Đằng sau chiến dịch chống tham nhũng của Việt Nam hiện nay là gì? (Reuters)
Cho dù việc bắt giữ có tiến tới
những bước cao hơn hay không thì quyền lực tối cao của Trọng được đảm bảo cho
đến hết nhiệm kỳ kéo dài đến năm 2021 và phe của ông ta sẽ nắm quyền kiểm soát
chính trị trong nước thậm chí sau đại hội đảng lần tới và sau đó.
(Tên các công ty theo thứ tự từ trên xuống trong chú thích: PTT của Thái
Lan, Tổng Công ty Vận tải PetroVietnam, Tổng Công ty Phân bón và Hoá
chất Dầu khí, Tổng Công ty Dịch vụ Kỹ thuật Dầu khí)
Việt Nam đang mở rộng chiến dịch
chống tham nhũng nhằm vào nhiều quan chức cấp cao với việc bắt giữ hàng tá quan
chức của Tập Dầu khí Việt Nam (PetroVietnam) và ngành ngân hàng.
Cùng với việc làm sáng tỏ tình trạng
tham nhũng, quản lý kém và chủ nghĩa gia đình trong các công ty nhà nước trong
thời điểm cổ phần hóa đang gia tăng, các vụ bắt giữ cho thấy sự thành công của
một phe bảo thủ hơn trong Đảng Cộng sản cầm quyền.
So sánh hoạt động kinh tế của một số
công ty của PetroVietnam và PTT Thái Lan, một công ty dầu khí thuộc sở hữu nhà
nước của Thái Lan
Ít nhất 51 quan chức và cựu quan
chức của PetroVietnam và ngân hang đã bị bắt. Một số đã bị đem ra xử và đã bị
kết án. Nhân vật cao cấp nhất bị bắt giữ là cựu Chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt
Nam Đinh La Thăng. Ông là thành viên Bộ Chính trị đầu tiên trong hàng thập kỷ
bị truy tố. Reuters không thể liên lạc với ông hoặc luật sưu của ông để bình
luận. Đức cáo buộc Việt Nam bắt cóc một nghi phạm từ PetroVietnam, ông Trinh
Xuân Thành. Hơn 100 quan chức khác cũng đang bị đe dọa truy tố hoặc đã bị kỷ
luật hoặc sa thải.
PetroVietnam là gì?
PetroVietnam là một doanh nghiệp lộn
xộn quản lý trực tiếp 15 đơn vị, có 18 công ty con và có cổ phẩn ít hơn trong
46 công ty khác. Hàng trăm triệu đô la bị mất từ nhiều đơn vị khác nhau, từ
ngân hàng cho đến nhiều công ty xây dựng, nhà máy điện và nhà máy dệt may.
Các vụ xì căng đan tại PetroVietnam
được kết nối với ngành ngân hàng thông qua thỏa thuận, trong đó PetroVietnam đã
thua lỗ 35 triệu đô la trong một khoản đầu tư vào Ocean Bank. Cựu tổng giám đốc
điều hành của ngân hàng – người cũng là cựu chủ tịch PetroVietnam - đã bị kết
án tử hình.
Chiến dịch chống tham có mang màu
sắc chính trị?
Chiến dịch này cho thấy một nỗ lực
phối hợp nhằm kiềm chế tham nhũng quy mô lớn trong đó một số quan chức trở nên
giàu có và làm xấu đi hình ảnh của đảng cầm quyền.
Nhưng chiến dịch cũng cho phép lãnh
đạo Đảng Cộng sản hiện nay, đứng đầu là Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, tăng
cường quyền lực của mình sau khi thắng trong một cuộc đấu tranh quyền lực với
cựu thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng năm ngoái.
Cho dù việc bắt giữ có tiến tới
những bước cao hơn hay không thì quyền lực tối cao của Trọng được đảm bảo cho
đến hết nhiệm kỳ kéo dài đến năm 2021 và phe của ông ta sẽ nắm quyền kiểm soát
chính trị trong nước thậm chí sau đại hội đảng lần tới và sau đó.
Điều gì chia rẽ các nhóm khác nhau
trong đảng cầm quyền?
Mặc dù đảng thể hiện hình ảnh đoàn
kết trước công chúng, nhưng có nhiều quan điểm về mọi thứ từ tốc độ và sự cởi
mở của cải cách đến sự cân bằng ngoại giao của Việt Nam với Trung Quốc, Hoa Kỳ
và các cường quốc khác.
Điều đặc trưng nhất cho vai trò lãnh
đạo hiện nay là bảo thủ trong việc bảo vệ quyền lực tuyệt đối của đảng trong sự
liên kết chặt chẽ với cơ quan an ninh.
Nó đánh dấu sự thay đổi phong cách
từ sự lãnh đạo của ông Dũng và các đồng minh của ông, một số người nổi lên như
những người sẵn sàng cho sự cởi mở hơn về chính trị.
Cùng với vụ bắt giữ quan chức tham
nhũng, Việt Nam cũng đã bắt giữ nhiều blogger, nhà hoạt động và các nhà chỉ
trích chế độ khác trong năm nay hơn bất cứ năm nào khác kể từ cuộc đàn áp năm
2011 đối với nhóm hoạt động thanh niên Công giáo.
Chiến dịch chống tham nhũng được
nhìn nhận như thế nào?
Rất ít người thương xót cho những
quan chức bị bắt vì cáo buộc tham nhũng, nhưng cũng có hoài nghi về động cơ
thực sự của chiến dịch chống tham nhũng. Sự tham nhũng hàng ngày của các quan
chức cấp thấp và cảnh sát vẫn là một yếu tố của cuộc sống Việt Nam.
Chiến dịch chống tham nhũng này có
tác động gì đối với PetroVietnam?
Lợi nhuận thuần của PetroVietnam
trong năm 2016 là thấp nhất trong 7 năm vừa qua, chỉ hơn 7% so với hơn 15%
trong năm 2009. Tập đoàn nói với Reuters rằng giá dầu thấp là yếu tố lớn nhất
ảnh hưởng xấu đến lợi nhuận, nhưng tập đoàn cũng cho biết các dự án thất bại,
sai phạm của quan chức và các cuộc điều tra có tác động tiêu cực đến hoạt động
kinh tế của tập đoàn.
Cổ phiếu của Petrolimex được
niêm yết trên sàn chứng khoán, nhưng một số đơn vị của PetroVietnam kém hiệu
quả hơn so với Công ty Dầu khí Thái Lan (PTT Thái Lan) từ năm 2009.
Chiến dịch chống tham nhũng có ý
nghĩa gì đối với cải cách và tư nhân hoá?
Mặc dù chiến dịch đàn áp cho thấy sự
tăng cường chính trị của đảng, ban lãnh đạo đảng đưa ra ít dấu hiệu hơn về trì
hoãn cải cách kinh tế hơn so với chính quyền trước đây.
Trước áp lực từ thâm hụt ngân sách,
Chính phủ đã đẩy nhanh kế hoạch bán cổ phần chính trong những công ty hấp dẫn
nhất - nhà máy bia Sài Gòn (Sabeco) và Vinamilk.
Nó cũng bán cổ phần tại ba đơn vị
của PetroVietnam.
Một số nhà phân tích kinh tế và kinh
doanh tin rằng sự sợ hãi bị gắn mác tham nhũng có thể làm cho quan chức ở các
công ty nhà nước và các bộ giữ thái độ quan liêu.
Vũ Quốc Ngữ dịch (VNTB)
Nguồn: Reuters