Liệu một cuộc cách mạng khác có trùm lên Trung Quốc? (Yi-Zheng Lian)
Các chế độ độc tài toàn trị luôn tỏ ra vẻ đoàn kết nhưng thực tế bên trong lại có rất nhiều mâu thuẫn và xung đột. Chẳng có gì là lạ khi nhiều chuyện kinh thiên động địa thường xảy ra dưới các chế độc tài. Đấu đá và tranh giành quyền lợi ở thượng tầng lãnh đạo sẽ góp phần khiến BLĐ đảng cộng sản TQ suy yếu và sụp đổ.
Trong
suốt cả mùa hè đã có những dấu hiệu không bình thường cho thấy rằng sự
chống đối đối với Chủ tịch Tập Cận Bình có lẽ đang gia tăng ở Trung
Quốc, thậm chí ở ngay chính (thủ đô) Bắc Kinh. Ông ít nổi bật hơn
so với thường lệ trong các cách "giật tít" chính thức (trên các phương
tiện thông tin đại chúng).
Các
thành viên quan trọng của Đảng Cộng sản Trung Quốc (CCP). đã chỉ trích
sự phản ứng nghèo nàn yếu ớt của ông ta đối với cuộc chiến tranh thương
mại với Hoa Kỳ. Một vụ bê bối quốc gia với hàng trăm nghìn liều vắc-xin
kém phẩm chất đã bùng lên trong khi ông Tập đang công du Châu Phi để
quảng bá cho dự án được o bế của mình, sáng kiến Nhất Đới, Nhất Lộ.
Đó
là một loạt các sự cố bất thường và những sai sót về chính sách và sau
đó là những lời than phiền/phàn nàn mà người ta tự hỏi liệu chúng có
phải là một sự tấn công được phối hợp hay không, nếu được che giấu, nhắm
vào ông Tập.
Nhưng
ai dám cả gan trở thành đối thủ/kẻ thù của nhà lãnh đạo quyền lực nhất
Trung Quốc kể từ thời Mao ? Ông Tập không có đối thủ thuộc (phạm trù) ý
thức hệ. Nhiều người trong số các quan chức quyền lực nhất của đất nước
này (Trung +) đã bị bỏ tù, bị rớt đài bởi chiến dịch chống tham nhũng
trống giong cờ mở của ông, hoặc đã qua đời (vì bệnh tật). Hồi đầu năm
nay, Hiến pháp đã được sửa đổi để loại bỏ các giới hạn nhiệm kỳ, kể cả
nhiệm kỳ chủ tịch nước.
Chỉ
mới hơn năm năm dưới triều đại của ông Tập, dàn diễn viên của các nhân
vật trong cuộc đấu tranh quyền lực của Trung Quốc đã trở thành một tiêu
điểm. Một mặt, những nhân vật đó được gọi là các nhà quý tộc đỏ ("the
so-called Red Aristocrats" – người Việt vẫn gọi nôm na là "đảng phái" –
những người xuất thân từ các vị trí lãnh đạo của đảng – người dịch),
trong đó ông Tập được coi là người giương cao ngọn cờ của họ. Mặt khác,
đó là những nhân vật được gọi là các Plebeians (những người đối lập –
những người mà người Việt vẫn gọi nôm na là "đoàn phái" – những người
xuất thân từ các vị trí lãnh đạo từ đoàn thanh niên cộng sản – "cánh tay
phải, đội hậu bị của đảng" - người dịch) – đây là cách diễn đạt của tôi
(của tác giả bài báo) – đứng đầu là các nhà lãnh đạo thuộc các chính
quyền trước đây, mà nổi bật nhất là Giang Trạch Dân.
Các
nhà quý tộc đỏ xuất thân từ các gia đình của các nhà cách mạng (thuộc
thế hệ) đội cận vệ già (tức là những nhà lãnh đạo thuộc thế hệ đầu tiên,
thế hệ cùng với Mao – người dịch) chủ yếu sống và làm việc cùng nhau
trong khu vực (gọi nôm na là "khu vực gia binh" - thuộc loại) tử cấm
thành của các triều đại phong kiến cũ có tên là Trung Nam Hải
(Zhongnanhai), cấu kết với nhau thành một nhóm xã hội chặt chẽ, cho đến
khi cuộc Đại cách mạng văn hóa vô sản khiến họ tan tác mỗi người phiêu
tán đi một nơi. Các quan chức thuộc hàng con cháu trực hệ với các bậc
khai quốc công thần này, những người tự xưng là những người thừa kế hợp
pháp của nước cộng hòa (nhân dân Trung Hoa), đã trải qua một sự tái trỗi
dậy dưới thời của ông Tập.
