Thế Cờ Vây (Phạm Phú Khải)
Việt
Nam không thiếu nhân tài, không thiếu lòng yêu nước, nhưng thiếu
lãnh đạo sáng suốt, trong sạch và có tầm nhìn. Lãnh đạo sáng
suốt phải bắt đầu bằng tinh thần biết lắng nghe. Bước đầu
tiên và quan trọng nhất là chấp nhận các tiếng nói khác biệt
để tìm ra lẽ phải. Không ai được độc quyền về lẽ phải. Cùng
nhau, những trái tim và khối óc Việt Nam, như các thế hệ cha
ông của chúng ta đã từng làm trong hai ngàn năm qua, sẽ tìm ra
phương cách xây dựng lại sức mạnh dân tộc để ngăn cản hiểm hoạ
và các bước tiến thâm độc của phương Bắc.
Cuộc chạy đua 100 năm
Trong “Cuộc chạy đua Marathon 100 năm, các chiến lược bí mật của
Trung Quốc để thay thế Hoa Kỳ trong vai trò siêu cường quốc toàn cầu”,
ông Pillsbury đã trình bày chi tiết các mưu kế của Bắc Kinh trong việc
chủ động bậc đèn xanh để sẵn sàng bắt tay với Hoa Kỳ hầu chống lại Liên
Bang Sô Viết thời đó. Pillsbury là người nắm giữa các vai trò then chốt
của chính phủ Hoa Kỳ, khởi đầu trong chức vụ tình báo tại Liên Hiệp Quốc
đối với Liên Sô, và sau đó cho cả FBI và CIA, lại rành rõi tiếng Hán
với sự hiểu biết sâu sắc của các ý nghĩa thâm sâu và bí ẩn trong ngôn
ngữ ngoại giao, và nghiên cứu tỉ mỉ các cuốn Tôn Tử Binh Pháp, Tam Quốc
Chí và các tài liệu mật quốc gia hàng đầu bằng tiếng Hán mà ông đã
thu thập được trên bốn thập niên qua. Pillsbury đã kết luận rằng tất cả
các lãnh đạo của Hoa Kỳ từ thời Nixon và Kissinger cho đến nay đều đánh
giá sai lầm về chủ trương và mục đích của Trung Quốc. Pillsbury cũng đưa
ra các bằng chứng chấn động như các quyết định của Henry Kissinger hay
Jimmy Carter, chẳng hạn, trong việc sẵn sàng yểm trợ Trung Quốc về
nhiều mặt, nhất là khoa học kỹ thuật, để hiện đại hoá quốc gia này.
Nhưng rồi chính Pillsbury, người chủ trương ủng hộ chính sách yểm trợ và
phát triển Trung Quốc ngay từ đầu, đã công khai thừa nhận là mình sai
lầm hoàn toàn, và thế giới nên cẩn trọng với một nước Trung Quốc mà phe
diều hâu trong giới lãnh đạo của họ hiện nay đã chủ yếu sử dụng biện
pháp kỹ xảo, trí trá (deception) - những kỹ thuật mà họ nghiên cứu kỹ
lưỡng từ lịch sử ngàn năm trước trong thời chiến quốc của họ - để áp
dụng cho hoàn cảnh hôm nay.
Không cần và không nên chờ đến ba thập niên nữa, tức kỷ niệm 100
năm thành lập Đảng Cộng Sản Trung Quốc năm 2049, để đánh giá về những gì
ông Pillsbury trình bày trong tác phẩm này. Nhìn vào những gì Trung
Quốc đã và đang làm trong những thập niên qua và trong thời
gian tới thì nỗi lo âu cho một tương lai bất định đang ngày càng
gia tăng.
Sau khi thay thế Mao Trạch Đông, Đặng Tiểu Bình đã yêu cầu Hoa Kỳ trợ
giúp Trung Quốc phát triển khả năng khoa học kỹ thuật của họ vì họ
Đặng biết rõ sức mạnh của quốc gia tuỳ thuộc vào mặt này [2]. Theo
Pillsbury thì sau chuyến viếng tham của họ Đặng tại Hoa Kỳ năm
1979, Trung Quốc gửi 50 sinh viên đầu tiên sang Hoa Kỳ du học, và trong
vòng năm năm về sau, Trung Quốc đã gửi 19 ngàn sinh viên sang Hoa Kỳ chủ
yếu học các ngành kỹ sư, khoa học vật lý và khoa học y tế, và con số
sinh viên du học về sau càng gia tăng. Carter ký Sắc lệnh Tổng
thống 43 năm 1978 chuyển nhượng các phát triển khoa học và kỹ
thuật cho Trung Quốc trong lĩnh vực giáo dục, năng lượng, nông
nghiệp, không gian, địa khoa học, thương mại, và y tế công cộng.
