Chiến lược bao vây Trung Quốc (Phạm Phú Khải)
Nếu chính quyền Mỹ làm theo lời khuyên thứ 12 của tiến sĩ Pillsbury để đối phó với TQ và các nước độc tài thì đây là một niềm hy vọng cho phe cải cách và đối lập trong nội bộ đảng tại các nước đó: "Bước
12, là theo dõi và ảnh hưởng các cuộc tranh luận giữa giới diều hâu và
phe cải cách của Trung Quốc. Trong thời Chiến tranh Lạnh, Hoa Kỳ đã đầu
tư thời gian, kỹ nghệ và nhân sự vào hoạt động của các thành viên của Bộ
Chính Trị Liên Sô, nhưng lại không có chính sách tương tự đối với Trung
Quốc. Nếu tình báo Hoa Kỳ hiểu về Trung Quốc hơn vào thời điểm biến cố
Thiên An Môn và thúc dục tổng thống George H Bush ủng hộ phe cải cách
lúc đó thì lịch sử có lẽ đã khác nhiều".
Tham
vọng bá quyền của Trung Quốc ngày càng rõ ràng. Dưới sự lãnh đạo của
Tập Cận Bình từ năm 2012, Trung Quốc không còn dấu tham vọng này như
Đặng Tiểu Bình đã chủ trương một thời. Tập Cận Bình cũng không dấu tham
vọng làm lãnh tụ không giới hạn nhiệm kỳ để đạt được các mục tiêu chiến
lược trong cuộc chạy đua với Hoa Kỳ trong ba thập niên tới.
Tiến
sĩ Michael Pillsbury, người đã hơn bốn thập niên qua nghiên cứu kỹ
lưỡng các chiến lược, chiến thuật của giới diều hâu Trung Quốc trong tác
phẩm "Một trăm năm chạy đua",
ví von rằng "thật là dễ để thắng cuộc đua nếu bạn là người duy nhất
biết rằng cuộc đua đã bắt đầu". Tiến sĩ Pillsbury tin rằng Hoa Kỳ có thể
uyển chuyển áp dụng vài khái niệm của thời Chiến Quốc để đánh bại Trung
Quốc trong trò chơi của chính họ. Kiểu "Gậy ông đập lưng ông !".
Pillsbury trình bày đề nghị này trong 12 bước sau đây.
Bước
1, là nhận diện vấn đề, nghĩa là nhu cầu phân biệt bề ngoài với hiện
thực, chứ không nhầm lẫn sự tuyên truyền của họ. Nhận diện để nhìn ra
được những trí trá của Trung Cộng qua các thông điệp họ muốn gửi, khác
xa với những gì họ đã và đang làm trong thực tế.
Bước
2, là lưu trữ hồ sơ tất cả các món quà của mình cho Trung quốc. Mỗi
năm, từ hơn bốn thập niên qua, bao nhiêu tiền thuế của dân Mỹ đã được
dùng để ủng hộ cho đối thủ Trung Quốc, nhưng các cơ quan chính quyền Hoa
Kỳ không nắm rõ bao nhiêu tiền đã chi cho chỗ nào, và như thế không thể
sử dụng như thế đòn bẫy và hiệu quả được.
Bước
3, là đo lường tính cạnh tranh. Nhiều câu chuyện trong thời Chiến Quốc
bao gồm việc kỹ càng đo lường sự cân bằng quyền lực trước khi chiến lược
được chọn. Đó cũng là nguyên tắc trong kinh doanh Mỹ là "Những gì được
đo lường sẽ tiến bộ" (What you measure improves). Bài học rút ra rất sâu
sắc : Bạn không thể cải tiến trừ phi bạn biết bạn cần cải tiến những
gì.
Bước
4, hoạch định một chiến lược cạnh tranh. Cần phải cởi mở phóng khoáng
để nhận định và hành động khi thấy chiến lược của mình cần thay đổi, và
sử dụng các chiến thuật mới để đạt được kết quả mong muốn. Rất nhiều các
cơ quan nghiên cứu khác nhau tại Hoa Kỳ đã đưa ra sáng kiến rất hay để
gia tăng khả năng cạnh tranh và ưu thế vượt trội của Hoa Kỳ đối với
Trung Quốc trong thời gian tới.
Bước
5, tìm nền tảng chung trên đất nước Hoa Kỳ. Có nhiều xu hướng tuy có
cùng mục đích vận động cải cách chính sách Hoa Kỳ đối với Trung Quốc
nhưng họ thuộc nhiều phái khác nhau mà không nhất thiết coi nhau như
đồng minh. Nhu cầu cấp bách là sự phối hợp giữa nhiều xu hướng này để
thay đổi Trung Quốc.
