và là hồi chuông cảnh tỉnh cho những đại gia, doanh nhân đang hưởng lợi từ mối quan hệ gọi là “thân hữu” với giới chức hiện nay.
Nếu không muốn một ngày nào đó như Tăng Minh Phụng, như bầu Kiên, như Trầm Bê, các vị hãy tỉnh ngộ, hãy san sẻ bớt tài sản, trí tuệ và quyền lực của mình cho cộng đồng, theo cách có ý nghĩa nhất. Đó là bằng cách thúc đẩy tiến trình hiện đại hóa Việt Nam. Đó là làm sao để chúng ta có một nhà nước pháp quyền, làm sao chúng ta có một nền kinh tế thị trường đúng nghĩa.
Trong một đất nước hiện đại như vậy, không những chính các vị bình an vô sự để làm ăn, không lo anh nọ anh kia “khó ở”, mà con cháu các vị cũng được hưởng phước vững bền. Các vị đều rất thông minh, trí tuệ phải không, tin tôi đi. Nếu vẫn không tin tôi thì các vị thử nhìn lại lịch sử giai cấp tư sản phương Tây thế kỷ 18-19 mà xem, họ đã biết nhìn xa trông rộng, đã biết khôn ngoan như vậy đó.
Bây giờ nói tiếp, những kẻ gây tội ác (ở Việt Nam bây giờ, những kẻ tham ô, tham nhũng là những kẻ gây tội ác đáng khinh tởm nhất) phải được nhận diện và trừng trị đích đáng, nhưng đó mới chỉ là hớt váng miệng nồi. Thứ chúng ta cần hơn là một thiết chế đủ tốt để không tạo ra những trung tâm quyền lực, những trung tâm lợi ích mà tất cả đều nhăm nhe tranh giành, chiếm đoạt và trục lợi.
Tôi đã từng nói về ý tưởng này trong một bài viết cũ (ở dưới), thời gian gần đây tôi lại quay trở lại với ý tưởng này, tất nhiên trong một hoàn cảnh mới ở Việt Nam, khá khác so với thời điểm tôi viết bài này cách đây 4-5 năm.
-------------
NGUYÊN TẮC HẠN CHẾ SỰ ĐAM MÊ QUYỀN LỰC
J.Rousseau nói: “Người ta sinh ra tự do, nhưng rồi đâu đâu con người cũng sống trong xiềng xích”. Sử gia người Anh, Arnold J.Toynbee cho rằng câu nói này của Rousseau đã cô đọng lại “nguyên tắc cơ bản” của chủ nghĩa hoài cổ thế kỷ 18 ở phương Tây. Sau Rousseau, các môn đồ của ông, điển hình là Robespierre, bằng một tình yêu “trạng thái tự nhiên” hòa bình hoài cổ, cùng với sự hấp tấp, nóng vội đã đẩy nước Pháp vào “triều đại kinh hoàng” những năm 1793 – 1794 của lịch sử. Ngược lại, Toynbee đánh giá lời Machiavelli là “lời chân thật” dù có phần “tàn nhẫn” khi phơi bày bộ mặt đầy sát khí nơi vị vua hiền triết của Plato. Machiavelli – tác giả cuốn Quân Vương nói: “Bản chất con người là hay thay đổi. Thuyết phục thì dễ nhưng duy trì niềm tin mới là điều khó. Bởi vậy, cần phải đảm bảo rằng khi người ta không còn tin nữa thì phải dùng vũ lực buộc người ta phải tin”.
Toynbee đã dẫn ra các bằng chứng từ lịch sử để chứng minh rằng, giả định về một vị hoàng đế hiền triết của Plato trong tác phẩm Cộng Hòa là hoàn toàn phi thực tế. Toynbee viết: “Nếu vị vua hiền triết thấy không thể đạt được mục đích bằng sức quyến rũ của mình, ông ta sẽ vứt bỏ vẻ bề ngoài tự tại và vớ lấy thanh gươm”. Khi thanh gươm được vung lên tức là mọi khế ước xã hội đã bị xóa bỏ. Thần dân của vị hoàng đế rơi vào tình trạng mất dần và sau đó là mất hết tự do. Nhưng trớ trêu là những thanh gươm đó lại chưa bao giờ thôi hiện hữu, từ phương Đông sang phương Tây, từ thuở xa xưa loài người đến thế giới hiện đại và con người chưa bao giờ thôi sống trong xiềng xích.