Ronald Reagon ký quyết định NSDD 11 năm cho phép Ngũ Giác Đài kỹ
thuật tối tân về tên lửa, không gian, hải quân, bộ binh để
chuyển hoá Quân đội Giải phóng Nhân dân thành lực lượng chiến
đấu tầm vóc quốc tế. Tóm lại, Hoa Kỳ đã góp phần lớn lao
trong việc tạo nên sức mạnh của Trung Quốc như đang thấy hiện
nay.
Nhờ khoa học kỹ thuật làm nền tảng cho sự hiện đại hoá và phát triển
kinh tế của đất nước, Trung Quốc đã tiếp tục đầu tư không ngừng cho khoa
học kỹ thuật vì họ thấy rõ nó là vũ khí lợi hại hàng đầu của quốc gia.
Trung Quốc đã chuẩn bị kỹ càng cho cuộc Cách mạng Công nghiệp Bốn, đặc
biệt để nắm phần chủ động và ưu thế về mặt tự động hoá (automation) và
trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence, AI). Ngoài Hoa Kỳ là nước dẫn
đầu về AI hiện nay, lãnh đạo hàng đầu Trung Quốc không hề dấu tham vọng
đi đầu trong mặt trận này vào năm 2030 [3]. Tuy Hoa Kỳ hiện chiếm giữ
số chuyên gia AI cao nhất thế giới, số lượng nghiên cứu tại Trung Quốc
đang dần bắt kịp Hoa Kỳ. Trong khi ngân sách cho Nền tảng Khoa học Quốc
gia của Hoa Kỳ bị cắt giảm 10 phần trăm xuống còn 175 triệu đô la thì
ngân sách dự chi của Trung Quốc vào năm 2030 cho AI là 100 tỷ đô la. Sự
chênh lệch về ngân sách đầu tư cho nền khoa học kỹ thuật quốc gia như
thế hiển nhiên sẽ dẫn đến kết quả khác nhau vào năm 2030.
Trung Quốc còn chuẩn bị chu đáo về mọi mặt cho sự trỗi dậy của mình,
từ kinh tế, chính trị, ngoại giao, văn hoá, giáo dục cho đến quân sự,
trong và ngoài lãnh thổ Trung Quốc, trên đất liền, trên biển, trên không
gian, xuyên lục địa, cả địa cực và trên không gian xa như mặt trăng. Họ
không chỉ học khoa học kỹ thuật của Hoa Kỳ mà còn là kẻ ăn cắp sở hữu
trí tuệ hàng đầu [4], và nghiên cứu mọi đường đi nước bước làm sao Hoa
Kỳ trở thành siêu cường quốc từ đầu thế kỷ 20 cho đến nay.
Ngoài sự phô trương sức mạnh hải quân Trung Quốc qua việc đưa quân sĩ
và vũ khí tới các quần đảo nhân tạo tại Biển Đông mà họ đã bồi đắp tại
Hoàng Sa và Trường Sa gần đây, Trung Quốc đã đẩy mạnh việc xây dựng các
căn cứ hải quân ở vùng biển Ấn Độ Dương. Những nỗ lực này nằm trong dự
án tham vọng thế kỷ Vành đai và Con đường (BRI) của họ. Djibouti là căn
cứ hải quân đầu tiên, căn cứ thứ hai có thể nằm gần Gwadar, phía Tây
Pakistan, và cách đó 60 cây số về phía tây là căn cứ quân sự khác có tên
Jiwani [5]. Nhiều địa thế chiến lược khác cũng được cân nhắc, như
Hambantota thuộc Nam Sri Lanka hay các đảo Maldives thuộc Nam Ấn Độ v.v…
Cảng Kyaukpyu tại Rakhine State thuộc Miến Điện cũng đang nằm trong tầm
tay của Trung Quốc để biến thành căn cứ quân sự [6]. Nhưng Trung Quốc
sẽ cần nhiều căn cứ hải quân và không quân xuyên vùng Ấn Độ Dương để xây
dựng một mạng lưới tạo cho họ nhiều lựa chọn hơn và lợi thế chiến lược
để có thể làm bá chủ.