Bước
6, là xây dựng liên minh Hoa Kỳ theo hàng dọc. Dù có biết chơi cờ vây
hay không, chúng ta cũng hiểu được khi bị bao vây bởi một nhóm thù địch
thì nó rất nguy hiểm. Mối lo tự nhiên của Trung Quốc là các quốc gia
láng giềng của nó sẽ liên minh với nhau. Hoa Kỳ tuy mới biết trò chơi
này như trước đây Hoa Kỳ đã bao vây và kiềm chế Liên Sô khá hiệu quả
trong thời Chiến tranh Lạnh. Hoa Kỳ nên khuyến khích các quốc gia Mông
Cổ, Nam Hàn, Nhật và Phi làm như thế.
Bước
7, là bảo vệ các nhà đối kháng chính trị tại Trung Quốc hiện nay. Ngoài
các quốc gia đang là nạn nhân của Trung Quốc, các tổ chức xã hội dân
sự, kể cả tôn giáo, đều muốn thay đổi Trung Quốc và họ rất cần liên minh
nhau. Trung Quốc càng gia tăng đàn áp thì càng gia tăng sự đối kháng.
Bởi vì những người như Václav Havel, Lech Walesa và Aleksandr
Solzhenitsyn tại Đông Âu và Nga đã tác động mạnh mẽ lên tâm thức chung
của dân tộc họ khi họ từ chối đầu hàng các chính sách kiểm duyệt thông
tin, tuyên truyền, đàn áp tôn giáo, và nô lệ kinh tế.
Bước
8, là cứng rắn với các hành xử cạnh tranh bài Hoa Kỳ. Trung Quốc hiện
nay là nước chiếm hơn 90 phần trăm tổng cộng các hành động gián điệp
trên mạng, đột nhập các cơ quan thương mại và chính phủ của Hoa Kỳ, ăn
cắp các kỹ thuật mà nó không sáng chế được và ăn cắp sở hữu trí tuệ, làm
Hoa Kỳ mất đến 300 tỷ Mỹ kim hàng năm. Hoa Kỳ cần nỗ lực bảo vệ các tài
sản công nghệ của mình nếu muốn cạnh tranh hiệu quả với Trung Quốc.
Bước
9, là nhận diện và chỉ mặt những kẻ phá hoại môi trường. Nếu Hoa Kỳ
kiềm chế các cơ sở thương mại của mình để bảo vệ môi trường trong khi
Trung Quốc đi xuất cảng các hàng hoá của nó và các chất gây ô nhiễm ở
tốc độ khủng khiếp thì Hoa Kỳ không thể cạnh tranh lại được.
Bước
10, là phơi bày tham nhũng và kiểm duyệt của Trung Quốc. Một trong
những nỗi sợ lớn nhất của chính quyền Trung Quốc là tự do truyền thông.
Họ rất lo sợ nếu người dân biết về tham nhũng, tàn bạo và cả một lịch sử
dối trá về Hoa Kỳ và các đồng minh dân chủ khác. Hoa Kỳ nên hỗ trợ cho
Wikipedia, Yahoo !, Facebook và những cơ quan truyền thông khác để họ
không bị ăn hiếp bởi chính quyền Trung Quốc như đã bị trong thời gian
qua.
Bước
11, là ủng hộ các nhà cải cách dân chủ tại Trung Quốc. Giới diều hâu
Trung Quốc rất quan ngại lãnh đạo nhân dân của họ bị ảnh hưởng của lãnh
đạo Tây phương về đa đảng và phát triển đến dân chủ trong khi Hoa Kỳ lại
không có chính sách hay kế hoạch cụ thể nào để nhận diện và ủng hộ
những thành phần cởi mở hơn tại Trung Quốc.
Bước
12, là theo dõi và ảnh hưởng các cuộc tranh luận giữa giới diều hâu và
phe cải cách của Trung Quốc. Trong thời Chiến tranh Lạnh, Hoa Kỳ đã đầu
tư thời gian, kỹ nghệ và nhân sự vào hoạt động của các thành viên của Bộ
Chính Trị Liên Sô, nhưng lại không có chính sách tương tự đối với Trung
Quốc. Nếu tình báo Hoa Kỳ hiểu về Trung Quốc hơn vào thời điểm biến cố
Thiên An Môn và thúc dục tổng thống George H Bush ủng hộ phe cải cách
lúc đó thì lịch sử có lẽ đã khác nhiều.
Cách đây gần hai tháng, trong bài "Trật tự thế giới : Phiên bản nào ?",
tôi đã tóm tắt 12 điểm trên và đặt câu hỏi liệu các chính quyền Hoa Kỳ
hiện nay hay tương lai có tán thành và thực hiện bao nhiêu đề nghị này !
