‘‘Vận mệnh châu Á’’ đang được quyết định tại Hồng Kông (RFI)
"Ông Jimmy Lai, người sáng lập nhật báo Apple Daily, nhật báo số một của thành phố, cảnh báo là tương lai dân chủ tại Hồng Kông là bất định, cuộc chiến sẽ còn kéo dài đến năm 2047, cho đến khi đặc khu này hoàn toàn mất quy chế bán tự trị, theo dự kiến." Chúng tôi không chia sẻ nhận định này, sự sụp đổ của Trung Quốc đã tới rất gần, người Hồng Kông chỉ cần giữ được tình trạng của mình thêm 5 năm nữa thì tình hình sẽ khác hẳn. Có thể trong tương lai Hồng Kông sẽ trở thành một phần của Quảng Đông - khi tỉnh này ly khai khỏi Trung Quốc, sau khi Trung Quốc sụp đổ và tan rã thành nhiều quốc gia.
Báo chí Pháp hôm nay tràn ngập bài viết về Hồng Kông sau ngày xuống đường phản kháng quy mô khổng lồ chống dự luật dẫn độ sang Trung Quốc, bất chấp việc chính quyền đình hoãn dự luật. Trang nhất Le Figaro đăng hình dòng người kín đặc con đường trung tâm thành phố, với tiêu đề : « Tại Hồng Kông, 2 triệu người xuống đường thách thức Bắc Kinh, bất chấp chính quyền lùi bước ». Les Echos có bài của Dominique Moisi, với tựa đề « Khi vận mệnh châu Á được quyết định tại Hồng Kông ».
Theo nhà địa chính trị học Pháp, các cuộc biểu tình phản kháng khổng lồ tại Hồng Kông cho thấy một « không khí căng thẳng chung của toàn khu vực », trong bối cảnh đặc biệt : 30 năm thảm sát Thiên An Môn và cũng là 30 năm bức tường Berlin sụp đổ, kết liễu sự phân liệt của châu Âu thành hai khối, Đông và Tây.
Công dân nhiều quốc gia châu Á hiện tại đang đứng trước lựa chọn : Có chấp nhận theo đuổi tăng trưởng kinh tế và tình trạng được gọi là « ổn định » xã hội hay không, nếu các quyền căn bản của họ bị xâm phạm. Theo tác giả, mâu thuẫn chủ yếu hiện nay tập trung vào thế đối đầu giữa các chế độ, như Trung Quốc, lấy việc tập trung quyền lực tuyệt đối làm điều kiện căn bản cho thành công kinh tế, và bên kia là các xã hội « trưởng thành », nơi người dân không chấp nhận vận mệnh của mình bị các chế độ độc tài quyết định.
Đối với ông Tập Cận Bình, việc tập trung quyền lực tuyệt đối - với bàn tay sắt không cần bọc nhung - là điều kiện cho sự ổn định chính trị, và tăng trưởng kinh tế. Đối với Bắc Kinh, thảm sát Thiên An Môn mở đầu cho một thời kỳ tăng trưởng kéo dài (đây là điều hoàn toàn đi ngược lại với sự thực lịch sử, vì tăng trưởng đã bắt đầu tại Trung Quốc trước Thiên An Môn - theo tác giả), còn việc bức tường Berlin sụp đổ đã dẫn đến « sự lộn xộn, nếu không phải là sự hỗn loạn ».
Tuy nhiên, những cuộc phản kháng tại Hồng Kông vừa qua cho thấy sự tập trung quyền lực ngày càng lớn của ông Tập Cận Bình đã không dẫn đến ổn định. Tại Hồng Kông, chính quyền Trung Quốc đã đi quá xa. Nhà chính trị học Dominique Moisi nhận xét : Các chế độ độc tài tưởng rằng họ đi đúng hướng khi kích động tình cảm dân tộc của dân chúng, với quan điểm « Hãy tự hào về tổ quốc, về nền văn hóa của mình ! Hãy phát triển kinh tế ! Còn các quyền tự do không phải là điều quá quan trọng ». Nhân danh vinh quang Trung Hoa, Bắc Kinh thúc đẩy người Hoa thần phục chế độ cộng sản.
