Không còn ngân sách để đầu tư phát triển (Lan Hương)
Thông tin từ Bộ Tài chính cho biết trong 7 tháng đầu năm, tổng thu
ngân sách nhà nước ước đạt 666.000 tỉ đồng (làm tròn), trong khi đó
tổng chi ngân sách lũy kế sau 7 tháng ước khoảng 695.000 tỷ đồng.
Vấn đề ngân sách quốc gia bội chi hay nói cách khác là khoản thu không đủ cho các khoản chi xảy ra không ít lần tại Việt Nam.
Báo cáo của Bộ Tài chính mới công bố hồi trung tuần tháng 8 cho thấy Việt Nam lại bội chi ngân sách nửa đầu năm 2017.
Không còn tiền đầu tư phát triển đất nước
Thông tin từ Bộ Tài chính cho biết trong 7 tháng đầu năm, tổng thu
ngân sách nhà nước ước đạt 666.000 tỉ đồng (làm tròn), trong khi đó
tổng chi ngân sách lũy kế sau 7 tháng ước khoảng 695.000 tỷ đồng.
Bộ này cũng nói rõ là trong số khoản phải chi tiêu thì chỉ có 120.000
tỷ đồng cho đầu tư phát triển, trả nợ lãi là gần hơn 62.000 tỷ đồng và
chi thường xuyên là khoản lớn nhất với con số là hơn 511.000 tỷ đồng.
Chuyên gia kinh tế Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, hiện là thành viên Uỷ ban
Chính sách Phát triển của Liên Hiệp Quốc, cho rằng việc chi tiêu ngân
sách của Việt Nam nửa đầu năm 2017 rơi vào tình trạng rất căng thẳng vì
quá nhiều khoản phải chi, không còn tiền để đầu tư phát triển đất nước.
Ông phân tích:
Hiện nay tình hình chi ngân sách của Việt Nam rất trầm trọng. Chi
thường xuyên chiếm đến 71% tổng số chi ngân sách, chi trả nợ thì chiếm
đến 24,5%. Như vậy không còn khả năng chi cho đầu tư.
Cũng theo vị chuyên gia kinh tế này thì nguyên nhân dẫn đến khoản chi
thường xuyên cao đến vậy là do tình trạng chi tiêu quá lãng phí:
Tình trạng chi tiêu một cách lãng phí, hình thức là hết sức phổ
biến và chưa được ngăn chặn. Những khoản chi như đi nghiên cứu, khảo sát
ở nước ngoài, rồi thì chi cho lễ tân, giao lưu tiếp khách đã vượt chi
rất nhiều. Việt Nam lại còn chi hỗ trợ rất nhiều các tổ chức chính trị,
xã hội, cũng đều chi từ ngân sách.
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh đã nêu một ví dụ mà ông cho là phản cảm gần đây
nhất là chuyện ông Hữu Thỉnh, người đứng đầu Liên hiệp Các hội văn học
nghệ thuật đã trình với Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, xin hỗ trợ mua xe ô
tô cho ông. Ông này giải thích là với chức danh của ông phải được hưởng
chế độ xe như bộ trưởng nhưng 10 năm nay ông phải đi mượn xe và xe đó
quá cũ. Ông Thỉnh giãi bày rằng “đối với người đứng đầu Liên hiệp Các
hội văn học nghệ thuật thì không thể đi chiếc xe đi mượn rách nát như
vậy”.
Một chuyên gia kinh tế khác là Tiến sĩ Ngô Trí Long nhận xét rằng
ngoài mức chi thường xuyên quá cao, Việt Nam còn đang phải đối mặt với
một khó khăn nữa là việc trả nợ:
Nói chung thâm hụt ngân sách của Việt Nam là bệnh trầm kha, nan y.
Có rất nhiều nguyên nhân, ví dụ như đầu tư công thì dàn trải, không có
hiệu quả hay sử dụng vốn không có hiệu quả và thường thì kỷ luật tài
chính chưa nghiêm. Quan trọng là trong cái thu ấy thì chi thường xuyên
chiếm 70%. Phần lớn còn lại là để trả nợ, cho nên chi đầu tư rất thấp.
Cho nên trả nợ là một trong những nguyên nhân làm cho bội chi tăng.
Theo số liệu của Bộ Tài chính cung cấp thì trong nửa đầu năm nay,
Việt Nam phải chi ra 9000 tỷ đồng mỗi tháng chỉ để trả tiền lãi cho các
khoản nợ.
Tính đến cuối năm ngoái, mức nợ công của Việt Nam đã là 63,6% GDP.
Tuy nhiên đầu năm nay, Bộ Tài chính dự báo là năm 2017-2018 mức nợ công
sẽ không dừng lại mà sẽ tăng lên đến ngưỡng 65% GDP.