Trong vòng chỉ hơn mười năm, từ một quốc gia đóng vai trò không đáng
kể, Trung Quốc đã trở thành một quốc gia thành viên có hạng của cực (Nam
Cực và Bắc Cực). Gọi chung là polar states, là những nước có sức mạnh
về quân sự, kinh tế và khoa học [7]. Trung Quốc đã có đội ngũ nghiên
cứu, đủ máy móc dụng cụ và đã xây dựng một số căn cứ tại các cực này. Họ
sẽ tiếp tục khai dụng ba địa bàn chiến lược mới là các vùng cực Nam
và Bắc này, các vùng biển sâu và không gian ngoài vũ trụ để tìm tài
nguyên mới để thực hiện giấc mộng của họ. Đưa robot lên phía bên kia
của mặt trăng dự tính thực hiện cuối năm nay là nằm trong chủ trương đó
của Trung Quốc để từng bước mở rộng “lãnh thổ” [8].
Thế cờ vây
Theo Pillsbury, một trong những chiến lược vĩ mô của Trung
Quốc là thế trận ngang – dọc (horizontal – vertical), được áp
dụng cho tình huống khi cần phải bao vây đối thủ/kẻ thù bằng
cách xây dựng thế liên minh, cùng lúc đó phá vỡ thế liên minh
của đối thủ/kẻ thù để không bị bao vây. Sử dụng mọi chiến
lược và biện pháp trí trá nhất, bất ngờ nhất, để đạt cho
được mục tiêu, là cách thức của phe diều hâu Trung Quốc hiện
nay. Thế cờ wei qi, tên tiếng Anh là “go” game, tiếng Việt là cờ
vây, thể hiện suy nghĩ này của họ.
Trung Quốc là sư tổ của cờ vây, họ đã chế ra nó và chơi nó trên hai
ngàn rưỡi năm nay. Ngày nay họ chơi nó ở kỹ thuật còn nhuần nhuyễn hơn
nữa: dương đông, kích tây; tằm ăn dâu (mà chữ tiếng Anh có nghĩa
tương đồng là salami slicing strategy). Thế cờ của họ ngày nay tinh
vi đến độ họ đi cờ rồi, đối thủ cũng không biết họ đã đi, và đã giăng
bẫy bao vây khắp nơi ra sao. Sáu năm về trước, thế giới bán tin
bán nghi hành động lấn lướt của Trung Quốc tại Biển Đông bởi
trước đó họ luôn miệng lưỡi cho rằng họ trôỗi dậy ôn hoà [9].
Nhưng từng bước tằm ăn dâu, từng bước đi trong thế cờ vây, nhẹ
nhàng nhưng vô cùng cẩn trọng, đối thủ bị bao vây, và gạo đã
“gần” thành cơm trong vấn đề Biển Đông. Nhìn lại, các cơ quan
tình báo hàng đầu của Hoa Kỳ chắc cũng không ngờ được mình
đã lầm, như Pillsbury đã chính thức công nhận.
Chưa hết. Trong khi thế giới tập trung mọi mắt vào sự dàn trận công
khai của họ trên Biển Đông trong những ngày qua thì Trung Quốc lại
kích tây: sửa soạn mọi điều kiện cần thiết để xiết chặt hầu bao của các
quốc gia trung và hạ nguồn sông Mekong, trong đó có 60 triệu người sống
nhờ vào nó. Sông Mekong giúp sản xuất 40 phần trăm vựa lúa của
Việt Nam, và là nguồn cung cấp ẩm thực và chất đạm cần thiết
cho bao triệu người dân Việt [10]. Thế nhưng trong vòng 50 năm
tới, các nền kinh tế của hạ nguồn sông Mekong sẽ bị thâm thụt
7.3 tỷ đô la, trong đó Việt Nam và Cam Bốt sẽ chịu thiệt thòi
nhất.
Theo Elliot Brennan thì điều khiển được lượng nước chảy dọc
sông Mekong có nghĩa là kiểm soát được thực phẩm của hàng
triệu người đang dựa vào mạch sống mà nó mang lại. Trong 11 dự
án đập nước điện hiện nay có hơn một nửa có bàn tay Trung
Quốc nhúng vào, với dung lượng dự trù hơn 15000 MW. Các đập
nước này có thể lưu trữ 23 tỷ khối nước, chiếm 27 phần trăm
lượng nước chảy của sông này giữa Trung Quốc và Thái Lan. Trung
Quốc có ưu thế của thượng nguồn sông Mekong, lại sử dụng tối
đa lợi thế đó bất kể các quốc gia trung hay hạ nguồn ra sao.
