'Phải đóng cửa vĩnh viễn Formosa'? (Mỹ Hằng-BBC)
TT Nguyễn Xuân Phúc từng 'nổ' rằng nếu Formosa "vi phạm" về vấn đề xả thải gây ô nhiễm môi trường một lần nữa (sau vụ gây ô nhiễm kinh hoàng năm 2016) thì chính phủ sẽ đóng cửa Formosa. Thế nhưng Formosa vẫn tiếp tục tồn tại và gây ô nhiễm trầm trọng từ biển đến không khí theo kiểu "đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt" mà chính phủ của ông giờ ở đâu? Bao giờ thì các ông đóng cửa Formosa?
Cá tiếp tục chết ở các tỉnh ven biển
miền Trung trong khi giới chức không quản lý được hàng triệu tấn chất
thải độc hại của Formosa mỗi năm.
"Một là Formosa phải dừng lại, hai là phải khắc phục
hậu quả. Ở đây họ không dừng mà cũng không có động thái gì khắc phục cả,
họ vẫn đang tiếp tục làm ô nhiễm môi trường Việt Nam. Formosa nên bị
đóng cửa, nếu chính phủ làm mạnh tay," bà Ngô Thị Lan Phương, Giám đốc
Trung tâm Phát triển Cộng đồng Bền vững nói với Mỹ Hằng của BBC hôm
14/5.
Bình luận của bà Phương được đưa ra trong bối cảnh Formosa
Hà Tĩnh bị phát hiện thải ra hơn 3 triệu tấn phế phẩm mỗi năm và có
nhiều sai phạm trong buôn bán các chất thải này. Cùng lúc đó tiếp tục có
tin cá chết.
Cá liên tục chết
Sự việc mới đây nhất xảy ra hôm 10/5, xác cá chết
trôi dạt vào bờ biển Nguyễn Tất Thành, TP Đà Nẵng kéo dài tới hơn 1 km,
bốc mùi hôi thối, theo Người Lao Động.
Cá
chết nhiều nhất tại cửa xả Phú Lộc với số lượng lên đến vài trăm
kilogram. Ngoài ra, người dân cũng phát hiện nước biển đổi màu và sủi
bọt bất thường.
Sự việc tương tự đã xảy ra tại chính bờ biển Nguyễn Tất Thành tháng 4/2018, số cá chết lên tới 2 tấn.
Hôm
11/5, cá heo trắng đầu đàn cùng cả đàn ngàn con dạt vào bờ biển Vũng
Áng, Hà Tĩnh, nơi gần nhà máy Formosa. Thông tin này được đăng tải trên
báo Thanh Niên nhưng sau đó bị gỡ xuống.
Tháng 4/2018, hàng trăm kilogram cá, mực chết tại bờ biển Vũng Áng, Hà Tĩnh.
Năm
2018, cá liên tục chết tại khu vực xã Kỳ Anh, Hà Tĩnh và huyện Quỳnh
Lưu, Nghệ An. Riêng tại Quỳnh Lưu, số cá chết lên tới 1.500 tấn.
Những
sự việc này xảy ra sau khi nhà máy thép Formosa của Đài Loan, đóng tại
Hà Tĩnh, được hoạt động trở lại năm 2017, làm dấy lên nghi ngờ rằng
Formosa tiếp tục là thủ phạm, đặc biệt sau khi công ty này bị phát hiện
đang tồn đọng 900.000 tấn chất thải độc hại mà BBC đã có bài viết.
Sau
các vụ cá chết, giới chức địa phương thường cho hay đã lấy mẫu xét
nghiệm để tìm nguyên nhân. Nhưng cho tới nay chưa có kết quả nào được
công bố chính thức và công khai.
'Khói bụi vẫn mù mịt'
Một bạn trẻ quê gốc Nghệ An, hiện đang giúp việc tại
Giáo xứ Quảng Bình, đề nghị không nêu tên, nói với BBC hôm 14/5 rằng
tình hình môi trường sau khi Formosa hoạt động trở lại năm 2017 không
được cải thiện.
Trong suốt ba năm qua, bạn trẻ này giúp việc cho
các cha tại Quảng Bình để thu thập thông tin từ các hộ ngư dân bị ảnh
hưởng bởi thảm họa Formosa tại ba địa phương là Hà Tĩnh, Quảng Bình và
Nghệ An. Mục đích là để giúp người dân ở đây 'đòi công lý' sau khi việc
bồi thường được cho là không thỏa đáng.