Bài phát biểu của Tổng thống Donald Trump tại Liên Hiệp Quốc vào cuối tháng 9 và của Phó Tổng thống Mike Pence tại Viện Nghiên cứu Hudson đầu
tháng 10 đã trả lời phần nào câu hỏi tôi đưa ra. Ông Trump và ông Pence
chắc đã đọc kỹ tác phẩm của Tiến sĩ Pillsbury và đã cùng với các chiến
lược gia khác hoạch định chiến lược và kế hoạch đối phó với Trung Quốc
trong hai năm qua. Họ đã và đang thực hiện bước 1 đến bước 4. Bắt đầu
bằng áp chế thuế quan trong các tháng qua lên 250 tỷ đô la hàng nhập
khẩu từ Trung Quốc. Ông Trump đe dọa sẽ tăng lên đến 500 tỷ đô la hàng
hóa. Ông Trump tuyên bốrằng
"Trung Quốc đã lấy mất 500 tỷ đô la mỗi năm từ đất nước chúng ta (Hoa
Kỳ), và điều này cần chấm dứt". Ban tham mưu của ông bao gồm giáo sư
Peter Navarro (tác giả Chết bởi Trung Quốc) và các chiến lược gia tinh
vi trong Bộ Quốc phòng và Hội đồng An ninh Quốc gia chắc chắn đã tính
từng nước cờ và tính trước nhiều bước trước khi thi hành sách lược. Tùy
theo nước cờ kế tiếp của Trung Quốc mà chính quyền Trump sẽ cân nhắc để
phản ứng thích hợp và mưu lược nhất. Mỗi nước cờ là sự tính toán theo
tinh thần uyển chuyển nhất có thể.
Ngoài
ra, chính quyền Trump cũng cùng lúc nỗ lực thực hiện bước 6 "xây dựng
liên minh Hoa Kỳ theo hàng dọc" và bước 8 "cứng rắn với các hành xử cạnh
tranh bài Hoa Kỳ". Bài phát biểu của ông Trump và ông Pence đều mạnh mẽ
lên án Trung Quốc và yêu cầu chấm dứt vĩnh viễn hành động ăn cắp sở hữu
trí tuệ và các hành động bắt buộc chuyển giao công nghệ. Cuộc viếng
thăm của Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis tại Sài Gòn, Việt Nam và Singapore vào tuần này hay tuyên bố mạnh mẽ của
Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton vào cuối tuần qua rằng "hành vi của
Bắc Kinh trong các lĩnh vực thương mại, quốc tế, quân sự, chính trị cần
phải được chỉnh đốn", đều nằm trong chiến lược xây dựng thế liên minh
lớn của Hoa Kỳ hiện nay. Đây là thế cờ vây mà Hoa Kỳ đã áp dụng rất
thành công trước đây, kể cả thời Chiến tranh Lạnh.
Nếu
muốn Bắc Kinh dịch chuyển mục tiêu chiến lược của họ, nhất là mục tiêu
trở thành bá chủ bằng mọi giá, điều mà làm chiến tranh khó thể tránh
khỏi, chính quyền Hoa Kỳ hiện nay và tương lai cần đầu tư rất nhiều vào
các bước 7, 11 và 12 cũng như bước 10, tự do thông tin. Nhưng đây là các
nước cờ tương lai. Cuộc chiến này sẽ còn rất dài và các ưu tiên chiến
lược cần phải được cân nhấc kỹ lưỡng để tạo tối đa bất ngờ hay hụt hẫng
đối với lãnh đạo Bắc Kinh trong thời gian tới.
Một
trong những nguyên do chính mà từ trước đến nay, tuy vẫn biết rất rõ
các mưu xảo của lãnh đạo Bắc Kinh qua giới tình báo chuyên nghiệp của
mình, nhưng vẫn chưa điểm mặt chỉ tên Trung Quốc, là vì lãnh đạo chính
trị Hoa Kỳ vẫn hy vọng rằng trước sau gì Trung Quốc cũng phải cải tổ
chính trị, trước sau gì Trung Quốc cũng phải dân chủ hoá mà thôi. Niềm
tin đó, dù là ảo tưởng vì những gì xảy ra trên thực tế hoàn toàn bác bỏ
luận điểm này, lãnh đạo Hoa Kỳ vẫn chưa muốn sử dụng biện pháp cứng rắn
để đẩy Trung Quốc thành thù nghịch. Quan niệm nên duy trì mối quan hệ
với Trung Quốc này là từ Richard Nixon và Henry Kisinger, người đã chủ
trương bắt tay với Trung Quốc năm 1971, đã ảnh hưởng mạnh mẽ lên George H
Bush lúc biến cố Thiên An Môn xảy ra, nên Hoa Kỳ lúc đó không ngờ và
không hành động gì cả. Tóm lại, lãnh đạo Hoa Kỳ vẫn chủ trương dù có mất
mát một chút vẫn không sao, duy trì quan hệ với Trung Quốc là có lợi về
lâu dài, còn áp lực mạnh mẽ quá sẽ biến Trung Quốc thành thù nghịch, sẽ
mất đi những ảnh hưởng đã đầu tư bấy lâu nay.
Tiến sĩ Pillsbury phân tích chi tiết vấn đề này trong tác phẩm của ông. Tôi sẽ trình bày đề tài này trong bài tới.
Úc Châu, 17/10/2018
Phạm Phú Khải
Nguồn : VOA, 17/10/2018