Họ xem như thế cờ Dominoes. Khi muốn, họ có thể xả nước ở một
hay vài đập mà không cần thông báo trước. Các kênh đập ở dưới
khi biết phải tìm cách xả nước cấp bách qua các ngã đập
tràn, mặc dầu làm như thế sẽ ảnh hưởng đến nguồn điện lực,
nhưng không có cách nào khác. Cách xả nước như thế có nguy cơ
gây lụt lội dưới hạ nguồn hoặc làm hư hại các thành đập.
Điều này đã xảy ra và các đập của Trung Quốc ít hoặc không
hề báo động cho các đập phía dưới, như tại Lào. Thêm vào đó,
dự án có tên “gieo mây” (cloud seeding) của Trung Quốc tại Tianhe
dự trù tăng lượng thu hoạch nước mưa lên 10 tỷ khối nước, chiếm
7 phần trăm số lượng tiêu dùng cho dân số Trung Quốc. Lượng
nước này có thể được tiếp liệu vào sông Mekong và các nhánh
sông khác tại Trung Quốc. Điều đó có nghĩa là Trung Quốc sẽ
sử dụng để trừng phạt, chế tài hay cảnh cáo các nước hạ
nguồn khi cần. Hoạ vô đơn chí: 70 phần trăm các sông và rạch
của Trung Quốc bị ô nhiễm môi trường trầm trọng, cho nên các
nước hạ nguồn sẽ lãnh đủ.
Bằng cách phá đảo nhỏ, gềnh và đá trong và dọc bờ sông,
Trung Quốc đã làm rộng các nhánh sông để thuyền bè của họ đi
lại dễ dàng. Họ đã biến sông Mekong thành một ác mộng chiến
lược. Ủy ban Sông Mekong, thành lập năm 1995 để giải quyết các
tranh chấp này, nhưng thái độ của Trung Quốc là câu giờ, hống
hách, trịch thượng, “cách của tôi, còn không xin miễn”. Họ tự
lập ra một cơ quan mới có tên Hợp tác Lancang Mekong, và sử
dụng củ cà rốt vào tháng Ba năm 2016 bằng cách xả nước cho
các quốc gia hạ nguồn đang bị hạn hán. Lấy tên là hợp tác,
nhưng Brennan cho rằng nó là tiền đề để giải quyết tranh chấp,
không phải hợp tác.
Sức mạnh của chính nghĩa
Quyền lực, khi được dùng cho việc chính nghĩa, sẽ mang lại
những ảnh hưởng tích cực vào mọi mặt xã hội; ngược lại, khi
có quá nhiều quyền lực trong tay, lại lọt vào bàn tay của
những kẻ độc tài, xảo trá, thì mức tai hại của nó vô cùng
khủng khiếp.
Biển của Việt Nam đang bị bao vây như thế, sông thì có nguy cơ
bị điều khiển như nắm yết hầu, trong khi sản xuất của Việt
Nam có thể sẽ không cạnh tranh nỗi với hàng hoá Trung Quốc
trong một hai thập niên tới nếu Việt Nam không chuẩn bị kỹ
càng, trong khi đó Trung Quốc đã chuẩn bị tối hảo cho cuộc
Cách mạng Công nghệ Bốn này.
Người Việt và nước Việt sẽ ra sao trong hai đến ba thập niên tới?
Đến lúc đó Trung Quốc thật ra không cần xâm chiếm Việt Nam
nữa. Họ đã nắm gần như mọi yết hầu của dân tộc. Cuộc thực
dân đế quốc kỳ này sẽ không giống như những lần trước. Trung
Quốc muốn xây dựng một trật tự thế giới mới có lợi cho họ,
thay thế trật tự thế giới tự do mà Hoa Kỳ lãnh đạo hiện nay.
Một khi họ đã đủ mạnh về quân sự, kinh tế, khoa học kỹ thuật,
và nhất là chính trị, các nước láng giềng dù có độc lập
và chủ quyền trên giấy tờ thì cũng không có tự chủ tự quyết
trên thực tế. Họ phải kính trọng và nghe theo Trung Quốc cho
một số chính sách nào đó, chẳng hạn. Có thể các lãnh đạo
quốc gia phải được sự chấp thuận của Bắc Kinh, hay phải nghe
theo chỉ thị của Bắc Kinh, như mô hình Hồng Kông hiện nay, chẳng
hạn. Theo tôi, đây là một hình thức đô hộ kiểu mới của đế
quốc trong thế kỷ 21 nếu tiếp tục cái đà hiện nay.