"Số người tôi gặp rất nhiều, riêng một giáo xứ đã gặp tới khoảng 1000 giáo dân."
"Thiệt hại rất lớn, có nhiều hộ chỉ nhận được một phần
bồi thường, có hộ không nhận được. Trong khi đó, nhiều hộ vay mượn hàng
tỷ đồng để đi biển bị mất sạch. Nay họ phải bán thuyền, bán lưới, lang
bạt sang các tỉnh khác và sang Hàn Quốc làm thuê."
"Việc bồi
thường đã kết thúc từ lâu rồi, xu hướng của người dân là không nhận thì
không được. Nhưng sau khi nhận, họ tiếp tục khiếu kiện để đòi bồi thường
thỏa đáng. Các chứng cứ này được thu thập và gửi cho luật sư tại Đài
Loan để giúp đỡ về pháp lý."
Cũng theo bạn trẻ này, các ống cống
cắm dưới biển của nhà máy Formosa Hà Tĩnh vẫn hoạt động, nhưng chỉ xả
thải vào những ngày biển động - khi người dân không thể ra biển được.
Khi đó có những thợ lặn chứng kiến. Nhiều thợ lặn từng bị khó thở, ngất
xỉu khi lên bờ.
"Tôi từng có việc thường xuyên phải chạy xe ngang
qua nhà máy Formosa, và chứng kiến các cột khói bốc lên cuồn cuộn. Nhưng
hoạt động xả khói này chủ yếu diễn ra rầm rộ vào ban đêm."
"Cách
nhà máy Formosa Hà Tĩnh 3km vẫn có thể thấy khói bụi mù mịt. Các nhà dân
ở khu vực này treo quần áo trắng trước nhà buổi sáng thì buổi chiều
chúng đen kịt."
'Gang xỉ' độc hại thành hàng hóa?
Hôm 8/5, Bộ Tài nguyên và Môi trường nói với báo chí
Việt Nam rằng chưa nhận được văn bản kiến nghị từ công an Hà Tĩnh về vụ
việc Formosa tồn đọng khoảng 900.000 tấn phế thải độc hại, và mỗi năm
phát sinh hơn 3 triệu tấn chất thải rắn.
Bài viết về vụ việc này
đăng kèm công văn số 495/CAT - CSMTr của công an Hà Tĩnh gửi UBND tỉnh
Hà Tĩnh và Bộ Tài nguyên Môi trường hôm 6/4, đăng trên tờ Một thế giới,
được Báo Mới đăng lại, đã bị xóa.
Bộ này cũng khẳng định là từ
sau sự cố năm 2016 thì việc theo dõi, kiểm tra xả thải của Formosa Hà
Tĩnh diễn ra liên tục 24/24 và hiện số phế thải khổng lồ của Formosa
đang được 'lưu giữ an toàn'.
Đại diện Bộ này nói một số lượng lớn
phế thải của Formosa như xỉ gang, xỉ thép đã được bán cho các nhà máy xi
măng trong nước, hoặc xuất khẩu ra nước ngoài để tái sử dụng, hoặc dùng
làm vật liệu san lấp cho các công trình xây dựng, giao thông.
Tuy
nhiên các chuyên gia môi trường cho hay nhiều phế liệu của Formosa khi
đưa vào tái sử dụng sẽ sinh ra chất thải độc hại nếu không được kiểm
soát chặt chẽ.
Ngoài ra, Formosa thực tế tự thuê các đơn vị tư
nhân phân tích chỉ tiêu môi trường của các chất xả thải, cơ quan chức
năng không lấy mẫu đối chứng, nên kết quả 'khó khách quan', theo điều
tra của cảnh sát môi trường Hà Tĩnh.
Thêm nữa, việc mua bán khối lượng phế thải khổng lồ của Formosa được cho là diễn ra 'bát nháo', 'khó kiểm soát', theo Tiền Phong.
Theo
điều tra của Tiền Phong, chính ông Hoàng Văn Thức, Phó Tổng cục trưởng
Tổng cục Môi trường đã ký công văn hợp thức hóa 'gang xỉ' là 'sản phẩm
hàng hóa' chứ không phải 'chất thải' nguy hại. Từ đó mở đường cho phế
thải này từ Formosa Hà Tĩnh tuồn về các cơ sở gang thép Thái Nguyên với
số lượng khoảng 70.000 tấn/năm.
