Kiểm tra tài sản quan chức’ chính thức thất bại? (Phạm Chí Dũng)
Cho dù ông Trọng mơ màng về “mô hình Tập Cận Bình”, chính một cựu phó
chủ nhiệm Văn Phòng Quốc Hội Việt Nam đã nhắc nhở ông Trọng về những
thách thức rất lớn dành cho ý tưởng kiểm tra tài sản quan chức: tính khả
thi của quy định này phụ thuộc nhiều vào việc “ai kiểm tra ai, ai có
quyền kiểm tra ai, ai dám kiểm tra ai, và ai để cho người ta kiểm tra.”
‘Rất khó’ và ‘nhạy cảm’
Tháng Năm 2017 rúng động ở Việt Nam. Không phải ngẫu nhiên mà quy
định về kiểm tra tài sản 1.000 quan chức được Tổng bí thư Trọng tung ra
ngay sau khi xử lý kỷ luật một ủy viên bộ chính trị là Đinh La Thăng, bí
thư thành ủy TP.HCM. Với quy định này, ông Nguyễn Phú Trọng đã tiến
thêm một bước dài và mạo hiểm trong chiến dịch mang hai mục tiêu vừa
“chống tham nhũng” vừa kiểm soát quyền lực - hành động tương tự như
“cuộc cách mạng long trời lở đất” mà ông Tập Cận Bình và Ủy Ban Kiểm Tra
Kỷ Luật Trung Ương (CCDI) đã tung ra từ năm 2012 đến nay.
Nhưng thực tế chiến dịch ‘chống tham nhũng’ ở Việt Nam là còn xa mới
với tới cái lai quần của Tập Cận Bình. Chưa đầy một năm sau xúc cảm xuất
thần ‘lò đã nóng lên rồi thì củi tươi đưa vào cũng phải cháy’, ‘lò’ của
Nguyễn Phú Trọng chỉ còn lép bép củi nhỏ.
Vào buổi chiều 17/6/2018 khi tiếp xúc cử tri tại quận Cầu Giấy (Hà
Nội), ông Nguyễn Phú Trọng không còn đề cập một cách mạnh mẽ cùng những
ngôn từ bóng bẩy và ẩn dụ về công cuộc ‘đốt lò’ của ông, trong khi lại
cho rằng ‘vấn đề kê khai tài sản cán bộ là vấn đề rất khó, nhạy cảm bởi
nó liên quan đến quyền đời tư, quyền bí mật cá nhân’, và ‘mong muốn cử
tri tiếp tục tham gia đóng góp ý kiến để có thể hoàn thiện được luật này
và sớm được Quốc hội thông qua’.
Có thể cho rằng phát ngôn trên của ông Trọng là một sự thừa nhận gián
tiếp thất bại về chủ trương kê khai tài sản cán bộ và cao hơn nữa là
‘kiểm tra tài sản 1.000 quan chức’.
Từ ồn ào khoa trương…
13 tháng trước, quy định về kiểm tra, giám sát việc kê khai tài sản
của khoảng 1.000 quan chức cao cấp được đã được Ban Tuyên giáo trung
ương chỉ đạo báo chí nhà nước tuyên truyền ồn ào và không kém khoa
trương. Theo đó, có những điểm tương đồng rất đáng lưu ý giữa Trung Quốc
và Việt Nam trong kiểm tra, giám sát việc kê khai tài sản quan chức
như:
- Chủ thể của chiến dịch kiểm tra tài sản quan chức ở Trung Quốc là CCDI, còn ở Việt Nam là Ủy Ban Kiểm Tra Trung Ương.
- Hoạt động kiểm tra tài sản được tiến hành khi cơ quan tổ chức có
thẩm quyền yêu cầu cần phải kiểm tra, giám sát tài sản của cán bộ; khi
có kiến nghị, phản ánh, đơn thư tố cáo có việc kê khai tài sản không
trung thực; và khi có dấu hiệu vi phạm quy định của nhà nước về kê khai
tài sản.
- Sau khi “làm” xong, cơ quan kiểm tra trung ương “sẽ có thông cáo và công khai đầy đủ đến các cơ quan báo chí và nhân dân.”
Riêng với Việt Nam, sau khi có quy định của Bộ Chính Trị, Ban Bí Thư,
Ủy Ban Kiểm Tra Trung Ương Việt Nam hứa hẹn sẽ có văn bản hướng dẫn
việc xây dựng kế hoạch, việc thực hiện yêu cầu của cơ quan tổ chức có
thẩm quyền, việc xử lý đơn thư kiến nghị phản ánh như thế nào; cũng sẽ
có một hướng dẫn cụ thể, trên cơ sở đó hàng năm xây dựng kế hoạch để
tiến hành kiểm tra, giám sát bao nhiêu cuộc và như nào…
Tuy nhiên, đã hơn một năm trôi qua mà vẫn không có bất kỳ động tác
được hứa hẹn nào được thực hiện. Trong khi đó, các tỉnh thành ủy và khối
chính quyền vẫn đều đặn và thản nhiên báo cáo về trung ương ‘không phát
hiện trường hợp cán bộ kê khai tài sản không trung thực’, hoặc cả nước
chỉ phát hiện 5 hay 6 trường hợp cán bộ kê khai tài sản không trung thực
trong tổng số… gần 1 triệu cán bộ.
