Tổng kết tình hình Việt Nam 2016 (Thanh Phương-RFI)
Hệ quả của tình
trạng nợ công tăng cao là thâm hụt ngân sách triền miên. Việt Nam đang
có nguy cơ là bị cuốn sâu vào vòng xoáy vay để trả nợ, vay để bù đắp
thâm hụt ngân sách.
Formosa gây ô nhiễm khiến cá biển chết hàng loạt, thay đổi ban lãnh đạo sau những đấu đá quyết liệt ở Đại hội Đảng, Việt Nam tăng cường tiềm lực quân sự ở Biển Đông, Hoa Kỳ bãi bỏ lệnh cấm vận vũ khí Việt Nam, nợ công tăng cao đến mức báo động. Đó là một số trong những sự kiện đáng chú ý của thời sự Việt Nam năm 2016.
Cá biển chết hàng loạt
Có
thể nói sự kiện được bàn tán nhiều nhất và gây chấn động nhiều nhất
trong năm 2016 là vụ cá biển chết hàng loạt tại các tỉnh miền Trung vào
tháng Tư do các chất độc hại do nhà máy của công ty Formosa Hà Tĩnh thải
ra biển. Thảm họa môi trường chưa từng có ở Việt Nam đã gây thiệt hại
nặng nề cho ngư dân các vùng này, và thu hút sự chú ý của báo chí quốc
tế trong nhiều tháng.
Theo thẩm định của chính phủ trong một báo
cáo với Quốc Hội vào tháng Bảy, khối lượng cá bị chết tại các vùng bờ
biển miền Trung vào tháng Tư vừa qua lên đến 115 tấn, gây tác hại đến
việc kiếm sống của hơn 200 ngàn người, trong đó có 41 ngàn ngư dân.
Vào
tháng 06/2016, công ty Formosa đã thừa nhận trách nhiệm gây ô nhiễm
biển khiến cá chết hàng loạt và đã hứa sẽ bỏ ra tổng cộng 500 triệu đôla
để làm sạch nước biển và bồi thường cho những ngư dân bị thiệt hại.
Nhưng cho tới nay, nhiều người dân địa phương vẫn chưa nhận được tiền
đền bù, nên vẫn tiếp tục biểu tình phản đối Formosa, đòi bồi thường và
đòi đóng cửa công ty này. Trong tháng Chín, hàng trăm ngư dân cũng đã
tới tòa án Hà Tĩnh nộp đơn kiện Forrmosa, nhưng các hồ sơ kiện của người
dân đã bị tòa bác với lý do « không có đủ cơ sở đánh giá mức độ thiệt hại ».
Thảm
họa cá biển chết hàng loạt đã gây phẫn nộ dư luận Việt Nam và đã khơi
dậy một phong trào mạnh mẽ đòi chính quyền phải chú tâm hơn đến việc bảo
vệ môi trường khi cấp phép cho các dự án đầu tư ngoại quốc.
Đối
với các chuyên gia quốc tế về môi trường như ông Nguyễn Đức Hiệp tại
Sydney trong khi trả lời RFI ngày 04/07/2016, vụ Formosa là một bài học
đắt giá cho Việt Nam về việc kiểm soát tác động của các dự án đầu tư
ngoại quốc tại Việt Nam đối với môi trường biển.
Nhưng họa vô đơn
chí, không chỉ gặp nạn cá biển chết hàng loạt, các tỉnh miền Trung năm
nay còn gặp những trận lũ lịch sử. Thêm vào đó, các hồ thủy điện còn
đồng loạt xả lũ, khiến nhiều địa phương chìm trong biển nước. Theo số
liệu thống kê chính thức thì các trận mưa lũ đã khiến hơn 230 chết và
mất tích. Biết bao người dân đời sống vốn đã khó khăn nay càng thêm khốn
đốn vì các trận mưa lũ, xã lũ.