Trước áp lực từ xã hội trong những ngày qua, ông Nguyễn Xuân Phúc đã
nhượng bộ rằng chính phủ đã lắng nghe ý kiến của người dân và sẽ xét lại
thời hạn cho thuê của luật Đặc Khu (cho ba địa điểm Vân Đồn, Bắc
Vân Phong và Phú Quốc) cho thích hợp hơn, không còn 99 năm như dự trù
nữa, trên báo Tuổi Trẻ. Không cần đến 99 năm, 50 năm hay 30 năm thôi
cũng đủ để thay đổi mọi vấn đề. Chưa biết người sẽ mướn các
đặc khu này là ai (mặc dầu dân chúng đều tỏ vẻ biết rõ) và
sẽ sử dụng nó như thế nào, có đưa đến sự huỷ hoại môi trường như Formosa
không, hay những hiểm hoạ khác mà nhà nước Việt Nam hiện nay chưa rõ
hay rõ nhưng chưa phổ biến thông tin này cho người dân.
Tuy nhiên các
kẻ hở của bộ luật này, do cố tình hay ngây thơ, sẽ đưa đến
những hậu quả vô cùng to lớn và khôn lường. Dù gì đi nữa, đây rõ
ràng là sự tính toán của một số phe cánh quyền lợi với nhau mà người
dân không hề biết cho đến khi quốc hội Việt Nam sắp thông qua.
Nếu là Trung Quốc và một số phe nhóm quyền lợi Việt Nam đứng đằng
sau các dự án và luật đặc khu này thì rõ ràng nó nằm trong thế
cờ vây của họ. Có được ba đặc khu này, nó có thể giúp cho nước
cờ vây của Trung Quốc đạt được mục tiêu bá chủ của họ dễ
dàng và nhanh chóng hơn, vì nó đều có một số vị thế chiến
lược quan trọng. Nhưng nếu không có ba đặc khu này, giấc mộng
bá quyền của Trung Quốc vẫn không thay đổi. Việt Nam vẫn bị
Trung Quốc bọc ép từ thế cờ Dominoes của sông Mekong bên hướng
tây và Hoàng Sa Trường Sa của Biển Đông ở hướng đông, cũng như
các căn cứ quân sự họ đang xây dựng trên Ấn Độ Dương.
Số phận của dân tộc Việt Nam như cá nằm trên thớt, nhưng họ
vẫn dửng dưng. Kể cũng lạ. Có thể người ta đã quen với kẻ
lạ!
Nói như thế không có nghĩa là vô vọng. Chúng ta còn hy vọng
nếu đồng lòng. Tuy nhiên Việt Nam chỉ còn 10 đến 20 năm để xây
dựng sức mạnh dân tộc hầu vượt qua được cơn quốc nạn nguy biến
này. Nếu không chuẩn bị bây giờ thì e rằng mọi sự sẽ trễ.
Nhà nước Việt Nam đã làm gì bấy lâu nay, đã suy tính đường đi
nước bước của Trung Quốc như thế nào, và đã có chiến lược
nào để chuẩn bị đối phó trong trận thế này? Trong mọi tình
huống, người dân là sức mạnh là sức sống của dân tộc, nhưng
nhà nước Việt Nam đã có những động thái nào trong việc trang
bị cho dân và cùng với dân tìm ra những biện pháp thích hợp
ngăn chặng thế cờ vây này, thay vì cứ tiếp tục coi dân như cỏ
rác và đàn áp những người có lòng với đất nước dân tộc!
Đây là cơ hội sống còn để tìm giải pháp khó khăn nhưng cần
thiết cho quốc gia. Việt Nam cần phải cải tổ toàn diện. Việt
Nam không thiếu nhân tài, không thiếu lòng yêu nước, nhưng thiếu
lãnh đạo sáng suốt, trong sạch và có tầm nhìn. Lãnh đạo sáng
suốt phải bắt đầu bằng tinh thần biết lắng nghe. Bước đầu
tiên và quan trọng nhất là chấp nhận các tiếng nói khác biệt
để tìm ra lẽ phải. Không ai được độc quyền về lẽ phải. Cùng
nhau, những trái tim và khối óc Việt Nam, như các thế hệ cha
ông của chúng ta đã từng làm trong hai ngàn năm qua, sẽ tìm ra
phương cách xây dựng lại sức mạnh dân tộc để ngăn cản hiểm hoạ
và các bước tiến thâm độc của phương Bắc.
Phạm Phú Khải
08/06/2018