Đến bãi lầy mênh mông
Sau hai thắng lợi giòn giã trước Nguyễn Tấn Dũng tại Đại hội 12 và
trước Đinh La Thăng tại Hội nghị trung ương 5, Tổng bí thư Trọng đã biểu
cảm trước cử tri Hà Nội vào năm 2017: “các bác cứ chờ đấy, sẽ còn
nữa…”. Dường như khi đó ông Trọng hưng phấn đến độ muốn “thừa thắng xông
lên”.
Nhưng làm thế nào để xông lên?
Cho dù ông Trọng mơ màng về “mô hình Tập Cận Bình”, chính một cựu phó
chủ nhiệm Văn Phòng Quốc Hội Việt Nam đã nhắc nhở ông Trọng về những
thách thức rất lớn dành cho ý tưởng kiểm tra tài sản quan chức: tính khả
thi của quy định này phụ thuộc nhiều vào việc “ai kiểm tra ai, ai có
quyền kiểm tra ai, ai dám kiểm tra ai, và ai để cho người ta kiểm tra.”
Rốt cuộc, té ra cái triết lý trên lại là bài học cay đắng và nhớ đời cho ông Trọng khi muốn làm một việc lớn.
Trong thực tế, ông Trọng chẳng thể mong mỏi gì vào ‘trình độ nghiệp
vụ’ của các cơ quan đảng từ trung ương xuống địa phương để có thể lần mò
phát hiện được tài sản nổi chìm của giới quan chức ‘ăn của dân không
chừa thứ gì’. Mà chỉ có hai cơ quan có thể nắm được cơ bản hồ sơ tài sản
quan chức: Bộ Công an và Bộ Quốc phòng. Hai cơ quan này có sẵn những
cục, vụ nghiệp vụ để làm chuyện đó.
Nhưng làm thế nào để hai cơ quan trên tự nguyện ‘vạch áo cho người
xem lưng’ khi cả hai ngành này đều nổi tiếng không chỉ bởi ‘dịch lạm
phát tướng’ trên 200 cho Bộ Công an và trên 400 cho Bộ Quốc phòng, mà
còn mang nhiều tai tiếng bởi các vụ bê bối tham nhũng và làm ăn phi
pháp?
Hiển nhiên là trong giấc mơ kéo dài được hơn một năm qua, chiến dịch
kiểm tra tài sản 1.000 quan chức của ông Trọng đã bị “đụng tường” - một
bức tường lớn, rất cao và còn “khó nhằn” hơn cả sự chống đối quyết liệt
đang diễn ra trong nội bộ đảng Trung Quốc.
Cũng hiển nhiên là mặc dù không thiếu tham vọng để làm một cuộc cách
mạng long trời lở đất như Tập Cận Bình ở Trung Quốc, Nguyễn Phú Trọng
lại quá thiếu chân đứng cho chiến dịch tìm ra núi tài sản bất minh của
giới quan chức Việt Nam.
Sự hỗng hụt chân đứng ấy nằm ngay trong hệ thống cơ quan kiểm tra
đảng, nội chính đảng của ông Trọng, nếu chưa nói tới các cơ quan khối
chính quyền mà vẫn đang ‘mắt trước mắt sau’ khi nghe lệnh cấp trên.
Thái độ và phát ngôn đượm vẻ xuôi xị mới đây của Nguyễn Phú Trọng về
kê khai tài sản quan chức cũng tiếp dẫn thêm một biểu hiện của mạch
logic nguội lạnh ‘đốt lò’ từ trước Hội nghị trung ương 7 vào tháng Năm
năm 2018 cho tới nay.
‘Ai đã trót nhúng chàm thì sớm tự giác gột rửa’ và ‘mở đường cho
người ta tiến’ là những phát ngôn đượm nét xuôi xị của Tổng bí thư Trọng
trong một cuộc tiếp xúc với cử tri Hà Nội sau Hội nghị trung ương 7,
cho dù ông Trọng vẫn không quên dùng bổ túc từ ‘lò đã nóng rực’.
Dường như ngay trước Hội nghị trung ương 7 đã xảy đến một bí mật cung đình nào đó mà đã khiến ông Trọng im lìm hẳn.
Phía trước của Tổng bí thư Trọng là gì? Khó mà biết được tương lai.
Nhưng nếu ‘đốt lò’ mất dạng, ông Trọng sẽ chính thức rơi vào một bãi
lầy thụt mênh mông. Thậm chí cá nhân ông có thể bị trả giá bằng cả sinh
mạng chính trị.
VOA