Nguy cơ xuất khẩu ô nhiễm của Trung Quốc vào Việt Nam dưới dạng đầu tư (Kính Hòa-RFA)
THDCĐN đã cảnh báo từ rất lâu nguy cơ ô nhiễm môi trường. Chúng tôi luôn xem đó là một trong 3 nguy cơ lớn nhất mà VN đang phải đối mặt. TH cũng phản đối các dự án thép như Formosa và các nhà máy nhiệt điện chạy than cũng như điện hạt nhân. Người dân VN cần lên tiếng mạnh mẽ hơn nữa để chính quyền VN chấm dứt nhập khẩu các nhà máy gây ô nhiễm mà TQ thải ra.
Từ khoảng năm 2010 đến nay Trung Quốc bắt đầu ý thức được rằng thành
quả kinh tế của họ phải trả một chi phí môi trường quá cao với bầu không
khí đầy khói bụi ở các thành phố lớn, các dòng sông bị ô nhiễm, đất
trồng trọt bị hủy hoại. Bắc Kinh bắt đầu đưa ra những tiêu chuẩn môi
trường cao hơn, cũng như nghiêm chỉnh hơn trong việc thực hiện các qui
định về môi trường.
Theo các trang kinh tế và môi trường quốc tế, trong hai năm 2017 và
2018 hàng chục ngàn xí nghiệp trên khắp Trung Quốc bị thanh tra hoặc
đóng cửa vì không thỏa mãn những tiêu chuẩn về môi trường khắt khe hơn.
Một trang mạng chuyên về chuỗi cung cấp hàng hóa toàn cầu trích lời
Gary Hoang, đồng Chủ tịch Ủy ban Chuỗi Cung ứng thuộc Phòng Thương mại
Mỹ tại Thượng Hải cho biết đã hình thành một ý thức tại Trung Quốc là
cho phép các ngành gây ô nhiễm, tạo giá trị thấp rời Trung Quốc và sản
xuất ở những nước còn kém phát triển hơn như Việt Nam, Campuchia.
Trang Nikkei chuyên về kinh tế của Nhật Bản cũng có nói tới một số
công ty Nhật có thể vướng phải tiêu chuẩn môi trường cao hơn cũng sẽ rời
Trung Quốc.
Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, làm việc tại Trung tâm Nghiên cứu Biến đổi Khí hậu tại Cần Thơ, bày tỏ sự lo ngại về khuynh hướng này:
“Chúng tôi đang theo dõi việc này, nó chưa rõ ràng, nhưng mà chúng
tôi lo thế này: nếu mà Trung Quốc đưa ra những tiêu chuẩn môi trường
cao hơn thì các nhà máy Trung Quốc sẽ sang Việt Nam chứ chưa cần những
nước khác (đang sản xuất tại Trung Quốc.)”
Câu chuyện kỹ thuật cũ gây ô nhiễm của Trung Quốc được đưa vào Việt
Nam không mới, từ những lò nung xi măng lạc hậu ba mươi năm trước cho
đến những dự án nhà máy điện chạy than hiện nay.
Trong Dự án Điện số 7 của Việt Nam có kế hoạch xây 9 nhà máy tại vùng
Đồng bằng Sông Cửu Long, trong đó có một số nhà máy có vốn đầu tư từ
Trung Quốc.
Tương tự như vậy khu nhiệt điện Vĩnh Tân, với một số nhà máy trang bị
kỹ thuật Trung Quốc đã gây ra ô nhiễm kéo dài, gây ra nhiều bất ổn xã
hội tại đây.
Bà Phạm Chi Lan, một chuyên gia kinh tế sống tại Hà Nội lo ngại về
những bất ổn xã hội nếu như những kỹ thuật gây ô nhiễm được nhập vào
Việt Nam trong thời gian tới đây:
“Tôi nghĩ phản ứng về môi trường sẽ rất mạnh mẽ. Mới đây thôi
người dân đã biểu tình ở các nơi về môi trường rồi, kể từ vụ Formosa trở
đi, rồi nhiệt điện Vĩnh Tân, hay một một số dự án khác như Lee&Man ở
Hậu Giang chẳng hạn. Người dân sẽ tiếp tục có những phản ứng như vậy.”
Formosa là một tập đoàn luyện thép quốc tịch Đài Loan, đầu tư một khu
công nghiệp luyện kim tại Hà Tĩnh. Khu công nghiệp này đã xả thải vào
biển làm cá chết hàng loạt vào tháng tư 2016. Việc này làm dấy lên những
cuộc biểu tình hàng chục ngàn người, lớn nhất trong lịch sử Việt Nam.
Nhà máy giấy Lee&Man của Trung Quốc là nhà máy giấy lớn nhất Việt
Nam, được đầu tư tại tỉnh Hậu Giang, vùng Đồng bằng Sông Cửu Long. Vào
tháng 6, 2016, khi nhà máy đi vào hoạt động đã bị dân chúng than phiền
về mùi hôi thối trong không khí và nước thải ra sông Cửu Long. Việc than
phiền của người dân lẫn phản đối của một số nhà khoa học đã làm cho nhà
máy này đã bị thanh tra nhiều lần về những vi phạm tiêu chuẩn môi
trường, cũng như những sai phạm trong việc thực hiện qui trình đánh giá
tác động môi trường trước đó.
Theo thông tin từ Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, gần đây Lee&Man đã xin nhà
nước Việt Nam cho tăng công suất lên 3 lần nhưng bị từ chối vì e ngại ô
nhiễm môi trường.
Bà Phạm Chi Lan cho rằng Chính phủ Việt Nam hiện nay đã bắt đầu ý
thức được sự thiệt hại nặng nề do ô nhiễm môi trường trong phát triển
kinh tế:
“Chính phủ và nhà nước Việt Nam đang thay đổi cách tiếp cận về đầu
tư nước ngoài. Thay vì thu hút đầu tư bằng mọi giá, hay mọi dự án, thì
bây giờ Việt Nam thực sự là có thể và cần phải kén chọn hơn đối với các
dự án đầu tư, chứ không phải bất cứ đầu tư nào cũng chấp nhận. Trong
những tiêu chí chọn dự án đầu tư thì tiêu chí về môi trường rất là quan
trọng. Hiện nay trong các dự án nhiệt điện than, hầu như tất cả các tỉnh
đều phản đối không muốn làm nhiệt điện than tại tỉnh mình.”
Tiến sĩ Lê Anh Tuấn cho biết tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long, ngoài
cụm nhà máy nhiệt điện than Duyên hải tại tỉnh Trà Vinh đã vận hành và
gây nhiều phản đối từ dân chúng, hiện tất cả các dự án điện than của
vùng đồng bằng này đều nằm trên giấy vì không có tỉnh nào muốn làm. Ông
cũng cho biết thêm là hiện ngành điện Việt Nam đang phải thay đổi kế
hoạch phát triển của mình bằng kế hoạch Điện 8 với việc tăng phần năng
lượng tái tạo trong tổng lượng điện sản xuất.
Điểm lại những phản ứng của người dân trong những năm qua sau những
vụ khủng hoảng môi trường như Formosa, hoặc biểu tình kéo dài như tại
Vĩnh Tân, bà Phạm Chi Lan nhận định rằng tâm lý phản ứng đó đã trở nên
rất phổ biến tại Việt Nam, và chính phủ trung ương chắc chắn sẽ phải cân
nhắc chuyện này khi đối diện với những dự án đầu tư từ nước ngoài nói
chung, từ Trung Quốc nói riêng có thể gây ra ô nhiễm môi trường.