Thay đổi lãnh đạo
Chính
trường Việt Nam năm 2016 đã có nhiều thay đổi, với việc tại Đại Hội
đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ 12 họp vào đầu tháng Giêng, Ban Chấp Hành
Trung Ương khóa mới đã bầu lại ông Nguyễn Phú Trọng vào chức tổng bí
thư Đảng, chấm dứt một tuần họp kín đầy kịch tính với cuộc đấu đá quyết
liệt giữa phe của ông Trọng với phe của thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng. Việc
ông Trọng giành phần thắng đã kéo theo việc thay đổi ban lãnh đạo chính
quyền Việt Nam, với ba nhân vật đã được chọn trước lên thay thế ban lãnh
đạo cũ: bộ trưởng Công An Trần Đại Quang lên làm chủ tịch nước, phó thủ
tướng Nguyễn Xuân Phúc lên làm thủ tướng và phó chủ tịch Quốc Hội
Nguyễn Thị Kim Ngân lên làm chủ tịch Quốc Hội.
Ba nhân vật nói
trên đã được Quốc Hội mãn nhiệm bầu ngay vào chức vụ mới ngay cả trước
khi diễn ra bầu cử Quốc Hội khoá mới vào tháng 05/2016, một sự kiện bất
thường, tuy không phải là lần đầu tiên. Và Quốc Hội khóa mới dĩ nhiên là
đã bổ nhiệm lại ba người vào vị trí cũ.
Nội bộ chính quyền Việt
Nam 2016 cũng đã gặp không ít xáo trộn với vụ Trịnh Xuân Thanh, nguyên
phó chủ tịch tỉnh Hậu Giang, cựu chủ tịch hội đồng quản trị Tổng Công ty
Xây Lắp Dầu Khí Việt Nam PVC bị cáo buộc là có « hành vi cố ý làm trái »
gây thua lỗ hơn 3.000 tỷ đồng cho công ty. Nhưng chính quyền chưa kịp
bắt thì ông Trịnh Xuân Thanh đã trốn ra nước ngoài, có tin đồn là đã
trốn sang châu Âu, và cho tới nay vẫn biệt tăm, cho dù Việt Nam đã yêu
cầu Interpol phát lệnh truy nã quốc tế đối với nhân vật này và tổng bí
thư Nguyễn Phú Trọng đã liên tục hô hào « phải bắt cho bằng được ».
Vụ
Trịnh Xuân Thanh cho thấy là đấu đá nội bộ vẫn tiếp diễn ở Việt Nam,
nhất là vì ông Vũ Huy Hoàng, cựu bộ trưởng bộ Công Thương, cấp trên trực
tiếp trước đây của ông Trịnh Xuân Thanh, cũng đã bị kỷ luật, bị « cách chức »
cho dù không còn là bộ trưởng nữa. Đánh vào ông Trịnh Xuân Thanh và ông
Vũ Huy Hoàng cũng chính là đụng đến phe của Nguyễn Tấn Dũng.
Biển Đông : Việt Nam tăng cường tiềm lực quân sự
Về
tình hình Biển Đông, đáng chú ý là trong năm nay là việc Hà Nội đã tăng
cường tiềm lực quân sự và bồi đắp các đảo do Việt Nam kiểm soát để có
thể đối phó với Trung Quốc. Ảnh vệ tinh Mỹ chụp ngày 30/11/2016 cho thấy
Việt Nam có dấu hiệu bắt đầu công trình nạo vét tại Đá Lát (Ladd Reef),
một đá thuộc quần đảo Trường Sa, bên trên có sẵn một ngọn hải đăng và
một đồn lính nhỏ.
Trước đó, các hình ảnh vệ tinh do Trung Tâm
Nghiên Cứu Quốc Tế Và Chiến Lược (CSIS) cũng cho thấy là Hà Nội đã mở
rộng phi đạo và xây hai nhà chứa máy bay lớn trên một đảo của Trường Sa
để có thể tiếp nhận những phi cơ mới của không quân Việt Nam, như máy
bay giám sát biển PZL M28B và máy bay vận tải CASA C-295. Để mở rộng phi
đạo, Việt Nam đã bồi đắp đảo cho lớn hơn, tương tự như việc Trung Quốc
xây các đảo nhân tạo, tức bồi đắp các đá thành những đảo thật sự.