Danh
xưng "Plebeians" đề cập đến các quan chức không có lý lịch xuất thân
cách mạng quan trọng trước năm 1949, những người mà đã leo cao lên tới
tận đỉnh của hệ thống phân chia cấp bậc cầm quyền hoặc là được phóng lên
đó sau khi Mao và sau đó là Đặng Tiểu Bình đã cho các nhà cách mạng lỗi
thời về vườn.
Hai
phe phái này hiện đang thống trị GIAI CẤP MỚI của Trung Quốc ("China’s
New Class"), một cách diễn đạt được vay mượn từ cách diễn đạt của
Milovan Djilas (1911 – 1995, một nhân vật cộng sản đầy mâu thuẫn thuộc
thế hệ đầu tiên của Nam Tư – người dịch) để chỉ giới tinh hoa cộng sản
Xô viết. Cả hai phe phái đều là những con người tự tư tự lợi/ích kỷ,
tham nhũng và độc tài, nhưng lại thể hiện những khác biệt chính sách
quan trọng và đã trở thành những phe phái kình chống nhau một cách hung
hãn.
Phe
quý tộc Đỏ thì muốn đảng cộng sản Trung quốc và khu vực nhà nước kiểm
soát các thị trường và các tập đoàn, một sự chuyển giao từ những người
cha sáng lập theo chủ nghĩa Mác của họ. Phe đối lập thì lại là những
người thiên về (kinh tế) thị trường nhiều hơn, có lẽ vì họ củng cố quyền
lực (và tích luỹ được nhiều tài sản và các đặc quyền đặc lợi) trong
cuộc đại tu nền kinh tế mang tính chất Mao-ít của Đặng Tiểu Bình vào
những năm 1980.
Dười
thời ông Tập, các nhà quý tộc đỏ đã gạt bỏ phương châm "thao quang
dưỡng hối" (giấu mình đợi thời = "the lie-low-bide-time approach") vốn
được ưa thích bởi Đặng Tiểu Bình và những người kế nhiệm ông ta (Đặng
Tiểu Bình) đối với tư tưởng bành trướng và vị thế siêu cường – điều này
gợi nhớ tới tư tưởng của Mao.
Lenin
đã tiêu diệt tầng lớp quý tộc Sa hoàng của nước Nga, đã tiêu diệt những
con người tư sản và những người nông dân giàu có được gọi là kulak. Vào
những năm 1930, Stalin đã tiêu diệt hầu hết những người Bolshevik thuộc
thế hệ đầu tiên. GIAI CẤP MỚI sau đó đã xuất hiện ở Liên bang Xô viết
bao gồm phần lớn các nhà kỹ trị với nền tảng chính trị không được phân
biệt.
Mao
thì lại khác, và di sản của ông ta ngày nay cũng vậy. Ông ta cũng vậy,
cũng tiêu diệt giới địa chủ. Và ông ta đã cho ra rìa, đã hạ nhục và đã
lưu đày nhiều những đồng chí của mình từ trước năm 1949. Nhưng ông ta
không giết họ (những đồng chí cận vệ già này – người dịch). Sau khi ông
ta qua đời vào năm 1976, các thành viên của đội cận vệ già này trở lại
nắm quyền. Họ lại bị hạ bệ một lần nữa sau đó, bởi Đặng sau cuộc đàn áp
tại Quảng trường Thiên An Môn vào năm 1989, bởi vì các đồng chí cận vệ
già này đã cảm thông với các sinh viên ủng hộ dân chủ hoặc chống lại cải
cách mang tính chất/màu sắc tư bản chủ nghĩa của Đặng Tiểu Bình.
