Tin đồn đổi tiền: Khi nào Việt Nam có thể đổi tiền? (VOA-Phạm Chí Dũng)
Rất có thể nhóm đầu cơ USD đã lợi dụng
kịch bản đổi tiền để tung tin đồn đổi tiền, khiến thị trường ngoại tệ
xáo động mạnh và làm cho bà con nháo nhào đổ tiền đồng ra để mua USD và
vàng.
Có lửa mới có khói
Cho dù Ngân hàng nhà nước Việt Nam đã
chính thức bác bỏ tin đồn xuất hiện vào cuối tháng 11, đầu tháng 12 năm
nay về việc cơ quan này sắp cho đổi tiền, nhưng thị trường và xã hội vẫn
không bớt bị ám ảnh về một tương lai tiền đồng trượt giá thê thảm.
Bằng chứng đang hiển hiện là bất chấp
thị trường bất động sản từ Bắc chí Nam vẫn tồn kho vài ba chục ngàn căn
hộ cùng đất nền bao la, vẫn xuất hiện một dòng tiền chảy vào khu vực này
trong những tháng qua. Bằng chứng rõ ràng hơn là xu hướng người dân đã
rút tiền gửi tiết kiệm để mua đất đang tăng dần với lý do hết sức đơn
giản “Ôm đất thì đất còn đó, chứ giữ tiền thì chẳng biết còn lại được
bao nhiêu”.
Đã từ lâu, chẳng có mấy người tin vào
Ngân hàng nhà nước bởi cơ quan này đã quá nhiều lần bất nhất về “sáp
nhập ngân hàng”, “giảm nợ xấu ngân hàng”, “giảm lãi suất cho vay”…, và
còn nhiều dấu hiệu Ngân hàng nhà nước liên quan mật thiết với các nhóm
lợi ích ngân hàng, vàng, chứng khoán, bất động sản và ngoại tệ.
Cách đây 30 – 40 năm, đã vài lần Ngân
hàng nhà nước kiên định bác bỏ tin đồn đổi tiền, nhưng sau đó việc đổi
tiền vẫn xảy ra và làm tuyệt đại đa số dân chúng hụt hẫng, khiến đời
sống bị đảo lộn một thời gian khá dài.
Trong vòng gần 4-5 năm trở lại đây, vào
một số lần thị trường chứng khoán hay bất động sản được giới đầu cơ nhăm
nhe “đánh lên”, từ một ngóc ngách tối đen nào đó lại bùng ra tin đồn
đổi tiền. Cho dù Ngân hàng nhà nước bao giờ cũng lên tiếng phủ nhận tin
đồn này, nhưng mọi việc vẫn quá trễ: nhóm “cá mập” đã ăn đủ khi xả hàng
lên đầu những kẻ ngờ nghệch.
Còn lần này thì sao?
Có lửa mới có khói. Không loại trừ những
thông tin bàn bạc trong nội bộ Chính phủ và Ngân hàng nhà nước về kịch
bản đổi tiền cho những năm tới đã bị tiết lộ ra ngoài, rơi vào tầm ngắm
của các nhóm đầu cơ.
Một trong những nhóm đầu cơ đang tỏ ra hưng phấn là nhóm “đánh lên” USD và vàng.
Trong những ngày qua, giá USD trong ngân
hàng và chợ đen bất thần tăng mạnh, được lý giải là “tăng theo thế
giới”. Còn giá vàng trong nước thêm một lần nữa chênh cao hơn giá vàng
thế giới đến hơn 4 triệu đồng. Nhưng cứ nhìn vào cách ứng xử mập mờ và
bất nhất của Ngân hàng nhà nước, nhiều người nhận ra đợt tăng USD và
vàng lần này là một cú “đánh lên” của “nhà cái”.
Một lần nữa giới quan chức lãnh đạo của
Ngân hàng nhà nước tuyên bố “quyết tâm chính trị” về việc sẽ tung quỹ dự
trữ ngoại hối đến 40 tỷ USD để cân bằng thị trường ngoại tệ, song giá
USD chợ đen đã vọt mạnh qua mốc 23.000 đồng/USD.