Formosa cũng cung cấp gang xỉ qua
nhiều trung gian, các trung gian này bán lại gang xỉ cho các nhà máy và
cả tư nhân ở Thái Nguyên.
Đầu tháng 5/2019, chính sở Tài nguyên
Môi trường Thái nguyên đã có văn bản gửi cấp Bộ, cho biết xỉ gang
Formosa Hà Tĩnh bán cho các đơn vị ở tình này là phế thải nguy hại, có
chứa nồng độ pH vượt ngưỡng quy chuẩn hiện hành, theo Tuổi Trẻ.
Gang
xỉ mà ông Thức đang cho phép Formosa buôn bán thực chất là xỉ khử lưu
huỳnh. Khi đưa vào tái chế ở các lò hồ quang sẽ phát thải ra lượng lớn
khí SO2 độc hại.
Chính Formosa Hà Tĩnh cũng 'đánh tráo khái
niệm', gọi bùn thải, trong đó có loại bùn lò cao chứa chì độc hại, là
'bùn khoáng', 'bùn quặng' - hai loại khoáng chất thiên nhiên quý giá.
"Người
ta đang cố tình đánh tráo tên chất thải nhằm đánh tráo bản chất về sự
độc hại của chất thải," theo một vị chuyên gia nói với Tiền Phong.
BBC đã liên hệ với một số chuyên gia môi trường tại Việt Nam để đề nghị bình luận về vụ việc, nhưng không được hồi âm.
'Phải đóng cửa vĩnh viễn Formosa'?
"Tôi
có đọc được tin mới đây về việc Formosa tiếp tục xả thải ra môi trường,
trong khi Bộ Tài nguyên Môi trường chưa thấy có động tĩnh gì," bà Ngô
Thị Lan Phương, Giám đốc Trung tâm Phát triển Cộng đồng Bền vững nói với
BBC hôm 14/5.
"Ở Việt Nam chưa có luật biểu tình nên tôi chỉ
chia sẻ các thông tin này trên Facebook và trên trang của Trung tâm để
mọi người cùng góp tiếng nói, xem chính phủ có động thái gì không. Theo
kinh nghiệm của tôi, ở các nước có luật biểu tình thì riêng phản ứng của
người dân cũng khiến công ty đó phải chỉnh sửa lại hoạt động của mình.
Nhưng ở Việt Nam người dân đi biểu tình thì thậm chí còn bị bắt giữ.
Chính phủ hạn chế quyền biểu đạt của người dân nên họ không thể hiện
được thái độ của mình với việc xả thải của Formosa. Chính quyền thì
không làm gì được và cũng không cho dân làm gì cả."
"Không chỉ
riêng vụ Formosa mà những vụ việc hủy hoại môi trường thì tôi cho rằng
mọi người dân Việt Nam đều có trách nhiệm cùng lên tiếng."
Bà
Phương cũng nói hiện thời thông tin về vụ việc còn quá mới nên chưa kịp
có kế hoạch gì, nhưng chắc chắn các nhóm môi trường sẽ lên tiếng kiến
nghị về vụ việc. Và nếu chính phủ cho biểu tình thì bà đã 'xuống đường'
rồi.
"Formosa vẫn đang tiếp tục làm ô nhiễm môi trường Việt Nam.
Nếu họ không tuân thủ thì thì nên bị đóng cửa, nếu chính phủ làm mạnh
tay," bà Phương nói.
Nhà toán học, blogger Phạm Minh Hoàng thì
viết trên Facebook cá nhân rằng sự việc Formosa thải ra hơn 3 triệu tấn
phế phẩm mỗi năm là một 'cú sốc' đối với người dân và rằng "Phải đóng
cửa vĩnh viễn Formosa!"
"Ngày 1/7/2016, trong lúc Formosa đang
nóng, ông Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, "không thể vì phát triển kinh tế,
vì thu hút đầu tư mà bỏ qua môi trường, nhất là môi trường sống của
người dân... Vậy thì đứng trước sự việc 3,5 triệu tấn bùn thài này, đây
có phải là cơ hội để ông thực hiện tuyên bố "kiên quyết đóng cửa" hay
không?"