Cũng
vào năm đó, ông Giang (Trạch Dân) trở thành tổng bí thư của đảng cộng
sản Trung quốc. Ông nắm giữ quyền lực chính thức hoặc ảnh hưởng lớn
trong gần hai thập kỷ, bao gồm cả một thời gian dài sau khi ông ta (đã
về hưu) không còn là tổng bí thư đảng nữa, và cài cấy nhiều những đệ tử
trung thành vào các vị trí chủ chốt. Những người (cài cắm) của ông, phần
lớn có nguồn gốc xuất thân "không ai cả"(ý nói không phải con ông cháu
cha – người dịch), vơ vét, tích lũy tài sản cho cá nhân trong thời gian
nền kinh tế Trung Quốc phát triển nhảy vọt – điều này gây ra những cú
sốc tinh thần và sự đố kị của nhiều nhà quý tộc đỏ. Nhóm Plebeian bành
trướng ảnh hưởng trong những năm của thập kỷ đầu tiên của thế kỷ này,
dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Cẩm Đào và Thủ tướng Ôn Gia Bảo : Họ
khai thác các cơ sở quyền lực của họ trong đoàn thanh niên cộng sản, một
bệ phóng cho những người bình thường muốn được là những người trung
thành/tin cậy để trở thành đảng viên của đảng.
Nhưng
sau đó, ông Tập, một quý tộc đỏ "gạo cội", người mà người cha thân sinh
của ông là một nhà lãnh đạo cấp cao trong những năm đầu tiên của nước
cộng hòa (nhân dân Trung Hoa). Giống như (Hoàng tử) Hamlet (trong vở Bi
kịch của Hamlet – Hoàng tử xứ Đan-mạch của Shakespeare, 1564 – 1616,
người dịch) đã tống cổ những kẻ chiếm đoạt - một sự so sánh phổ biến
thường gặp - ông Tập đã nhanh chóng thanh toán từng tiểu nhóm một trong
hai tiểu nhóm của "đoàn phái".
Trước
hết, ông Tập điều hướng chiến dịch chống tham nhũng của mình chủ yếu
vào những người Plebeian (thuộc đoàn phái) - những người mà hầu hết, lúc
đầu, là người của (phe phái của) ông Giang nhưng sau đó cũng là những
"cự nhân" – những người khổng lồ của đoàn thanh niên. Sau đó, vào năm
2016, ông đã công khai hạ nhục (tổ chức) đoàn thanh niên này, cắt giảm
kinh phí (hoạt động) của họ và đặt nó dưới quyền của đảng cộng sản Trung
quốc - nghĩa là dưới quyền kiểm soát của chính ông.
Nếu
ông Tập nắm giữ quyền lực trong hơn hai nhiệm kỳ năm năm, thì sự "đời
lên hương"/thăng tiến của các nhà quý tộc đỏ có thể sẽ là không thể cầm
giữ được. Vậy tình hình sau đó sẽ ra sao ?
Có
một sự than phiền rằng Trung Quốc dưới thời của ông Tập đang trở về với
ý thức hệ của thời Mao. Nhưng nếu tầng lớp quý tộc đỏ tiếp tục thăng
tiến, đời sống sinh hoạt chính trị của Trung Quốc có thể sẽ quay trở lại
thời trung cổ.
Xã
hội Trung Quốc đã trải qua những thay đổi cơ bản triệt để giữa thời
gian của triều đại nhà Đường (618–907) và triều đại nhà Tống (960-1279).
Naito Konan, một nhà Trung quốc học nổi tiếng của Nhật, đã lưu ý vào
những năm 1910 và 1920 rằng trước khi có tầng lớp qúy tộc được khai sáng
của thời nhà Tống, trong nhiều thập kỷ, Trung Quốc đã được cai trị bởi
một tầng lớp quý tộc cha truyền con nối phi chính thống, một tầng lớp
quý tộc mà các hoàng đế của họ bổ nhiệm các vị trí cao cấp trong triều
đình và kiểm soát các kỳ thi tuyển chọn quan lại. Các hoàng đế này đã
tạo ra một tầng lớp tinh hoa khép kín, tự tư tự lợi/ích kỷ và tham lam -
cho đến khi toàn bộ hệ thống này bất thần sụp đổ.
Ông
Naito lưu ý rằng trong nhiều thập kỷ các triều đại này vẫn ổn định ngay
cả khi các hoàng đế thường bị lật đổ bởi các nhà quý tộc khác. Một sử
gia khác, ông Nicolas Tackett, người gần đây đã giải thích tại sao sự
cáo chung của tầng lớp quý tộc cuối cùng lại đã diễn ra, và tại sao lại
nhanh chóng đến như vậy. Sau khi khảo sát hàng trăm văn bia trên các
ngôi mộ từ thế kỷ thứ chín, ông kết luận rằng đế chế nhà Đường đã bị
Hoàng Sào (Huang Chao, 835 - 884), một thương nhân buôn muối đã trở
thành một kẻ nổi loạn đầy bất bình, người mà đã khai thác sự bất mãn phổ
biến để kích động một cuộc nổi dậy và rồi sau đó nhanh chóng trở thành
một cuộc tắm máu - một cuộc diệt chủng (mang tính) giai cấp và trên thực
tế đã tiêu diệt toàn bộ tầng lớp quý tộc thời trung cổ.