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh cho biết đây mới chỉ là con số mà Bộ Tài chính
thừa nhận là nợ của Chính phủ và nợ do Chính phủ bảo lãnh. Ông phân tích
rằng theo thông lệ quốc tế thì các khoản nợ của doanh nghiệp Nhà nước
đáng lẽ ra cũng phải được tính vào khoản nợ ngân sách Nhà nước chịu
trách nhiệm. Nếu tính theo cách này thì con số nợ công của Việt Nam có
thể lên đến 210% GDP như Tiến sĩ Vũ Quang Việt, nguyên Vụ trưởng Vụ tài
khoản quốc gia của Tổ chức Thống kê Liên Hiệp Quốc đã công bố trên Thời
báo Kinh tế Sài Gòn.
“Thuốc” chưa trị được “bệnh”
Tình trạng bội chi ngân sách của Việt Nam liên tục xảy ra trong những
năm gần đây. Năm ngoái Bộ Tài chính cũng cho biết là mức bội chi cả năm
ước tính hơn 192 ngàn tỷ đồng. Trước đó, năm 2015, bội chi 256 ngàn tỷ
đồng. Năm 2014 là hơn 249 ngàn tỷ đồng.
Trước tình hình đó, Việt Nam cũng thường xuyên đề ra giải pháp là
phải giảm chi thường xuyên. Tháng 11 năm ngoái, Quốc hội đã thông qua
mục tiêu là giảm bội chi ngân sách xuống còn 3,5% vào năm 2020. Đầu năm
nay tại Hội nghị tổng kết của ngành tài chính, Thủ tướng Nguyễn Xuân
Phúc cũng nói rằng chi thường xuyên liên tục tăng lên thì phải hãm phanh
lại dứt khoát chứ không phải dự toán rồi cứ chi.
Giải thích lý do bội chi ngân sách xảy ra triền miên nhiều năm ròng
mà chưa có những biện pháp hữu hiệu để giảm bớt tình trạng này. Tiến Ngô
Trí Long cho rằng các biện pháp đã được đưa ra nhưng không phải một sớm
một chiều đã mang lại kết quả:
Tại vì năng suất, chất lượng, hiệu quả đầu tư kém; tham nhũng vẫn
còn phổ biến. Mà biết điều đó rồi không phải giải quyết một sớm một
chiều, ngày một ngày hai là được mà là cả một quá trình. Mặc dù đã sửa
đổi rất nhiều cơ chế quản lý và thể chế ví dụ như nâng cao hiệu quả đầu
tư công hay tăng cường kỷ luật trong chi tiêu ngân sách. Đây là một vấn
đề nan giải và khó giải quyết được, giống như căn bệnh tham nhũng, đã
biết từ lâu và đưa ra nhiều biện pháp nhưng thực sự chưa có hiệu quả.
Thời gian gần đây người dân bày tỏ bức xúc về những vụ việc được cho
là lãng phí ngân sách nhà nước chẳng hạn như vụ tỉnh Vĩnh Phúc chi 65 tỷ
đồng mua ấm chén làm quà tặng nhân dịp kỷ niệm 20 năm tái lập tỉnh này.
Số tiền này được lấy từ ngân sách nhà nước và vốn xã hội hóa.
Hay chuyện Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam chi hàng chục tỷ đồng
làm kỷ niệm chương tặng người lao động giữa lúc ngành than phải đối mặt
với với thực trạng giảm sản lượng, việc làm và thu nhập bị sụt giảm.
Tại Hải Phòng, người dân lên án việc chi 200 tỷ đồng xây công trình nhạc nước rồi bỏ không và cuối cùng phải phá dỡ đi.
Tại Gia Lai, giấy tờ sổ sách cho thấy năm 2015 Văn phòng HĐND tỉnh này đã dùng 3,2 tỉ đồng ngân sách tiếp khách trái quy định.
Đó là còn chưa kể nhiều tượng đài trị giá hàng ngàn tỷ đồng được xây
dựng trong khi cuộc sống của vô số người dân còn nghèo đói, nhiều trẻ em
không được đến trường.
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh lại cho rằng nguyên nhân chính làm cho vấn đề
chưa được giải quyết là do việc thực thi và tôn trọng luật pháp chưa
được thực hiện một cách nghiêm túc:
Hầu như mỗi một cấp đều tìm cách chèo chống, tìm cách chi và có
khoản thu trong đó có những khoản thu chi không báo cáo và không nằm
trong sổ sách. Cho nên tình hình thực sự rất phức tạp và đã đến lúc phải
thay đổi hẳn việc thu chi ngân sách của bộ máy nhà nước, các tổ chức xã
hội mà dựa vào nguồn ngân sách nhà nước để sống.
Vị nguyên thành viên Ban nghiên cứu của Thủ tướng này cũng đề xuất
rằng Việt Nam cần thực hiện nghiêm việc chi tiêu tiết kiệm, truy cứu
trách nhiệm của những người lãng phí ngân sách và cắt giảm số lượng các
hội và tổ chức do ngân sách Nhà nước bảo trợ.
RFA