Hãng
tin Reuters tháng 08/2016 tiết lộ rằng Việt Nam cũng đã bắt đầu triển
khai các dàn tên lửa địa đối không ở quần đảo Trường Sa, nhưng Hà Nội
chưa xác nhận thông tin này.
Với nguy cơ chiến tranh tái diễn với
Trung Quốc do vấn đề Biển Đông, Việt Nam không có con đường nào khác hơn
là phải tiếp tục hiện đại hóa quân sự, mua thêm vũ khí và thiết bị quân
sự từ nhiều nguồn khác nhau, đặc biệt là từ Hoa Kỳ.
Mỹ bỏ cấm vận vũ khí
Trong
năm 2016, quan hệ Việt - Mỹ tiếp tục được tăng cường, kể cả về mặt quốc
phòng, đặc biệt với việc tổng thống Obama khi viếng thăm Việt Nam vào
tháng 05 đã loan báo bãi bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí cho Việt Nam.
Bãi bỏ hoàn toàn lệnh cấm bán vũ khí sát thương là điều mà Hà Nội vẫn
thúc giục Washington làm trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng tỏ ra hung
hăng trên vấn đề chủ quyền Biển Đông. Tuy nhiên, ông Obama cũng đã nói
rõ là việc bán vũ khí cho Việt Nam vẫn còn phải đáp ứng những yêu cầu
của Mỹ, trong đó có yêu cầu về nhân quyền.
Theo báo điện tử của
chính phủ Việt Nam, tổng thống tân cử của Mỹ Donald Trump, khi điện đàm
với thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc ngày 14/12, đã « khẳng định mong muốn hợp tác với Việt Nam để cùng thúc đẩy quan hệ ». Hai nhà lãnh đạo cũng đã « trao đổi phương hướng và biện pháp thúc đẩy quan hệ kinh tế, thương mại, đầu tư Việt Nam-Hoa Kỳ thời gian tới. »
Việt
Nam đã hy vọng là thông qua hiệp định Tự Do Mậu Dịch Đối Tác Xuyên Thái
Bình Dương sẽ củng cố hơn nữa quan hệ với Hoa Kỳ, giảm bớt sự lệ thuộc
vào Trung Quốc. Thế nhưng, tổng thống tân cử Donald Trump đã dập tắt hy
vọng đó khi tuyên bố rằng ngay trong ngày đầu tiên vào Nhà Trắng, ông sẽ
rút Hoa Kỳ ra khỏi TPP, một hiệp định mà theo ông chỉ bất lợi cho nước
Mỹ.
Tuy vậy, theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, trả lời RFI
ngày 21/11/2016, Việt Nam còn nhiều kênh khác để tiếp tục hội nhập kinh
tế thế giới.
Báo động nợ công
Nhưng trên
con đường phát triển kinh tế, có một nguy cơ rất lớn đang rình rập Việt
Nam, đó là món nợ công tiếp tục tăng cao và nay đã lên đến mức đáng báo
động.
Theo các số liệu do chính phủ đưa ra thì tốc độ tăng nợ công
của Việt Nam giai đoạn 2011 - 2015 là 18,4% một năm, gấp 3 lần tăng
trưởng kinh tế. Nợ công của Việt Nam năm 2016 được dự báo sẽ tăng lên
mức 64%, tức là tiến ngày càng gần đến mức trần cho phép (65% GDP). Trả
lời phỏng vấn RFI Việt ngữ ngày 28/11/2016, chuyên gia tài chính Huỳnh
Bửu Sơn ở Sài Gòn cho rằng nguyên nhân chính khiến nợ công Việt Nam tăng
nhanh là do hiệu quả của đầu tư công quá thấp.
Hệ quả của tình
trạng nợ công tăng cao là thâm hụt ngân sách triền miên. Việt Nam đang
có nguy cơ là bị cuốn sâu vào vòng xoáy vay để trả nợ, vay để bù đắp
thâm hụt ngân sách. Đây là những thách thức đối với nền kinh tế Việt Nam
trong những năm tới.