Hồng Kông : Tuyến đầu của thế giới dân chủ tại châu Á
Tuy nhiên, hiện thực là phức tạp hơn nhiều. Nhiều công dân Hồng Kông - cho dù cảm thấy mình là người Trung Quốc, cũng như nhiều người Singapore gốc Hoa - vẫn hiểu rằng có một sự khác biệt không hề nhỏ giữa họ và dân cư Hoa Lục. Đó là họ được sống trong một Nhà nước pháp quyền như Singapore, hoặc nếu không cũng là trong một nền dân chủ hiện thực, cho dù bị khống chế về nhiều mặt, như trường hợp Hồng Kông.
Nhà địa chính trị học Pháp nhấn mạnh là toàn bộ lục địa châu Á hiện nay đang trong tình trạng đối đầu gia tăng, giữa các chế độ tập quyền và các quốc gia gắn bó với nền dân chủ. Ấn Độ và Nhật Bản xích lại gần nhau để đối trọng lại với Trung Quốc, và các quốc gia châu Á nói trên làm điều này trong khuôn khổ một Liên minh các nền dân chủ đang hình thành tại « khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương ». Sự độc đoán và tham vọng bành trướng của chính quyền Bắc Kinh càng gia tăng, thì liên minh các nền dân chủ châu Á ngày càng siết chặt. Chính theo nghĩa đó, có thể nói tương lai châu Á hiện đang được quyết định tại Hồng Kông, vùng đất nằm trên tuyến đầu của các nền dân chủ châu Á.
Chiến lược của Tập Cận Bình đã bị ngăn chặn
« Chiến lược của ông Tập Cận Bình bị ngăn chặn » là một phân tích khác trên Le Figaro. Đây là lần đầu tiên kể từ khi nắm quyền năm 2012, « Hoàng đế đỏ » đã phải lùi bước trước áp lực đường phố.Tình hình là khác hẳn so với hồi năm 2014, khi « cuộc cách mạng dù vàng » làm tê liệt trung tâm Hồng Kông trong hơn 2 tháng cũng không buộc Bắc Kinh đổi ý.
Theo nhà Trung Quốc học Jean-Pierre Cabestan, Đại học Báp-tít Hồng Kông, Bắc Kinh yêu cầu lãnh đạo đặc khu « từ bỏ » dự luật này, cho dù bà Lâm đã tuyên bố đình hoãn. Le Figaro điểm lại bước ngoặt thứ Năm tuần trước, sau ngày đụng độ dữ dội giữa người biểu tình và cảnh sát, lãnh đạo Hồng Kông đã phải bí mật gặp đại diện của Bắc Kinh tại Thâm Quyến. Theo nhiều nhà quan sát, Bắc Kinh xem việc lãnh đạo Hồng Kông cho phép cảnh sát sử dụng bạo lực quá đà là « phản tác dụng ».
Theo nhà bình luận chính trị Hồng Kông Lâm Lập Hòa (Willy Lam), phong trào phản kháng dữ dội tại Hồng Kông đã khiến ông Tập « mất mặt ».
Tình hình Hồng Kông trở nên bốc lửa đúng vào lúc ông Tập đang đứng trước áp lực rất lớn từ Mỹ, trong chiến thương mại song phương, mà hai bên đều tuyên bố muốn sớm ký thỏa thuận hưu chiến. Có một dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh đang bắt đầu bỏ rơi bà Lâm, đó là tuyên bố của đại sứ Trung Quốc tại Anh : Dự luật dẫn độ sang Hoa Lục chỉ là « sáng kiến riêng » của lãnh đạo Hồng Kông, chứ không phải của chính quyền Trung Quốc. Bắc Kinh đang tìm cách biến bà Lâm thành « hình nhân thế mạng », để tránh nỗi giận Hồng Kông trực tiếp hướng vào Đảng Cộng Sản và chính quyền trung ương.
