Đằng sau chiến dịch chống tham nhũng của Việt Nam hiện nay là gì? (Reuters)

Cho dù việc bắt giữ có tiến tới những bước cao hơn hay không thì quyền lực tối cao của Trọng được đảm bảo cho đến hết nhiệm kỳ kéo dài đến năm 2021 và phe của ông ta sẽ nắm quyền kiểm soát chính trị trong nước thậm chí sau đại hội đảng lần tới và sau đó.

 (Tên các công ty theo thứ tự từ trên xuống trong chú thích: PTT của Thái Lan, Tổng Công ty Vận tải PetroVietnam, Tổng Công ty Phân bón và Hoá chất Dầu khí, Tổng Công ty Dịch vụ Kỹ thuật Dầu khí)

Việt Nam đang mở rộng chiến dịch chống tham nhũng nhằm vào nhiều quan chức cấp cao với việc bắt giữ hàng tá quan chức của Tập  Dầu khí Việt Nam (PetroVietnam) và ngành ngân hàng.

Cùng với việc làm sáng tỏ tình trạng tham nhũng, quản lý kém và chủ nghĩa gia đình trong các công ty nhà nước trong thời điểm cổ phần hóa đang gia tăng, các vụ bắt giữ cho thấy sự thành công của một phe bảo thủ hơn trong Đảng Cộng sản cầm quyền.

So sánh hoạt động kinh tế của một số công ty của PetroVietnam và PTT Thái Lan, một công ty dầu khí thuộc sở hữu nhà nước của Thái Lan

Ít nhất 51 quan chức và cựu quan chức của PetroVietnam và ngân hang đã bị bắt. Một số đã bị đem ra xử và đã bị kết án. Nhân vật cao cấp nhất bị bắt giữ là cựu Chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam Đinh La Thăng. Ông là thành viên Bộ Chính trị đầu tiên trong hàng thập kỷ bị truy tố. Reuters không thể liên lạc với ông hoặc luật sưu của ông để bình luận. Đức cáo buộc Việt Nam bắt cóc một nghi phạm từ PetroVietnam, ông Trinh Xuân Thành. Hơn 100 quan chức khác cũng đang bị đe dọa truy tố hoặc đã bị kỷ luật hoặc sa thải.

PetroVietnam là gì?

PetroVietnam là một doanh nghiệp lộn xộn quản lý trực tiếp 15 đơn vị, có 18 công ty con và có cổ phẩn ít hơn trong 46 công ty khác. Hàng trăm triệu đô la bị mất từ nhiều đơn vị khác nhau, từ ngân hàng cho đến nhiều công ty xây dựng, nhà máy điện và nhà máy dệt may.

Các vụ xì căng đan tại PetroVietnam được kết nối với ngành ngân hàng thông qua thỏa thuận, trong đó PetroVietnam đã thua lỗ 35 triệu đô la trong một khoản đầu tư vào Ocean Bank. Cựu tổng giám đốc điều hành của ngân hàng – người cũng là cựu chủ tịch PetroVietnam - đã bị kết án tử hình.

Chiến dịch chống tham có mang màu sắc chính trị?

Chiến dịch này cho thấy một nỗ lực phối hợp nhằm kiềm chế tham nhũng quy mô lớn trong đó một số quan chức trở nên giàu có và làm xấu đi hình ảnh của đảng cầm quyền.

Nhưng chiến dịch cũng cho phép lãnh đạo Đảng Cộng sản hiện nay, đứng đầu là Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, tăng cường quyền lực của mình sau khi thắng trong một cuộc đấu tranh quyền lực với cựu thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng năm ngoái.

Cho dù việc bắt giữ có tiến tới những bước cao hơn hay không thì quyền lực tối cao của Trọng được đảm bảo cho đến hết nhiệm kỳ kéo dài đến năm 2021 và phe của ông ta sẽ nắm quyền kiểm soát chính trị trong nước thậm chí sau đại hội đảng lần tới và sau đó.

Điều gì chia rẽ các nhóm khác nhau trong đảng cầm quyền?

Mặc dù đảng thể hiện hình ảnh đoàn kết trước công chúng, nhưng có nhiều quan điểm về mọi thứ từ tốc độ và sự cởi mở của cải cách đến sự cân bằng ngoại giao của Việt Nam với Trung Quốc, Hoa Kỳ và các cường quốc khác.

Điều đặc trưng nhất cho vai trò lãnh đạo hiện nay là bảo thủ trong việc bảo vệ quyền lực tuyệt đối của đảng trong sự liên kết chặt chẽ với cơ quan an ninh.

Nó đánh dấu sự thay đổi phong cách từ sự lãnh đạo của ông Dũng và các đồng minh của ông, một số người nổi lên như những người sẵn sàng cho sự cởi mở hơn về chính trị.

Cùng với vụ bắt giữ quan chức tham nhũng, Việt Nam cũng đã bắt giữ nhiều blogger, nhà hoạt động và các nhà chỉ trích chế độ khác trong năm nay hơn bất cứ năm nào khác kể từ cuộc đàn áp năm 2011 đối với nhóm hoạt động thanh niên Công giáo.

Chiến dịch chống tham nhũng được nhìn nhận như thế nào?

Rất ít người thương xót cho những quan chức bị bắt vì cáo buộc tham nhũng, nhưng cũng có hoài nghi về động cơ thực sự của chiến dịch chống tham nhũng. Sự tham nhũng hàng ngày của các quan chức cấp thấp và cảnh sát vẫn là một yếu tố của cuộc sống Việt Nam.

Chiến dịch chống tham nhũng này có tác động gì đối với PetroVietnam?

Lợi nhuận thuần của PetroVietnam trong năm 2016 là thấp nhất trong 7 năm vừa qua, chỉ hơn 7% so với hơn 15% trong năm 2009. Tập đoàn nói với Reuters rằng giá dầu thấp là yếu tố lớn nhất ảnh hưởng xấu đến lợi nhuận, nhưng tập đoàn cũng cho biết các dự án thất bại, sai phạm của quan chức và các cuộc điều tra có tác động tiêu cực đến hoạt động kinh tế của tập đoàn.

Cổ phiếu của Petrolimex  được niêm yết trên sàn chứng khoán, nhưng một số đơn vị của PetroVietnam kém hiệu quả hơn so với Công ty Dầu khí Thái Lan (PTT Thái Lan) từ năm 2009.

Chiến dịch chống tham nhũng có ý nghĩa gì đối với cải cách và tư nhân hoá?

Mặc dù chiến dịch đàn áp cho thấy sự tăng cường chính trị của đảng, ban lãnh đạo đảng đưa ra ít dấu hiệu hơn về trì hoãn cải cách kinh tế hơn so với chính quyền trước đây.

Trước áp lực từ thâm hụt ngân sách, Chính phủ đã đẩy nhanh kế hoạch bán cổ phần chính trong những công ty hấp dẫn nhất - nhà máy bia Sài Gòn (Sabeco) và Vinamilk.

Nó cũng bán cổ phần tại ba đơn vị của PetroVietnam.

Một số nhà phân tích kinh tế và kinh doanh tin rằng sự sợ hãi bị gắn mác tham nhũng có thể làm cho quan chức ở các công ty nhà nước và các bộ giữ thái độ quan liêu.

Vũ Quốc Ngữ dịch (VNTB)

Nguồn: Reuters