Đây là một tiền lệ mà sẽ gây lo ngại cho các nhà lãnh đạo Trung Quốc ngày nay.
Phe
phái của ông Tập có vẻ hùng mạnh, nhưng "chân đứng" của ông ta lại khá
khiêm tốn : Số lượng quý tộc đỏ chỉ vào khoảng 40.000 người, theo (ước
tính của) một người trong số họ. Và trong phe phái của ông Tập vẫn tàng
ẩn những kẻ thách thức đầy nguy hiểm. Ông Tập lên nắm quyền như một ứng
cử viên của những thỏa hiệp (giữa các phe phái). Một âm mưu tranh giật
quyền lãnh đạo của Đcộng sảnTQ bởi một người khác, một quý tộc đỏ đầy ma
lực lôi cuốn – Bạc Hy Lai - đã bị triệt phá chỉ vài tháng trước khi ông
Tập lên nắm quyền lãnh đạo đảng vào cuối năm 2012. (Ông Bạc sau đó bị
kết án tù chung thân vì tham nhũng). Đã có những tin đồn - và đôi khi là
những tuyên bố chính thức - về những cuộc đảo chính được cố gắng tổ
chức, kể cả cuộc đảo chính vào hồi năm ngoái.
Trong
khi bộ phận/tầng lớp tinh hoa (thượng lưu/ăn trên ngồi trốc này) đằng
sau ông Tập đã kết tập thành một tầng lớp quý tộc chính trị, nó cũng
giám sát việc đóng cửa khép kín xã hội Trung Quốc, thông qua các hạn chế
về internet, lược tả xã hội và theo dõi chặt chẽ người dân, hay đàn áp
một cách bất thường đối với sắc tộc Duy ngô nhĩ (Uighur) ở tỉnh Tân
Cương. Tham nhũng vẫn tràn lan, và các cuộc biểu tình và các biểu hiện
công khai khác của sự bất mãn phổ biến vẫn tiếp tục mặc dù có những sự
đàn áp nghiêm trọng hơn.
Nếu
như trong những năm sắp tới, khi mà các nhà quý tộc đỏ của ông Tập vốn
đã trở thành một thế lực xã hội và bám rễ sâu hơn chắc hơn bị cản trở
hơn bởi các quyền lợi được ban phát, thì việc khai thác kinh tế sẽ được
đẩy mạnh, tiếp thêm năng lượng cho các khác biệt giai cấp. Khi những
người Plebeian thuộc "đoàn phái" có nguy cơ bị thất bại, thì sự xung đột
giữa các đầu sỏ chính trị đầy quyền uy trong tầng lớp quý tộc đỏ sẽ là
(màn diễn) trung tâm của sân khấu chính trị.
Liệu
rằng một Hoàng Sào của ngày nay có sẽ xuất hiện hay không - và sẽ làm
thế nào để kích hoạt một số dân chúng đứng lên khởi nghĩa - không một ai
có thể nói trước được, tất nhiên. Nhưng có một số người dường như đang
lo lắng về khả năng này.
Hồi
năm 2012, Vương Kỳ Sơn, một nhân vật tin cẩn của ông Tập và là người
lãnh đạo những nỗ lực chống tham nhũng của ông Tập vào thời điểm đó, đã
kêu gọi các đảng viên cấp cao của đảng cộng sản Trung quốc nên đọc cuốn
"Chế độ cũ và Cách mạng" của Alexis de Tocqueville (1805 - 1859) về cuộc
nổi dậy nổi tiếng lật đổ chế độ quân chủ ở Pháp năm 1789. Việc đề cập
đến (cuộc khởi nghĩa) Hoàng Sào có thể đã xảy ra quá gần ngôi nhà (của
mình).
Yi-Zheng Lian
Nguyên tác : Could There Be Another Chinese Revolution ?, The New York Times, 07/09/2018
Mai Hưng dịch
Nguồn : VNTB, 12/09/2018
Yi-Zheng Lian, nguyên chủ bút kiêm chủ nhiệm tờ Hong Kong Economic Journal.