Chẳng ai lạ gì xứ Việt Nam thời tư bản
hoang dã. Bối cảnh kinh tế đang suy yếu và suy sụp, các thị trường chứng
khoán, bất động sản hầu như tê liệt. Chỉ còn vàng và USD. Nếu không
“đánh lên” USD và vàng thì nguyên năm 2016 sẽ chẳng làm ăn được gì.
Tháng 8 năm 2015 cũng có một đợt “đánh
lên” USD và vàng, và theo một quy luật nào đó thì mỗi năm cần phải tạo
ra một đợt tăng giá giả tạo.
Rất có thể nhóm đầu cơ USD đã lợi dụng
kịch bản đổi tiền để tung tin đồn đổi tiền, khiến thị trường ngoại tệ
xáo động mạnh và làm cho bà con nháo nhào đổ tiền đồng ra để mua USD và
vàng.
Những vớt vát cuối cùng
Niềm an ủi duy nhất dành cho chút uy tín
còn lại của Ngân hàng nhà nước khi thông báo bác tin đổi tiền là khách
quan mà xét, hiện thời chưa có lý do nào đủ thuyết phục để đổi tiền.
Lý do cấp bách nhất để tiến hành đổi
tiền là mức độ trượt giá ngoài tầm kiểm soát của đồng nội tệ so với
ngoại tệ mạnh. Trong hai đợt đổi tiền năm 1978 và năm 1986, lạm phát ở
Việt Nam đều tăng vọt từ 50% đến 700%. Chiến dịch “giá – lương – tiền”
được chủ xướng bởi Tố Hữu – một nhà thơ đi làm chính trị và tệ hơn nữa
là điều hành kinh tế – đã khiến cả xã hội kinh hoàng. May mà hồi đó mới
“giải phóng” nên vị thế của những người cộng sản vẫn chưa mấy suy suyển,
chứ nếu thời này mà lạm phát vài trăm phần trăm và lại cộng thêm một ủy
viên Bộ Chính trị như Tố Hữu thì không biết sự thể sẽ hỗn loạn đến đâu.
Còn hiện thời, tình hình vẫn tạm nằm
trong vòng tay kiểm soát của chính quyền. Trừ năm 2011 là thời điểm mà
chính quyền buộc phải thừa nhận tỷ lệ lạm phát đã lên gần 20% (trong khi
mặt bằng giá cả thực tế lên ít nhất gấp rưỡi), mức lạm phát năm 2016
chỉ khoảng 5% (theo báo cáo của chính quyền).
Tuy nhiên theo ước tính thực tế của một
số chuyên gia độc lập cùng các bà nội trợ phải đi chợ hàng ngày, mức
trượt giá của đồng Việt Nam có thể lên đến 30% trong năm 2016.
Tuy thế, 30% vẫn chưa phải là cái gì quá
đáng, cho dù vì thế mà tăng trưởng GDP thậm chí có thể âm dữ dội. Một
trong những sở đoản của Ngân hàng nhà nước là cần thiết thì in tiền, và
càng cấp bách thì in càng nhiều tiền. Không phải ngẫu nhiên mà sau lời
than thở chưa từng có của Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh
vào cuối năm 2015: “Ngân sách chỉ còn 45 ngàn tỷ đồng mà không biết chi
cho cái gì”, từ đầu năm 2016 đến nay nhiều cán bộ hưu trí cho biết họ
nhận lương hưu bằng tiền mệnh giá 500 ngàn đồng mới cứng, chắc chắn chưa
qua lưu hành. Cũng nhiều người chắc mẩm là loại tiền này chỉ mới được
in ra cấp thời.
Không có gì lạ, trong lúc các báo cáo
vẫn cố “nén” mức lạm phát dưới 5%, giá cả nhiều mặt hàng ngoài chợ vẫn
tăng đều đặn từ 30 – 50% mỗi năm. Thậm chí vào những thời điểm xảy ra
bão lũ hoặc có tin tăng lương cơ bản cho công nhân viên chức, chợ búa
lại như sốt hàng với những cú nhảy vọt gấp đôi.