Thế hệ Dù vàng trưởng thành : « Năng lượng của nỗi tuyệt vọng »
Le Figaro cũng có một bài viết khác về Hồng Kông mang tựa đề « Thế hệ ‘‘Dù vàng’’ hết ngây thơ ». Phong trào phản kháng chống dự luật dẫn độ gắn liền với sự trưởng thành của giới trẻ Hồng Kông, từng đứng lên chống lại các quyết định độc đoán của chính quyền, với phong trào 2014.
Theo Le Figaro, chính lớp trẻ với tâm lý đầy « lo hãi » (do nền dân chủ đặc khu ngày càng bị bóp nghẹt) nhưng cũng khát khao lý tưởng đã làm nên « chiến thắng đầu tiên » cho lực lượng dân chủ Hồng Kông. Poly, một thiếu nữ, thành viên trụ cột của phong trào, cho biết họ đã rút ra được nhiều bài học từ các sai lầm trong quá khứ và kiên định hơn. Cựu nghị sĩ ủng hộ dân chủ, bà Margaret Ng, nhận xét là « sự quả cảm của giới trẻ khiến tôi nhớ đến các sinh viên tranh đấu năm xưa trên quảng trường Thiên An Môn. Họ sẵn sàng hy sinh vì thành phố của mình ».
Theo Hoi Yi, một người biểu tình 24 tuổi, thì cuộc chiến chống lại dự luật dẫn độ là vấn đề « sống chết » của Hồng Kông. Chính nỗi tuyệt vọng đã làm dấy lên một năng lượng mới trong giới trẻ, cho dù tất cả các lãnh đạo năm 2014 đều đang ngồi sau song sắt. Một trong các điểm mới của phong trào hiện nay là giới trẻ không còn đối lập phe chủ trương cứng rắn với phe chủ trương ôn hòa. Vẫn theo cô Poly, giờ đây tất cả đoàn kết lại, mọi người quyết định không chỉ trích lẫn nhau. Mỗi khi phải đối đầu với cảnh sát những người thuộc nhóm cứng rắn lên tuyến đầu, trong lúc nhóm ôn hòa tiến hành các hoạt động tranh thủ dư luận.
Cuộc chiến còn kéo dài …
Tuy nhiên, ông Jimmy Lai, người sáng lập nhật báo Apple Daily, nhật báo số một của thành phố, cảnh báo là tương lai dân chủ tại Hồng Kông là bất định, cuộc chiến sẽ còn kéo dài đến năm 2047, cho đến khi đặc khu này hoàn toàn mất quy chế bán tự trị, theo dự kiến.
Trả lời phỏng vấn báo Les Echos, nhà Trung Quốc học Jean-Pierre Cabestan cũng lưu ý là phong trào phản kháng mới chỉ chiến thắng một trận đầu, Bắc Kinh sớm hay muộn cũng sẽ trở lại. Và yêu sách của người biểu tình hiện nay chỉ là giữ chế độ chính trị tại Hồng Kông ở nguyên trạng, so với thời điểm 1997, chứ không phải đòi hỏi thêm quyền dân chủ như hồi 2014.
Hồng Kông vẫn là « nguồn lợi lớn »
Theo báo chí Pháp, việc Bắc Kinh phải lùi bước một phần chủ yếu là do lo ngại thị trường phản ứng tiêu cực. Libération nhấn mạnh đến việc tập đoàn bất động sản Goldin từ bỏ một dự án lớn tại Hồng Kông trong bối cảnh khủng hoảng là một dấu hiệu cho thấy dự thảo luật dẫn độ đe dọa ổn định kinh tế của đặc khu và sự an toàn pháp lý mà Hồng Kông được hưởng cho đến nay.
Les Echos nhấn mạnh là, đối với Bắc Kinh, với tư cách thị trường tài chính hàng đầu châu Á, nơi các doanh nhân được luật pháp bảo vệ nghiêm ngặt, khác hẳn với Hoa lục, Hồng Kông vẫn còn là một nguồn tài chính quan trọng cho các hoạt động doanh nghiệp tại Trung Quốc, một « lá chủ bài kinh tế » của Bắc Kinh.