Toynbee không phải không có lý, lịch sử nhân loại không thiếu những bằng chứng về ma lực khủng khiếp của quyền lực chính trị. Ngay cả vị vua hiền triết của Plato cũng sẵn sàng vứt bỏ tất cả vinh quang và sự tự tại của mình để cầm lấy thanh gươm, bảo vệ quyền lực chính trị thì thứ quyền lực đó phải được coi là có sức hấp dẫn vô giới hạn. Vì thế câu hỏi về một phương cách làm sao để ngay lập tức xóa bỏ đam mê quyền lực chính trị là câu hỏi vô nghĩa. Đam mê quyền lực chính trị, vì thế cần phải được nhìn nhận theo cách nhà xã hội học người Pháp Émile Durkheim nhìn về hành vi tội phạm diễn ra trong xã hội.
Durkheim cho rằng, hành vi tội phạm trong xã hội cũng bình thường như hệ thống trấn áp nó. “Thiết chế của hệ thống trấn áp là một sự kiện có tính phổ quát không kém gì sự hiện hữu của hiện tượng tội phạm và cần thiết không kém gì trạng thái lành mạnh của tập thể”. Ai cũng coi tội phạm là hành vi bị ghét bỏ và đáng bị ghét bỏ, nhưng cảm thức thông thường kết luận rằng hành vi ấy phải chóng vánh mất đi hoàn toàn là sai lầm. Người ta không thể định giá được sự hữu ích của các hành vi tội phạm đối với xã hội giống như không thể định giá sự đau khổ đối với con người. Durkheim lý luận: “Chẳng phải chúng ta đều ghét sự đau khổ đó sao? Tuy nhiên, thực thể nào không biết đau khổ ắt sẽ là một con quái vật”. Đam mê quyền lực chính trị vì thế cần phải được xem là một bản năng không thể muốn thay đổi là được và không dễ uốn nắn. Nhưng nó là một bản năng có thể được chế ngự cũng như tình trạng tội phạm trong xã hội và sự đau khổ nơi con người.
Đam mê quyền lực chính trị của con người luôn hiện hữu, luôn có khả năng tiến tới vô hạn và không có trường hợp ngoại lệ. Tức là nó có thể xuất hiện, cùng một mãnh lực dữ dội ngang nhau với tất cả mọi người. Con người càng ở gần vị trí có thể chiếm giữ quyền lực chính trị tối cao thì đam mê càng gia tăng. Mỗi chính thể vì thế cần phải được thiết kế, sẵn sàng cho khả ngăn ngừa mọi âm mưu chiếm đoạt quyền lực ở mọi thời điểm và bằng mọi phương cách ở mức độ tồi tệ nhất có thể.
Tocqueville đã phát hiện ra trong nền dân trị Mỹ, những thiết kế hữu hiệu cho mục đích ngăn ngừa sự đam mê quyền lực chính trị. Tocqueville mô tả, ở Mỹ, “các đam mê chính trị thay vì diễn ra chốc lát trên toàn bộ bề mặt đất nước như trên một thảm lửa, nó được va chạm mạnh mẽ với những lợi ích và đam mê cá nhân của mỗi bang. Và như thế, “quyền lực tối cao của Liên bang bị ngáng trở và không đầy đủ hoàn toàn, việc thực thi quyền lực vì thế không nguy hiểm cho tự do”. Ở Mỹ người ta “không thấy những kích động đam mê quyền lực ồn ào và quá trớn”.
Hạn chế đam mê quyền lực chính trị, bằng cách không tạo ra một cơ chế cho phép, một cá nhân hay một nhóm người có thể nắm trong tay quyền lực vô hạn đối với cộng đồng, đó có phải là thiết kế mang lại tự do, bình đẳng cho người dân Mỹ? Đó có phải là nguyên tắc mang lại sự thực thi đến mức gần như tối hảo cho quyền nhân dân tối thượng ở Mỹ như nhìn nhận của Tocqueville?
FB Nguyen Dac Kien