Nhưng với Ngân hàng nhà nước, vẫn còn
một yếu tố nữa để có thể giúp đôi chút cho nhiệm vụ “bình ổn tỷ giá”, đó
là kho dự trữ ngoại hối của Việt Nam đã tăng đến 40 tỷ USD. Tuy con số
40 tỷ USD này vẫn chưa hề được Ngân hàng nhà nước công khai về kết cấu
của nó (bao nhiêu USD, bao nhiêu vàng, bao nhiêu trái phiếu quốc tế…),
song đây là một yếu tố tâm lý mà không làm cho thị trường ngoại tệ quá
khan USD, do đó có thể duy trì nhiệm vụ “kềm chế lạm phát”.
Khi nào đổi tiền?
Nhưng kho dự trữ ngoại hối quốc gia không phải là bất biến, càng không phải là cái thùng không đáy.
Vào cuối năm 2015, kho dự trữ này đã
tuột từ 38 tỷ USD xuống còn 30 tỷ USD. Dù Ngân hàng nhà nước không dám
đưa ra bất kỳ giải thích nào cho hiện tượng “không cánh mà bay” này,
nhưng rất nhiều người nghi ngờ về tình trạng thâm lạm và cạn kiệt ngân
sách đã khiến Chính phủ phải vay mượn vô tội vạ từ quỹ dự trữ ngoại hối.
Một trong những bằng chứng hiển nhiên lộ ra từ cơ chế vay mượn này là
Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã từng chỉ đạo Bộ Tài chính vay 1 tỷ USD từ
Ngân hàng nhà nước để “bù đắp khó khăn ngân sách”.
Thế nhưng từ năm 2014, quỹ dự trữ ngoại
hối đã không còn được chia năm xẻ bảy thoải mái như trước. Từ năm 2014,
Chính phủ Việt Nam đã thực sự bước vào nhiệm vụ chuyên trách trả nợ nước
ngoài. Nhiều khả năng trong nguyên năm 2016, Ngân hàng nhà nước phải
“gom” USD từ các ngân hàng thương mại và nguồn trôi nổi trên thị trường
để có đủ 12 tỷ USD trả nợ cho các chủ nợ quốc tế và trong nước theo đúng
lịch thanh toán.
Trong lúc đó, kinh tế Việt Nam lại đang đối mặt với đủ vấn đề: nợ công, nợ xấu, ngân sách và lạm phát.
Nhưng nếu lạm phát những năm sau vẫn
tiếp tục tăng đều đặn như năm 2016, khả năng đổi tiền có thể xuất hiện
vào cuối năm 2017 hoặc sang năm 2018.
Mà kịch bản lạm phát vượt mặt lại khá dễ
xảy ra. Chưa xét đến xu thế tăng dần, lập kỷ lục và có vẻ khá ổn định
của đồng đôla Mỹ, cú trượt giá về đáy 8 năm của đồng Nhân dân tệ mà do
đó đồng Việt Nam bắt buộc phải bị trượt giá theo, tình trạng suy thoái
kinh tế còn lâu mới ngóc đầu lên được ở Việt Nam sẽ khiến các khu vực
sản xuất và kinh doanh tiếp tục đình trệ, nguồn thu thuế từ doanh nghiệp
và từ dân giảm mạnh, càng sinh thêm nạn in tiền bừa bãi và kích thích
lạm phát. Trong quang cảnh đó, nếu hệ thống ngân hàng bị bùng vỡ một bộ
phận và tệ hơn nữa là dẫn đến phản ứng dây chuyền trong phần lớn hệ
thống này, sẽ không còn gì có thể kìm giữ tương lai của khủng hoảng kinh
tế.
Khi đó, đổi tiền sẽ chỉ là một trong
những “nhiệm vụ cấp bách” phải làm, nhưng có khi chỉ là “chuyện nhỏ” nếu
so sánh với “nguy cơ tồn vong của chế độ” như nỗi lo lắng khôn nguôi
của Tổng Bí thư Trọng và ê kíp “tư bản cuồng nhiệt” của ông…
